تلاش برای بروز و ظهور ظرفیت‌های منحصر به فرد علوم انسانی اسلامی در کنگره پنجم
جلسه مشترک شورای علمی و شورای سیاست‌گذاری چهارمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، پنج‌شنبه ۱۴ دی ماه ۹۶ در مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا برگزار شد. اساتید ارجمند آقایان دکتر مصباح الهدی باقری کنی، دکتر هادی بهرامی احسان، حجت الاسلام دکتر علیرضا پیروزمند، دکتر فرزاد جهان‌بین، دکتر محمد حسینی مقدم، دکتر عطاء الله رفیعی آتانی، دکتر سید سعید زاهد، دکتر امیر سیاهپوش، دکتر مهدی عاشوری، حجت الاسلام دکتر رضا غلامی، دکتر محسن فرمهینی فراهانی، حجت الاسلام دکتر محمد کاویانی، دکتر غلامرضا گودرزی، دکتر محمدعلی متفکر آزاد، حجت الاسلام دکتر علی‌اصغر نصرتی، جاب آقای دکتر رضا نصیری، دکتر محمد نعمتی و جناب آقای مهندس عبدالحمید نقره کار از اعضای حاضر در این جلسه بودند.
در ابتدای این جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر غلامی رئیس شورای سیاست گذاری کنگره، ضمن خوش‌آمدگویی به حاضران در جلسه، توضیحاتی را در مورد چهارمین کنگره ارائه کرد.
وی با اشاره به اینکه کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی فقط یک «همایش» نیست، گفت: ما بلافاصله بعد از برگزاری کنگره چهارم، کار کنگره پنجم را آغاز کردیم. به همین منظور فهرستی از نواقص و کمبودهای کنگره تهیه شده و در حال برنامه‌ریزی برای رفع نواقص و بهبود کیفی کارهای کنگره هستیم.
رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا در ادامه افزود: به منظور برنامه‌ریزی بهتر برای کارهای کنگره، هر دو هفته یک بار جلسه‌ی شورای هماهنگی کنگره برگزار می‌شود.
وی با اشاره به منشورات و تولیدات کنگره گفت: در حال حاضر چند فصلنامه در حال انتشار است که در حال پیگیری اعتبار علمی ـ پژوهشی برای دو فصلنامه‌ی «تحقیقات بنیادین علوم انسانی» و «تحقیقات کاربردی علوم انسانی» هستیم. همچنین سومین شماره‌ی «کتاب نظریه» نیز به زودی منتشر خواهد شد.
غلامی در پایان ضمن تقدیر و تشکر از تمامی اعضای شوراهای کنگره، از رؤسای کمیسیون‌ها و نیروهای اجرایی کنگره به صورت ویژه قدردانی کرد.
دکتر عطاءالله رفیعی آتانی، رئیس دبیرخانه دائمی و دبیر علمی کنگره نیز پس از ارائه‌ی گزارشی آماری از وضعیت مقالات تاییدشده در کمیسیون‌ها و مقالات در حال اصلاح و ویراستاری، گزارش مختصری از فعالیت‌های دبیرخانه طی دو سال گذشته ارائه کرد.
وی در مورد نشست‌های نظریه‌پردازی گفت: تاکنون ۱۲ نشست نظریه‌پردازی توسط دبیرخانه کنگره برگزار شده است که ویژگی مهم این نشست‌ها، سخت‌گیری بسیار بالا در داوری مقالات و از آن سو کیفیت مطلوب مقالات تایید شده برای چاپ در «کتاب نظریه» است.
مدیرگروه علم و فناوری دانشگاه علم و صنعت در بخش دیگری از گزارش خود به انتشار مجله به زبان انگلیسی برای ارائه دستاوردهای علوم انسانی اسلامی کشور به مخاطبان برون‌مرزی اشاره کرد و گفت: هم‌اکنون در حال برنامه‌ریزی و تکمیل کادر علمی مجله هستیم و امیدواریم به زودی شاهد انتشار اولین شماره‌ی این فصلنامه باشیم.
رفیعی با تقدیر از فعالیت‌های دکتر نعمتی در مرکز نوآوری و ایده‌پردازی علوم انسانی اسلامی گفت: دست‌اندرکاران کنگره تلاش بسیاری در شناسایی و جذب نخبگان جوان علوم انسانی اسلامی می‌کنند و به زودی نیز شاهد اولین نشست پژوهشگران جوان علوم انسانی اسلامی در تهران یا قم خواهیم بود.
