مسعود آذربایجانی،

دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

سید محمد حسین کاظمینی،

پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، دانش­پژوه سطح ۴ حوزۀ علمیه و دانشجوی دکتری دانشگاه تهران

چکیده

تولید علم، فرایند شکل‌گیری و توسعۀ مرزهای دانش و نیز چگونگی تغییر و تحولات علمی از مسائلی است که مورد توجه اندیشمندان و فلاسفۀ علم بوده و نظریاتی نیز در این‌باره ارائه شده است. اگرچه می‌توان گفت که امکانِ توسعه، پیشرفت و حتی دگرگونی علم مورد توافقی همگانی است، اما در اینکه این پیشرفت و تحول، مدیریت‌پذیر است یا خیر، بحث و گفتگو وجود دارد. نوشتار حاضر سعی دارد با نگاهی اجمالی به نظریات پیشرفت علم در ادبیات موجود، با رویکردی قیاسی ـ استقرایی و با استفاده از روش‌های فراتحلیل، نظریۀ مدیریت تحول در علوم انسانی را تبیین کند. در این نظریه چهارچوب کلان، عناصر کلیدی و مؤثر در تحول علوم انسانی احصاء و با اولویت‌سنجی و وزن‌دهی هرکدام، چگونگی ترابط و تأثیر و تأثر آنها بر یکدیگر در راستای تحول در علوم انسانی مورد بررسی قرار می‌گیرد. عوامل جامعه‌شناختی یعنی نهادهای سیاست، اقتصاد، تعلیم و تربیت و رسانه در سپهر ارزش‌های دینی و اصول عقلانی، مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در مدیریت تحول علوم انسانی به شمار می‌آیند.

کلیدواژه‌ها: مدیریت علم، علوم انسانی، علوم انسانی اسلامی، نظریه.

کتاب‌نامه

قرآن کریم

ادیبى، حسین و انصارى، عبدالمعبود. ۱۳۵۸٫ نظریه‏هاى جامعه‏شناسى. تهران. جامعه. چاپ اول.

آرثربرت، ادوین. ۱۳۷۴٫ مبادی ما بعد الطبیعی علوم نوین. ترجمۀ عبدالکریم سروش. تهران. علمی و فرهنگی. چاپ دوم.

راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. بی‌تا. مفردات الفاظ قرآن. بیروت. دارالقلم.

ایران‌نژاد پاریزی، مهدی و ساسان گهر، پرویز. ۱۳۷۳ . سازمان و مدیریت؛ از تئوری تا عمل. تهران. مؤسسۀ بانکداری ایران. چاپ دوم.

ایمان، محمد تقی. ۱۳۸۹٫ مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمّی و کیفی در علوم انسانی. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

باقری، خسرو. ۱۳۸۷٫ علم تجربی دینی (نظریه‌پردازی ۳/۳). تهران. دبیرخانۀ هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره.

ـــــــــــــ. ۱۳۸۶٫ علم دینی؛ «امکان، ماهیت، ضرورت و هویت علم دینی». مجموعه مقالات کنفرانس توسعۀ دانش و فناوری در ایران. تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

بستان، حسین. ۱۳۹۱٫ گامی به‌سوی علم دینی (ساختار علم تجربی و امکان علم دینی). قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ سوم.

بونژه، ماریو و آردیلا، روبن. ۱۳۹۰٫ فلسفۀ روان‌شناسی و نقد آن. ترجمۀ محمد جواد زارعان و همکاران. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ دوم.

پارسانیا، حمید. ۱۳۸۳٫ علم و فلسفه. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۷٫ منزلت عقل در هندسۀ معرفت. تنظیم و تحقیق احمد واعظی. قم. اسرا. چاپ سوم.

جین، آر.کی. و تریاندیس، اچ.سی. ۱۳۸۱٫ مدیریت بر مدیریت‌ناپذیر. ترجمۀ مهیار سرحدی و حسن‌محمد رضایی بیدگلی. تهران. مؤسسۀ آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.

چالمرز، آلن.اف. ۱۳۸۷٫ چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی. ترجمۀ سعید زیباکلام. تهران. سمت.

حسنی، سید حمیدرضا و علی‌پور، مهدی و ابطحی، سید محمد تقی. ۱۳۸۵٫ علم دینی، دیدگاه‌ها و ملاحظات. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

حسنی، سید حمیدرضا و علی‌پور، مهدی. ۱۳۸۹٫ پارادایم اجتهادی دانش دینی (پاد). قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

حلّی، حسن‌بن‌یوسف. ۱۴۱۰ق. الجوهر النّضید، فی شرح منطق التّجرید. قم. بیدار.

