جلد سوم کتاب نظریه منتشر شد
به گزارش روابط عمومی دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، کتاب نظریه ۳ منتشر شد. این کتاب سومین شماره از کتاب‌های نظریه است که توسط مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا و زیرنظر هیئت عالی داوری به انتشار رسیده است. سلسله کتاب‌های «نظریه»، طی فرایندی علمی نظریات برتر در عرصۀ علوم انسانی اسلامی را مدون می‌کند. در این کتاب، سه مقاله زیر به چاپ رسیده است:
- «مبانی و روش تحقیق تکاملی در علوم انسانی ـ اسلامی» از علیرضا پیروزمند و عباس جهانبخش
پیروزمند در این مقاله نوآورانه تلاش داشته تا راهی برای تولید علوم انسانی اسلامی برمبنای نگاه فرهنگستان باز کند. به این دلیل که نقطۀ کانونی بحث در مراحل «فلسفه و روش» و «روش علوم» قرار دارد، دستاوردهای فلسفۀ نظام ولایت، به‌عنوان پیش‌فرض و اصول موضوعه در نظر گرفته شده است و ادلۀ اثبات خودِ فلسفه به سایر مکتوبات فرهنگستان واگذار شده است. بر این مبنا مقاله شامل سه بخش اصلی است: اصول و مفروضات اساسی که ذیل عنوان فلسفه و روش و بدون بحث‌های استدلالی تفصیلی ذکر و به اختصار با مبانی مهم‌ترین نحله‌های فلسفه و روش مقایسه میشود؛ بخشی که به «روش تحقیق تکاملی» و مقایسۀ آن با رایج‌ترین روش‌های تحقیق علوم اجتماعی می‌پردازد؛ و درنهایت، تلاش شده با ذکر یک مثال و پژوهش عملی انجام‌شده، کاربرد عملی روش تحقیق پیشنهادی و مزایا و دستاوردهای آن به‌صورت عینی و ملموس نمایش داده شود.
- «توسعۀ گسترۀ اصول فقه با ارائۀ ساختار جدید از آن» از ابوالقاسم علیدوست
آیت‌الله علیدوست آثار متعددی در زمینۀ فقه ازجمله سه‌گانۀ فقه و عرف، فقه و مصلحت و فقه و عقل تألیف کرده است.
وی در کتاب فقه و عقل می‌کوشد تا ضمن نقد دیدگاه‌ها، مبانی، ادله و نتایج کاربردهای استقلالی و غیراستقلالی عقل، آسیب‌های کاربرد عقل در فقه را روشن کند و به شبهات و پرسش‌های پیرامونی آن پاسخ گوید. دریافت جوایز و رتبه‌های گوناگون در مجامع و همایش‌های علمی مختلف در کارنامۀ این اثر به چشم می‌خورد؛ از باب نمونه می‌توان به جشنوارۀ علامه طباطبایی اشاره کرد که این کتاب را به‌عنوان کتاب ممتاز معرفی کرده است. همچنین، این اثر متن درسی برخی از مراکز معتبر علمی است و جزء اولین آثار در موضوع خود بوده و به‌عنوان یکی از کتب مرجع در این زمینه قلمداد میشود. در کتاب فقه و عرف که به‌عنوان متن آموزشی و پژوهشی برای دانشجویان و محققان عرصۀ فقه و حقوق نگاشته شده است؛ نقل و کارکرد عرف در سطوح مختلف استنباط و اجرا در قالب کارکرد استقلالی و ابزاری عرف را بررسی و نظریه‌های گوناگون سایر مذاهب فقهی را ارزیابی کرده است. کتاب فقه و مصلحت درصدد است با نگاه تطبیقی، جایگاه و کارکردهای مصلحت و شیوۀ تشخیص آن را براساس مبانی و منابع فقه اهل بیت (ع) در نظام فقهی‌ـ‌حقوقی اسلام و با توجه به موضوعات و نیازهای نوپدید جست‌وجو کند. در این مقاله ایشان بر این باور است که تاریخ تکون دانش اصول، در قالب طرح مسائل اصولی به سال‌های آغازین اسلام و تاریخ تأسیس آن به‌عنوان یک دانش بازگشت می‌کند و در این تاریخ طولانی، ساختارهایی متعدد و عموماً به هم نزدیک برای این دانش پیشنهاد شده است. ساختار مشهور همان ساختار «کفایه الاصول» است که از گذشتگان به ارث رسیده است. به نظر ایشان دربارۀ این ساختار و مسائلی که در درون خود جای داده است، ملاحظات اساسی وارد است و تحقیق حاضر به این پدیده در سه ساحت ملاحظه دارد: نبود محوری معین در این ساختار، نقص گفت‌وگو دربارۀ مسائلی که در این ساختار عرضه شده است و عدم ورود به مسائلی که روشن‌کنندۀ وظیفۀ مبیّنان شریعت است. ملاحظات این تحقیق بر ساختار موجود و مشهور اصول فقه است.
- «خانۀ کعبه، الهام‌بخش در طراحی نیایشگاه مطلوب اسلامی» از عبدالحمید نقره‌کار
نقره‌کار با اتکا به این مبنا که مکتب اسلام مبتنی‌بر کلام الهی و سنت معصومین به‌عنوان مکتبی جامع و مانع، خطاناپذیر و تکاملی، با دو بال حکمت نظری و حکمت عملی خود، هم اصول فرازمانی و فرامکانی (راهبردی‌ـ‌مفهومی) و هم راهکارهای عملی برای خلق آثار شایستۀ انسان ارائه کرده است؛ تلاش کرده در این مقاله به‌طور خاص یک مصداق معمارانه که با الهام الهی توسط پیامبر او، حضرت آدم ساخته شده است را ارزیابی و تحلیل کند. به نظر وی نیایشگاه‌های اسلامی مثل خانۀ کعبه، باوجود نسبی و اعتباری‌بودن کالبد آن‌ها که در عالم طبیعت تجلی یافته است، ازنظر عناصری نظیر ایده‌های هندسی‌ـ‌فضایی و نمایه‌ها‌ـ‌آرایه‌ها که جزء علوم نیمه‌تجربی و نیمه‌تجریدی محسوب می‌شوند، می‌توانند برای همۀ زمان‌ها الهام‌بخش باشند. مصداق این مهم را می‌توان در ویژگی‌های تاریخی و محتوایی، ویژگی‌های کالبدی و بیرونی و ویژگی‌های فضایی‌ـ‌هندسی و درونی جست‌وجو کرد.
