دکتر فریبا شایگان

دانشیار دانشگاه علوم انتظامی امین

چکیده

وجود تنوع در تعاریف امنیت اجتماعی و تهدیدات آن نشانگر عدم وفاق در این موضوع است که بخشی از آن ناشی از تأثیرپذیری این دیدگاه‌ها از شرایط اجتماعی کشورهای مورد مطالعه است؛ ازاین‌رو، در یک بررسی علمی اگرچه توجه به دیدگاه‌های دیگران مفید است، برای کاربردی‌بودن آنها باید به شرایط کشور و نظرات اندیشمندان داخلی پرداخته و با نگاه بومی به مسائل توجه داشت. مقاله حاضر برمبنای این تفکر به بررسی دیدگاه یکی از متفکران مسلمان ایرانی یعنی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره تهدیدات امنیت اجتماعی(که بسیار از وضعیت بومی کشور متأثر است) پرداخته است. برای این کار با استفاده از روش کیفی و ابزار تحلیل محتوا به کلیه بیانات مقام معظم رهبری از آغاز ولایت یعنی سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۰مراجعه شد و تهدیدات استخراج و دسته‌بندی شد و درنهایت نتایج استخراجی به تأیید ۳۶نفر از نخبگان نظامی و امنیتی کشور رسید. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که تهدیدات امنیت اجتماعی در ایران از دیدگاه رهبر شامل ایجاد فتنه و آشوب، تهدید و ارعاب، تبلیغات سوء‌ دشمنان، ایجاد شبهه در عقاید جوانان، ایجاد تفرقه مذهبی، دخالت دشمنان در امور داخلی کشور، فساد اخلاقی و مالی، تفرقه قومی، قانون‌شکنی، ناامنی محیط اجتماعی، شیوع مواد مخدر و اعتیاد در جامعه و عدم‌ اشتغال جوانان است.

کلیدواژه‌ها: مقام معظم رهبری، امنیت، امنیت اجتماعی، تهدیدات امنیت، هویت، تفرقه قومی.

کتاب‌نامه

قرآن کریم.

آمدی، عبدالواحد بن محمد. غررالحکم و دررالکلم .۱۳۸۵٫ ترجمه محمد علی انصاری. تهران. انتشارات امام عصر(عج).

افتخاری، اصغر. ۱۳۸۵٫ کالبد شکافی تهدید. تهران. مرکز مطالعات دفاعی و امنیتی دانشگاه امام حسین.

بوزان، باری. ۱۳۷۸٫ مردم، دولت‌ها و هراس. ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی. ویراستار مجتبی عطارزاده. تهران. پژوهشکده مطالعات راهبردی.

پازوکیان، اسدالله. ۱۳۸۴٫ ویژگی‌های پلیس اسلامی از دیدگاه فرماندهی معظم کل قوا. سازمان عقیدتی سیاسی نیروی انتظامی و معاونت سیاسی ناجا.

جاویدی، مجتبی. ۱۳۸۹٫ امنیت ‌اخلاقی از دیدگاه رهبری. تهران. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

خامنه‌ای، سید علی. ۳۰/ ۰۵/ ۱۳۷۰٫ اجتماع بزرگ مردم خرم‏آباد.

ــــــــــــــــ. ۰۲/ ۱۱/ ۱۳۷۰٫ دیدار با فرماندهان و مسئولان سازمان عقیدتی، سیاسی نواحی مختلف نیروی انتظامی در سراسر کشور.

ــــــــــــــــ‌. ۲۹/ ۰۴/ ۱۳۷۳٫ دیدار جمعی از اعضای نیروی انتظامی، کارکنان سازمان تأمین اجتماعی، سازمان بهزیستی و اساتید و دانشجویان دانشگاه‌ها.

ــــــــــــــــ‌. ۰۵/ ۰۹/ ۱۳۷۶٫ جمع بسیجیان به ‌مناسبت هفته بسیج‏.

ــــــــــــــــ‌. ۲۲/ ۰۴/ ۱۳۷۸٫ پیام به ملت رشید ایران‏.

ــــــــــــــــ‌. ۰۸/ ۰۵/ ۱۳۷۸٫ خطبه‏های نماز جمعه تهران به امامت مقام معظم رهبری.‏

ــــــــــــــــ‌.۱۰/ ۰۶/ ۱۳۷۸٫ مراسم دیدار گروه کثیری از سپاهیان و بسیجیان در مشهد.

ــــــــــــــــ.‌ ۰۶/ ۰۱/ ۱۳۷۹٫ اجتماع بزرگ زائران و مجاوران حضرت رضا(ع) در مشهد مقدس.‏

ــــــــــــــــ‌.‌ ۰۷/ ۰۴/ ۱۳۷۹٫ حکم انتصاب سرتیپ محمدباقر قالیباف به فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران.‏

ــــــــــــــــ. ۰۳/ ۰۵/ ۱۳۷۹٫ جمع مردم استان اردبیل.‏

ــــــــــــــــ‌. ۲۵/ ۱۱/ ۱۳۷۹٫ دیدار اعضای شورای تأمین استان‌ها.

