حسین بستان(نجفی)

استادیار گروه جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

این مقاله به بررسی نظری عوامل و پیامدهای بروز جنسیت در ساختار و کارکردهای خانواده با رویکرد جامعه‌شناسی اسلامی می‌پردازد. به منظور معرفی بهتر رویکرد اسلامی، که هدف اصلی مقاله است، ازسویی در بخش چهارچوب نظری، مبانی عام و خاص این رویکرد به‌اختصار مطرح شده‌اند. مبانی عام به مبانی جامعه‌شناسی اسلامی در همه حوزه‌ها و مبانی خاص به مبانی جامعه‌شناسی اسلامی در حوزه خانواده و جنسیت اشاره دارند؛ ازسوی‌دیگر، در خلال مباحث، با اشاره‌ای گذرا به دیدگاه‌های جامعه‌شناختی، به‌ویژه موضع رویکرد فمینیستی در هر مسئله، زمینه مقایسه و بررسی تطبیقی رویکرد اسلامی با رویکردهای رقیب فراهم شده است. نتیجه این بررسی بیانگر آن است که جامعه‌شناسی اسلامی در الگوی معرفی‌شده، ازحیث روش‌های تجربی و فنون آماری، داعیه ویژگی منحصربه‌فردی را ندارد و ویژگی‌های اصلی آن را باید در ابعاد نظری شامل ابعاد تبیینی، تفسیری و هنجاری جست‌وجو کرد.

کلیدواژه‌ها:جنسیت، ساختار خانواده، کارکردهای خانواده، جامعه‌شناسی جنسیت، جامعه‌شناسی اسلامی.

کتاب‌نامه

قرآن کریم.

اَبوت، پاملا و کلر والاس. ۱۳۸۱٫ جامعه‌شناسى زنان. ترجمه منیژه نجم عراقى. تهران. نشر نى.

امام خمینى، سید روح الله. ۱۳۸۰٫ تحریر الوسیله. ۲ ج. قم. مؤسسه انتشارات دارالعلم.

امانى، مهدى. ۱۳۷۷٫ مبانى جمعیت‌شناسى. تهران. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانى دانشگاه‌ها (سمت).

برناردز، جان. ۱۳۸۴٫ درآمدى به مطالعات خانواده. ترجمه حسین قاضیان. تهران. نشر نى.

بستان (نجفی)، حسین. ۱۳۸۸٫ اسلام و تفاوت‌های جنسیتی در نهادهای اجتماعی. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دفتر امور بانوان وزارت کشور.

ـــــــــــــــــــ‌. ۱۳۹۰الف. خانواده در اسلام. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

ـــــــــــــــــــ‌. ۱۳۹۰ب. گامی به‌سوی علم دینی (۲): روش بهره‌گیری از متون دینی در علوم اجتماعی. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

بنى‌هاشمى خمینى، محمدحسن(گردآورنده). ۱۳۷۸٫ توضیح‌المسائل مراجع، ۲ ج. قم. دفتر انتشارات اسلامى.

حرّ عاملی، محمد بن حسن. بى‌تا. وسائل الشیعه. ۲۰ ج. بیروت. دار احیاء التراث العربی.

خویی، السید ابوالقاسم. ۱۴۱۷ق. صراط النجاه فى اجوبه الاستفتائات. قم. دار الاعتصام.

سیوطى، عبدالرحمن. ۱۴۰۴ق. الدرّ المنثور. قم. مکتبه آیه‌الله العظمى المرعشى النجفى.

طباطبایی، سید محمدحسین. ۱۳۸۴٫ زن در قرآن. تحقیق: محمد مرادی. قم. دفتر تنظیم و نشر آثار علامه طباطبایی.

طباطبایى، سید محمدحسین. بی‌تا.  المیزان فى تفسیر القرآن. قم. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

فرنچ، مارلین. ۱۳۷۳٫ جنگ علیه زنان. ترجمه توراندخت تمدن. تهران. انتشارات علمى.

کلاین‌برگ، اتو. ۱۳۶۸٫ روان‌شناسى اجتماعى. ترجمه على محمد کاردان. تهران. نشر اندیشه.