معاون پژوهشی مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا در ادامه به دومین نشست اساتید منتخب علوم انسانی اسلامی در مشهد مقدس اشاره کرد و گفت: پنجم بهمن ماه نشستی از اساتید برجسته‌ی اقتصاد اسلامی با موضوع اقتصاد مقاومتی و بانکداری اسلامی برگزار خواهد شد. در این نشست ده تن از اساتید به ارائه‌ی مقاله خواهند پرداخت و دیدگاه‌های آنان مورد نقد و بررسی اساتید قرار خواهد گرفت.
در ادامه و پس از سخنان دکتر رفیعی آتانی، اساتید حاضر در نشست به بیان دیدگاه‌های خود در خصوص عملکرد گذشته‌ی کنگره و برنامه‌های پیش رو پرداختند.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر نصرتی با اشاره به گفتمان‌های شکل‌گرفته بعد از انقلاب اسلامی ایران گفت: نیاز است که ما این گفتمان‌ها را که هزینه‌ی زیادی هم برای آن شده مورد بررسی دقیق و عالمانه قرار دهیم تا میزان موفقیت آنها را بسنجیم و اگر موفق نبوده‌اند، جلوی ادامه‌ی آن را بگیریم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در ادامه به دستاوردهای کنگره اشاره کرد و گفت: ما هم‌زمان که به دنبال فضاسازی و گفتمان‌سازی هستیم، باید به مهندسی کار هم اهمیت بدهیم.
مهندس عبدالحمید نقره‌کار، رئیس کمیسیون هنر و معماری اسلامی کنگره نیز با اشاره به اینکه در حال حاضر کار بنیادین و اساسی در حال انجام است و باید سپاسگزار این زحمات باشیم، گفت: در کنگره امسال، هر جا بر روی مقالات و نظریات سفارشی تمرکز کردیم، موفق بودیم؛ اما به نظر من، ما خیلی زود کمیسیون‌های کنگره را جدا کرده‌ایم. پیشنهاد می‌کنم در کنگره‌ی بعدی صرفاً بر روی «روش تحقیق در علوم انسانی اسلامی» تمرکز کنیم.
در ادامه‌ی این جلسه حجت الاسلام دکتر محمد کاویانی رئیس انجمن روانشناسی اسلامی با اشاره به برخی از مشکلات اجرایی کنگره گفت: در خصوص محتوا باید این نکته را درنظر بگیریم که «نتیجه‌ی علوم انسانی، در کاربردی کردن آن است. اولاً هدف نهایی ما جامعه‌سازی است و ما وسط این مخروط گیر کرده‌ایم و ثانیاً نباید از کف جامعه غافل شویم. نباید مسئله‌محوری را فراموش کنیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: با این میزان مقالات و کارهای رسیده، هنوز گفتمانی که باید ایجاد بشود نشده و همه‌ی دغدغه‌مندان و محققان علاقمند، به کار گرفته نشده‌اند. ما همه‌ی محققان روانشناسی اسلامی را نمی‌بینیم.
دکتر سید سعید زاهد زاهدانی رئیس کمیسیون ارتباطات و جامعه‌شناسی اسلامی با بیان اینکه رشد کنگره نشان از موفقیت کار است، گفت: در اندیشه‌های جامعه‌شناسی دو جریان هست: جریان طرف‌دار نظام سرمایه‌داری و جریان منتقد آن. نظام سرمایه‌داری نظام سلطه‌ی سرمایه است بر انسان و جامعه. جامعه‌شناسی انتقادی رویکرد مقابل آن بوده و منجر به نهضت‌های رهایی‌بخش شده است؛ اما تمام نهضت‌های آزادی‌بخش منتقد، الان در نظام سرمایه‌داری هضم شده‌اند و تنها نهضت رهایی‌بخش دنیا الان انقلاب اسلامی ایران است.
عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز در ادامه افزود: فرهنگ انقلاب اگر در مقابل فرهنگ رفاه‌طلبی مقاومت کند، ما موفق خواهیم بود. در غیر این‌صورت همین اغتشاشاتی که می‌بینیم رخ می‌دهد که محور آن رفاه‌طلبی است.
رئیس پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی و اجتماعی در پایان با اشاره به اینکه پیش‌زمینه‌ها، روش تحقیق را می‌سازد گفت: ما باید کنگره‌ی بعد را حول محور روش تحقیق بگذاریم.