خامنه‌ای، سید علی، چهارمین نشست اندیشه‌های راهبردی با موضوع آزادی، http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21471

خراسانی، محمد کاظم. ۱۴۰۹ق. کفایه الاصول. قم. آل البیت. چاپ اول.

خسروپناه، عبدالحسین، ۱۳۹۰٫ فلسفه‌های مضاف. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی. چاپ دوم.

امام خمینی، سید روح‌الله. ۱۳۷۲ه.ش. مناهج الوصول الی علم الاصول. قم. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۲ق. تهذیب الاصول. قم. اسماعیلیان.

دورکیم، امیل. ۱۳۴۳٫ قواعد روش جامعه‏شناسى. ترجمۀ علی‌محمد کاردان. تهران. دانشگاه تهران. چاپ اول.

رابینز، استیفن پی. ۱۳۷۷٫ رفتار سازمانی. ترجمۀ علی پارسائیان و محمد اعرابی. تهران. نوبهار. چاپ اول.

روپ، ربرتو مایلى. ۱۳۸۰٫ ساخت، پدیدآیى و تحول شخصیت. ترجمۀ محمود منصور. تهران. دانشگاه تهران.

زیباکلام، سعید. ۱۳۸۲٫ «علم‌شناسی کوهن و نگرش گشتالتی». حوزه و دانشگاه. شماره۳۴٫

ــــــــــــــ. ۱۳۸۴٫ معرفت‌شناسی اجتماعی؛ طرح و نقد مکتب ادینبورا. تهران. سمت.

سروش، عبدالکریم. ۱۳۷۰٫ تفرج صنع؛ گفتارهایی در اخلاق و صنعت و علوم انسانی. تهران. سروش.

سوزنچی، حسین. ۱۳۸۹٫ معنا، امکان و راهکارهای علم دینی. تهران. پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی. چاپ اول.

سید جوادین، سید رضا. ۱۳۸۶/ مبانی سازمان و مدیریت. تهران. نگاه دانش. چاپ دوم.

شاملو، سعید. ۱۳۷۴٫ مکتب‏ها و نظریه‏ها در روان‏شناسى شخصیت. تهران. رشد.

شولتز، دوان. ۱۳۸۴٫ نظریه‌های شخصیت. ترجمۀ یوسف کریمی و دیگران. تهران. ارسباران. چاپ پنجم.

شومیکر، پاملاجی و تانکارد، جیمز ویلیام و ال.لاسورسا، دومینیک. ۱۳۹۰٫ نظریه‌سازی در علوم اجتماعی. ترجمۀ محمد عبداللهی. تهران. جامعه‌شناسان.

صانعى، پرویز. ۱۳۷۲٫ جامعه‏شناسى ارزش‌ها. تهران. گنج دانش. چاپ اول.

صدر، محمد باقر. ۱۳۸۶. دروس فی علم الاصول. قم. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.

عاملی، حسن‌بن زین‌الدین. ۱۳۶۵٫ معالم الدین. قم. دفتر انتشارات اسلامی.

فارابی، ابونصر محمد‌بن‌محمد. ۲۰۰۳. تحصیل السعاده. بیروت. دار و مکتبه الهلال.

فایرابند، پل. ۱۳۷۵٫ بر ضد روش. ترجمۀ مهدی قوام صفری. تهران. فکر روز. چاپ اول.

ـــــــــــ. ۱۳۷۳٫ «چگونه باید از جامعه در برابر علم دفاع کرد». ترجمۀ شاپور اعتماد. ارغنون. شماره۱٫

فرانکن، رابرت. ۱۳۸۴٫ انگیزش و هیجان. ترجمۀ حسن شمس اسفندآباد، غلامرضا محمودی و سوزان امامی‌پور. تهران. نی.

فروند، ژولین. ۱۳۷۲٫ نظریه‌های مربوط به علوم انسانی. ترجمۀ علی‌محمد کاردان. تهران. نشر دانشگاهی.

فیروزآبادی. سید مرتضی. ۱۴۰۰ق. عنایه الاصول. قم. فیروزآبادی.

قرشی، سید علی‌اکبر. ۱۳۷۸٫ قاموس قرآن. تهران. دارالکتب الاسلامیه.

قطب‌الدین شیرازی. محمودبن‌مسعود. ۲۰۰۵٫ شرح حکمۀ الاشراق. به اهتمام عبدالله نورانی و مهدی محقق. تهران. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

کارناپ، رودلف. ۱۳۷۳٫ مقدمه‌ای بر فلسفۀ علم. ویراست مارتین گاردنر. ترجمۀ یوسف عفیفی. تهران. نیلوفر.

کریمى، یوسف. ۱۳۷۸٫ روان‏شناسى شخصیت. تهران. نشر ویرایش.

کوئن، بروس. ۱۳۷۹٫ مبانی جامعه‌شناسی. ترجمۀ غلامعباس توسلی و رضا فاضل. تهران. سمت.