ــــــــــــــــ‌. ۷/۱۲/۱۳۸۰٫ دیدار با روحانیون. مسئولان و کارکنان سازمان عقیدتی سیاسی ناجا.

ــــــــــــــــ‌. ۰۷/ ۰۴/ ۱۳۸۲٫ دیدار مسئولان، قضات و کارکنان قوه قضاییه‏.

ــــــــــــــــ. ۰۱/ ۰۱/ ۱۳۸۵٫ سخنان در صحن جامع رضوی‏.

ــــــــــــــــ‌. ۱۶/ ۰۸/ ۱۳۸۶٫ هفدهمین دوره دانش‏آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی‏.

ــــــــــــــــ‌. ۲۲/ ۰۲/ ۱۳۸۸٫ جمع مردم استان کردستان در میدان آزادی سنندج.‏

ــــــــــــــــ‌. ۲۴/ ۰۲/ ۱۳۸۸٫ دیدار سران و معتمدان عشایر کردستان.‏

ــــــــــــــــ‌. ۲۹/ ۰۲/ ۱۳۸۸٫ دیدار مردم سقز.

ــــــــــــــــ‌.۰۸/ ۰۳/ ۱۳۸۸٫ پیام برای حادثه خونین تروریستی در زاهدان.

ــــــــــــــــ‌. ۲۲/ ۰۹/ ۱۳۸۸٫ دیدار با جمعی از طلاب و روحانیون.‏

ــــــــــــــــ‌. ۵/ ۲/ ۱۳۸۹٫ دیدار فرماندهان ناجا.

ــــــــــــــــ‌. ۳۰/۴/۱۳۸۹٫ پیام رهبر معظم انقلاب به‌مناسبت هفتمین روز شهادت جمعی از مردم مؤمن زاهدان.

خلیلی، رضا. ۱۳۸۱٫ «مهاجرت نخبگان، پدیده‌ای اجتماعی با موضوع امنیت ملی». فصلنامه مطالعات راهبردی. شماره ۱۷٫

دلاور، علی. ۱۳۷۶٫ مبانی نظری و علمی پ‍ژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران. انتشارات رشد.

رحمانی، حیدر. ۱۳۹۰٫ معنای امنیت اجتماعی. برگرفته از سایت جرم‌شناسان.

ساروخانی، باقر. ۱۳۸۱٫ درآمدی بر دایره‌المعارف علوم اجتماعی. تهران. مؤسسه کیهان.

شایگان، فریبا. ۱۳۹۱٫ امنیت اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری. سازمان مطالعات و تحقیقات نیروی انتظامی.

عباسی، حسن. ۱۳۹۰٫ حکومت نرم و دکترین اقدام نامتقارن در جهاد نرم. برگرفته از سایت مرکز بررسی‌های دکترینال امنیت بدون مرز.

عدل، سیدمحسن. ۱۳۸۶٫ نقش زنان و امنیت اجتماعی. دانشگاه علوم انتظامی. همایش پلیس زن و امنیت عمومی.

غرایاق زندی، داود. ۱۳۸۶٫ «امنیت اجتماعی در پرتو شیوه های حل کشمکش». فصلنامه امنیت عمومی، شماره ۱و۲٫

کلهر، سینا. ۱۳۸۸٫ راهبردهای امنیت اجتماعی. تهران. باشگاه اندیشه.

گروسی، سعیده. ۱۳۸۸٫ بررسی رابطه اعتماد اجتماعی و احساس امنیت. تهران. مرکز تحقیقات و مطالعات صدا و سیما.

گروه پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی. ۱۳۸۹٫ طرح جامع مطالعات امنیت اجتماعی. تهران. پژوهشگاه علوم ‌انسانی و مطالعات فرهنگی.

مارشال، کاترین و گرچن راسمن. ۱۳۷۷٫ روش تحقیق کیفی. ترجمه علی پارساییان و سید محمد اعرابی. تهران. دفتر پژوهش‌های فرهنگی. چاپ دوم.

مؤذن جامی، محمد هادی. ۱۳۸۲٫ «اعتماد پایه امنیت». فصلنامه دانش انتظامی. سال پنجم. شماره ۲٫

نصیری، قدیر. ۱۳۸۶٫ امنیت اجتماعی، مفاهیم، مؤلفه‌ها و نظریه‌ها. تهران. مرکز مطالعات جامعه و امنیت.

هاشمیان‌فر، جمشید . ۱۳۸۸٫ امنیت در اسلام. تهران. دانشگاه عالی دفاع ملی.

Watson, Scott. 2005. Societal security. Applying the concept on the process of Kurdish

identity.