دکتر وحید خاشعی[۱]

[۱]. استادیار و عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی. تهران.

چکیده

نظریه‌ها در مدیریت گاهی در مقام حل مسائل سازمانی است، گاهی به‌دنبال نشان‌دادن تصویری از سازمان است و گاهی به منظور مستندسازی یک تجربه عملی و عینی است و گاهی نیز به‌دنبال فراهم‌آوردن چهارچوب‌ها و نقشه راه‌هایی برای تفکر و خود دانش مدیریت است. در این کرسی نظریه نقشه دانشی مدیریت اسلامی به‌مثابه چهارچوب‌بندی و ارائه نقشه راهی برای دانش مدیریت است. مسئله اصلی این پژوهش عبارت است از فقدان نقشه راه برای تئوری‌پردازی در حوزه مدیریت اسلامی که سبب انسجام نظری و کارآمدی عملی باشد؛ ازاین‌و، پنج سؤال کلیدی نیز در این پژوهش پاسخ داده می‌شود. سؤال اول: نظریه مختار در علم و معرفت علمی چیست؟ سؤال دوم: نظریه مختار در دین و معرفت دینی چیست؟ سؤال سوم: نظریه مختار در نسبت دین و علم اداره چیست؟ سؤال چهارم: نظریه مختار در روش‌شناسی مدیریت اسلامی چیست؟ سؤال پنجم: مسائل مدیریت اسلامی چیست؟ در این پژوهش انواع رویکرد‌ها در معرفت دینی بحث خواهد شد. نظریه دایره‌المعارفی در معرفت دینی، نظریه هرمنوتیکی فهم دینی و معرفت دینی، نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت در معرفت دینی، نظریه گزیده‌گویی در معرفت دینی، نظریه معتزله و اشاعره در معرفت دینی و …. همچنین، انواع رویکرد‌ها به علم‌ الاداره اسلامی بررسی شد که از آن جمله می‌توان رویکرد استنباطی (تأسیسی و امضایی)، رویکرد تهذیب و تکمیل، رویکرد التقاطی، رویکرد تطبیقی را نام برد. در حوزه روش‌شناسی هم در زمینه منابع معرفت و هم درباره حجیت هرکدام از منابع و نحوه تحلیل معرفت بررسی شد. در زمینه مسائل مدیریت اسلامی می‌توان در سطح (ملی) حکومت و دولت، اخلاق کارگزاران نظام و فقه‌ السیاسه را مدنظر قرار داد. در سطح (تجارت) مالی و بازرگانی، اخلاق کسب و کار و فقه التجاره مدنظر است و در سطح (سازمان) اداری، اخلاق اداری و فقه الاداره موردنظر است.

کلیدواژه‌ها: نظریه دایره‌المعارفی، فقه الاداره، فقه التجاره، فقه السیاسه.

کتابنامه

آلن اف. چالمرز. ۱۳۸۳٫ چیستی علم؛ درآمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی. ترجمه سعید زیبا‌کلام. تهران. سمت.

افجه ای، سید علی اکبر. ۱۳۸۵٫ مدیریت اسلامی. بی‌جا. جهاد دانشگاهی دانشگاه علامه طباطبایی (ره).

باقری، خسرو. ۱۳۸۷٫ هویت علم دینی؛ نگاهی معرفت‌شناسانه به نسبت دین با علوم انسانی. تهران. سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

بستان (نجفی)، حسین؛ همکاران. ۱۳۸۷٫ گامی به‌سوی علم دینی؛ ساختار علم تجربی و امکان علم دینی. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‌ ۱۳۸۷٫ گامی به‌سوی علم دینی؛ روش بهره‌گیری از متون دینی در علوم اجتماعی. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع). ۱۳۹۱٫ گفتارهایی در علم دینی. بی‌جا. انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

پاکتچی، احمد. ۱۳۹۱٫ روش تحقیق با تأکید بر علوم قرآن و حدیث. تهران. انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

جمشیدی، محمد حسین. ۱۳۸۷٫ مبانی و روش‌شناسی تبیین. تهران. انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

جوانعلی آذر، مرتضی. ۱۳۹۱٫ سیمای سازمان از نگاه اسلام در پرتوی استعاره امانت. تهران. انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

جَودَت أبوالعینَین، جمیل. ۲۰۰۲٫ اصول الإداره من القرآن و السّنه. بی‌جا. دار و مکتبه الهلال.

جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۹٫ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم. انتشارات مؤسسه اسراء. چاپ پنجم.

_____________ ۱۳۸۹٫ شریعت در آینه معرفت. قم. انتشارات مؤسسه اسراء. چاپ ششم.

خندان، علی اصغر. ۱۳۸۸٫ درآمدی بر علوم انسانی اسلامی. تهران. انشارات دانشگاه امام صادق (ع).

دلشاد تهرانی، مصطفی. ۱۳۹۰٫ سیره نبوی دفتر سوم؛ سیره مدیریتی. تهران. انتشارات دریا. چاپ چهارم.

_____________. ۱۳۹۰٫ ارباب امانت: اخلاق اداری در نهج‌البلاغه. تهران. انتشارات دریا. چاپ دوازدهم.

_____________ ۱۳۹۰٫ دلالت دولت: آیین‌نامه حکومت و مدیریت در نهج‌البلاغه. تهران. انتشارات دریا. چاپ دوم.

_____________۱۳۹۰٫ رایت درایت: اخلاق مدیریتی در عهدنامه مالک اشتر. تهران. انتشارات دریا.

ذوالفقارزاده، محمد مهدی. ۱۳۸۹٫ درآمدی بر مدیریت صالحین: رویکردی آینده‌نگر. تهران. انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

رجحان، سعید. ۱۳۹۰٫ مبانی استنباط در حقوق اسلامی و حقوق موضوعه. جلد اول و دوم و سوم. تهران. انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

رشاد، علی اکبر. ۱۳۸۹٫ منطق فهم دین. تهران. انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

زریباف، سید مهدی. ۱۳۹۰٫ تحلیلی بر سیر شناخت و روش‌شناسی علم اقتصاد. تهران. انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

سوزنچی، حسین. ۱۳۸۹٫ معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی. تهران. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

صدر، سید محمد باقر. ۱۴۰۸٫ اقتصادنا. لبنان. دارالتعارف للمطبوعات.

علی پور، مهدی؛ حسنی، سید حمید رضا. ۱۳۸۹٫ پارادایم اجتهادی دانش دینی (پاد). بی‌جا. انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ دوم.

علی احمدی، علیرضا؛ علی احمدی، حسین. ۱۳۸۳٫ مبانی و اصول مدیریت اسلامی. تهران. تولید دانش.

قوامی، صمصام الدین. ۱۳۸۳٫ مدیریت از منظر کتاب و سنت. قم. دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.

گلشنی، مهدی. ۱۳۸۸٫ از علم سکولار تا علم دینی. تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

مصباح یزدی، محمد تقی. ۱۳۷۹٫ پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی. بی‌جا. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

معلمی، حسن. ۱۳۷۸٫ نگاهی به معرفت‌شناسی در فلسفه اسلامی. تهران. انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

________ ۱۳۸۵٫ نگاهی به معرفت‌شناسی در فلسفه غرب. تهران. انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

________۱۳۸۶٫ پیشینه و پیرنگ معرفت‌شناسی اسلامی. تهران. انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

میر معزی، سید حسین. ۱۳۹۰٫ نظام اقتصادی اسلام. تهران. سازمان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

______________ ۱۳۹۰٫ فلسفه علم اقتصاد اسلامی. تهران. سازمان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

______________ ۱۳۹۰٫ اقتصاد کلان با رویکرد اسلامی. تهران. سازمان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

نبوی، محمد حسن. ۱۳۷۵٫ مدیریت اسلامی. قم. دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

نجاری، رضا. ۱۳۸۵٫ مبانی مدیریت اسلامی. بی‌جا. انتشارات دانشگاه پیام نور.

نقی پورفر، ولی الله. ۱۳۸۲٫ مجموعه مباحثی از مدیریت در اسلام. تهران. مرکز مطالعات و تحقیقات مدیریت اسلامی.

____________ ۱۳۷۵٫ اصول مدیریت اسلامی و الگوهای آن. بی‌جا. انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی.

هاشمیان، محمد حسین. ۱۳۹۱٫ استعاره راه، پرسش از هستی سازمان. تهران. انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).