حجت الاسلام دکتر علیرضا پیروزمند دیگر مهمان این جلسه با توضیحی در مورد فضای نقد و مناظره و استفاده از ظرفیت‌های موجود، گفت: ارزیابی کار انجام شده و آینده‌نگری باید براساس یک نقشه راه صورت بگیرد و نقشه راه باید در کمیسیون مدیریت تحول تهیه شود.
عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: نباید رقابت ناسالم بین دستگاه‌ها و مراکز علمی صورت گیرد. ما باید هم‌افزایی داشته باشیم.
در ادامه‌ی این جلسه، دکتر محمد نعمتی رئیس مرکز نوآوری و ایده‌پردازی علوم انسانی اسلامی با ارائه‌ی گزارشی در مورد فعالیت‌های این مرکز گفت: ما سعی کرده‌ایم در هر استان، نماینده‌ای داشته باشیم و گروه هدفمان هم دانشجویان تحصیلات تکمیلی و طلبه‌های سطح سه است. اساتید بزرگوار حرف‌هایشان را زده‌اند. باید جوان‌ها را وارد میدان کنیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: کمیسیون فلسفه علوم اجتماعی می‌تواند فصل مشترک همه‌ی کمیسیون‌های کنگره باشد. علوم انسانی غیر از حل مسئله، برنامه و هدفی ندارد. ما آماده‌ایم نظام مسائل اقتصاد را ارائه کنیم.
دکتر هادی بهرامی احسان دیگر مهمان این جلسه نیز با اشاره به اینکه باید اقتضائات تولید علم دینی را در نظر بگیریم، گفت: قبل از نقشه‌ی راه ما باید نقشه‌ی موضوعی علوم انسانی را داشته باشیم. اگر این نقشه نباشد، در این صورت کار پرفایده‌ای نخواهیم کرد و کارها به هم متصل نخواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران در ادامه افزود: ما بیشتر نوعی جریان آموزشی و پژوهشی می‌بینیم. این در جای خود قابل تقدیر است اما حقیقت این است که علم دینی بروز و ظهور پیدا نمی‌کند مگر اینکه در نفوس جای خود را پیدا کند. اگر نفسی که اظهار علم دینی می‌کند، خودش پایبند نباشد، اثری نخواهد داشت. بنابراین کار فقط جنبه‌ی علمی نباید پیدا کند. توصیه می‌کنم تربیت دینی دانشجویان را مهم بدانیم.
دکتر عاشوری عضو هیئت علمی موسسه حکمت و فلسفه ایران نیز با اشاره به اینکه تولید مقالات در حوزه‌ی علم دینی زیاد شده است، گفت: ما نیازمند مجلات مروری هم هستیم. فقط نباید به مجلات پژوهشی و ترویجی بسنده کنیم. از آن طرف اساتید برجسته باید محور باشند و اساتید جوان‌تر دستیار آنها.
در ادامه‌ی این جلسه دکتر محمدعلی متفکرآزاد رئیس کمیسیون اقتصاد اسلامی ضمن اشاره به اینکه در همه‌ی رشته‌ها توجه به جنبه‌ی کاربردی فوریت ندارد، گفت: به طور مثال بانکداری کنونی زمینه بسیاری از مشکلات و آشوب‌ها را فراهم می‌کند. ما باید نقشه‌ی راه داشته باشیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز در ادامه افزود: دانشگاه‌ها را هم برای تأمین منابع مالی و هم برای گسترش کار، باید بیشتر دخیل کنیم.
دکتر محسن فرمهینی فراهانی رئیس کمیسیون تعلیم و تربیت اسلامی کنگره و معاون فرهنگی دانشگاه شاهد نیز آخرین سخنران این جلسه بود و گفت: پیش‌نشست‌های کنگره خیلی مهم است و می‌تواند مسئله‌محور باشد و می‌توان آن را حتی پخش تلویزیونی هم کرد.
حجت‌الاسلام دکتر غلامی در انتهای این جلسه ضمن جمع‌بندی مباحث مطرح شده، به توضیح اقدامات و اولویت‌های لازم برای ادامه‌ی مسیر کنگره پرداخت. وی درخصوص چشم‌انداز کنگره برای آینده گفت: بسترسازی به منظور بروز و ظهور ظرفیت‌های منحصر به فرد علوم انسانی اسلامی در جهت شناسایی و حل مسائل، پیشرفت همه جانبه‌ی کشور و شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی چشم‌انداز ما برای ادامه‌ی راه است.