گیدنز، آنتونى. ۱۳۷۴٫ جامعه‌شناسى. ترجمه منوچهر صبورى. تهران. نشر نى.

لِنگرمَن، پاتریشیا مَدو و ژیل نیبروگ برنتلى. ۱۳۷۴٫ «نظریۀ فمینیستى معاصر»، جورج ریتزر. نظریۀ جامعه‌شناسى در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. تهران. علمی.

مجلسی، محمد باقر. ۱۴۰۳ ق. بحارالأنوار. بیروت. دار احیاء التراث العربى.

محسنى، منوچهر. ۱۳۷۹٫ بررسى آگاهى‌ها، نگرش‌ها و رفتارهاى اجتماعى‌ـ‌فرهنگى در ایران. تهران. شوراى فرهنگ عمومى.

میشل، آندره. ۱۳۵۴٫ جامعه‌شناسى خانواده و ازدواج. ترجمه فرنگیس اردلان. تهران. دانشکده علوم اجتماعى و تعاون.

نوری، میرزا حسین. ۱۴۰۸ ق. مستدرک الوسائل. بیروت. مؤسسه آل‌البیت لإحیاء التراث.

Baron, R. A. and Byrne, D. 1997. Social Psychology. Boston. Allyn and Bacon.

Bilton, T., et al. 1981. Introductory Sociology. MacMillan Press LTD. London and Basingstoke.

Birke, L. 1994. “Transforming Biology”, H. Crowley and S. Himmelweit (eds.). Knowing Women. Cambridge. Polity Press. The Open University.

Burr, V. 1998. Gender and Social Psychology. Routledge. London and New York.

Chibucos, T. R. and Leite, R. W. 2005. Readings in Family Theory. Thousand Oaks and London. Sage Publications.

Chodorow, N. 1997. “The Psychodynamics of the Family”. Linda Nicholson (ed.) The Second Wave. New York and London. Routledge.

Crowley, H. and Himmelweit, S. (eds.) .1994. Knowing Women, Cambridge. Polity Press. The Open University.

Goode, W. J. 1964. The Family. Englewood Cliffs and New Jersey. Prentice Hall. Inc.

Harvey, L. and MacDonald, M. 1993. Doing Sociology. London. The MacMillan Press LTD.

Hekman, S. J. 1992. Gender and Knowledge. Boston. Northeastern University Press.

Jaggar, A. 1994. “Human Biology in Feminist Theory: Sexual Equality Reconsidered”. H. Crowley and S. Himmelweit (eds.). Knowing Women. Cambridge. Polity Press. The Open University.

Kammeyer, K. C. W., et al. 1989. Sociology: Experiencing Changing Societies. Boston and London. Allyn & Bacon.

Lott, B. 1994. Women’s Lives, Pacific Grove and California. Brooks/Cole Publishing Company.

McConnell, J. V. and Philipchalk, R. P. 1992. Understanding Human Behavior. Orlando: HBJ Publishers.

Oakley, A. 1976. Woman’s Work: The Housewife, Past and Present. New York. Vintage Books.

Peach, L. J. (ed.). 1998. Women in Culture. Massachusetts. Blackwell Publishers.

Perlmutter, M. and Hall, E. 1992. Adult Development and Aging. New York. John Wiley & Sons INC.

Sabini, J. 1995. Social Psychology. New York and London. W. W. Norton & Company.

Santrock, J. W. and Yussen, S. R. 1989. Child Development: An Introduction. Dubuque and Iowa. Wcb Publishers.

Sherwin, S. 1998. “Abortion through a Feminist Ethics Lens”. L. J. Peach (ed.). Women in Culture. Massachusetts. Blackwell Publishers.

Taylor, S. E., et al. 2000. Social Psychology. New Jersey. Prentice Hall Inc.

Tong, R. 1997. Feminist Thought. London. Routledge.

Wilkie, J. R. 1991. “Marriage, Family Life and Women’s Employment”. J. N. Edwards and D. H. Demo (eds.). Marriage and Family in Transition. Boston and London. Allyn and Bacon.

Zanden, J. W. V. 1993. Sociology. The Core. New York. McGraw-Hill. Inc.