لازی، جان. ۱۳۷۷٫ درآمدی تاریخی به فلسفۀ علم. ترجمۀ علی پایا. تهران. سمت.

لیدمن، جیمز. ۱۳۹۰٫ فلسفۀ علم. ترجمۀ حسین کرمی. تهران. حکمت.

محسنی، منوچهر. ۱۳۸۱٫ مقدمات جامعه‌شناسی. تهران. دوران.

محسنی، نیک‌چهر. ۱۳۸۳٫ نظریه‌ها در روان‌شناسی رشد (شناخت، شناخت اجتماعی، شناخت و عواطف). تهران. پردیس۵۷٫ چاپ اول.

محمدپور، احمد. ۱۳۸۹٫ روش در روش (دربارۀ ساخت معرفت در علوم انسانی). تهران. جامعه‌شناسان.

ملایری، محمد حسین. ۱۳۹۰٫ فلسفۀ علم پدیدارشناسی هرمنوتیک. تهران. مرکز تحقیقات استراتژیک.

محمدزاده، عباس و مهروژان، آرمن. ۱۳۷۵٫ رفتار سازمانی. تهران. دانشگاه علامه طباطبایی. چاپ اول.

مصباح ‌یزدی، محمد تقی و جمعی از نویسندگان. ۱۳۶۱٫ علوم انسانی، اسلام وانقلاب فرهنگی. تهران. جهاد دانشگاهی. چاپ اول.

مصطفوی، حسن. ۱۳۸۵٫ التحقیق فی کلمات القرآن. قم. مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.

مطهری، مرتضی. ۱۳۸۶٫ آشنایی با منطق. قم. صدرا. چاپ سی‌وهفتم.

مقدم حیدری، غلامحسین. ۱۳۹۱٫ روش‌شناسی فایرابند. فصلنامۀ روش‌شناسی علوم انسانی. شماره۷۰٫

مندراس، هانرى. ۱۳۹۱٫ مبانى جامعه‏شناسى. ترجمۀ باقر پرهام. تهران. امیرکبیر. چاپ اول.

مورهد، گرگوری و گریفین، ریکی. ۱۳۷۹٫ رفتار سازمانى. ترجمۀ سید مهدى الوانى و غلامرضا معمارزاده. تهران. مروارید، چاپ چهارم.

مجموعه مصاحبه‌های همایش تحول در علوم انسانی. ۱۳۹۰٫ قم. فجر ولایت.

میرباقری، سید محمد مهدی. ۱۳۸۹٫ گفتارهایی پیرامون تحول در علوم انسانی. قم. فجر ولایت.

نائینی، محمد حسین. ۱۴۱۷ق. فوایدالاصول. قم. دفتر انتشارات اسلامی.

نایلی، محمد علی.۱۳۷۳٫ انگیزش در سازمان‌ها. اهواز. دانشگاه شهید چمران. چاپ اول.

واعظ ‌برزانی، محمد و مقدم، وحید و صادقی، مسعود و عبدالملکی، حجت‌اله. ۱۳۸۵٫ «ضرورت تکوین پارادایم در ایجاد علم اقتصاد بومی». مجموعه مقالات کنگرۀ ملی علوم انسانی.

ولسترام، اسدورو. ۱۳۸۴٫ روان‌شناسی. ترجمۀ جهان‌بخش صادقی. تهران. سمت. چاپ اول.

وِیتن، وِین. ۱۳۸۹٫ روان‌شناسی عمومی. ترجمه و تلخیص: یحیی سیدمحمدی. تهران. نروان.

Babbie, E. 1998. The practice of social research. Belmont. Wadsworth Publishing. 8th ed.

Flavell, J.H. & Botkin, P.T. 1985. Cognitive development. Englewood cliffs. N.J. Prentice-Hall. 2th ed.

Kuhn, Thomas. S. 1970. The structure of scientific revoutions. Chicago. The university of Chicago.

Lakatos, Imre. 1978. The methodology of scientific research programs. London. Cambridge university press.

Louden, Larry. 1978. Progress and it’s problems. Berkeley & Los angeles. University of California press.

Newton, Smith. 1981. The rationality of science. Rutledge , london and new york .

Ravi K. JAIN & Harry C. Triandis & Wanger Weick, Cynthia. 2010. Managing research, development and innovation (Managing the unmanageable). New jercey. John Wiley and sons.

Scott, Richard, 2001. Institutions and organizations. London. (Stanford encyclopedia of philosophy. http:// plato. Stanford.edu.

http://ejil.oxfordjournals.org/CONTENT/19/4/866.full. Oxford university press how norms changes. Wayne Sandholtz.

http://www.uic.edu/classes. Types of social institutions