محمد نعمتی

استادیار دانشکدۀ معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام). تهران. ایران.

m.nematy@isu.ac.ir

یاسر سلیمانی

مدیرگروه اقتصاد دفاعی پژوهشکدۀ امنیت اقتصادی تدبیر. تهران. ایران.

y.soleymani@tier.ir

محمدرضا کایینی

مربی و عضو گروه پدافند اقتصادی مرکز مطالعات راهبردی پدافند غیرعامل. تهران. ایران.

mohmadrezakaeeni@chmail.ir

سعید فولادی

دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام). تهران. ایران.

s.fooladi313@gmail.com

چکیده

مسئلۀ اصلی مقالۀ حاضر، تحلیل و نقد تدابیر اقتصادی سند الگوی پایۀ پیشرفت از منظر پدافند اقتصادی و ارائۀ راهکارهای جایگزین و مکمل برای تحقق اهداف پدافند اقتصادی در سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است؛ ازاین‌رو، در ابتدا با روش توصیفی تحلیلی با رویکرد انتقادی به بهره‌گیری از نقدهای کارشناسی ناظر به کلیات تدابیر سند پایۀ الگو، به بررسی و تحلیل آن دسته از تدابیر اقتصادی پرداخته‌ شده‌ است که زمینۀ مصونیت‌بخشی اقتصاد کشور از تهدیدهای داخلی و خارجی را فراهم نخواهد کرد. بعد از طرح این تدابیر و استفاده از نقدهای ناظر به آن، پیشنهادهای جایگزین و یا مکمل برای تحقق اهداف پدافند اقتصادی در چهارچوب زمانی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ارائه و تحلیل شده‌ است. در نهایت، تدابیر پیشنهادی با مؤلفه‌های اصلی حاکم بر اقتصاد مقاومتی تطبیق داده‌ شده‌ است. یافته‌های مقاله حاکی از آن است که اکثر تدابیر سند الگو فاقد ارائۀ راهکار سیاستی در حوزه‌های مختلف اقتصادی است؛ همچنین، با درنظرنگرفتن نقاط آسیب‌پذیر اقتصاد کشور در بلندمدت، زمینه‌های مصون‌سازی اقتصادی کشور را فراهم نخواهند کرد. بر این اساس، در این مقاله سعی بر آن است که با اصلاح این دسته از تدابیر، اهداف و سیاست‌های نظام حکمرانی اقتصادی در چهارچوب زمانی سند الگوی اسلامی ایرانی اتخاذ و ارائه شود و با استفاده از حاکم‌بودن مؤلفه‌های اصلی سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بر تدابیر پیشنهادی، اقتصاد کشور از بحران‌های داخلی و تهدیدهای خارجی مصون بماند.

کلیدواژه‌ها:

تدابیر الگو، مصون‌سازی اقتصادی، پدافند اقتصادی، حمکرانی اقتصادی، سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی.

کتابنامه

اسمعیلی، م؛ کاظمی مقدم، ا؛ احمدی ثانی، س؛ حریری، ر؛ رفعتی، ح. ۱۳۹۶٫ «آسیب‌شناسی و نیازسنجی مدل تأمین اجتماعی ایران در راستای بهینه‌سازی فرایند». ششمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ تعمیق و تکمیل الگوی پایۀ پیشرفت. سیزدهم و چهاردهم اردیبهشت ۹۶٫   (https://6cp.olgou.ir/papers.html).

اکبرپور، م؛ مهدوی دامغانی؛ ع. ویسی، ه. ۱۳۹۷٫ «ارتباط امنیت غذایی و امنیت ملی در مسیر پیشرفت کشور». هفتمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ از الگوی پایه به‌سوی الگوی اسلامی ایرانی. نوزدهم و بیستم اردیبهشت ۹۷ . (https://7cp.olgou.ir/papers.html).

اکبری افروزی، ر؛ اسماعیلی خوشمردان، ع. ۱۳۹۷٫ «شناسایی مؤدیان جدید مالیاتی و گسترش چتر مالیاتی از ضروریات اقتصادی تهیۀ الگوی تفصیلی پیشرفت». هفتمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ از الگوی پایه به‌سوی الگوی اسلامی ایرانی. نوزدهم و بیستم اردیبهشت ۹۷٫ (https://7cp.olgou.ir/papers.html).

ایزدخواستی، ح. ۱۳۹۶٫ «تحلیل نقش نظام مطلوب مالیاتی در تحقق عدالت اجتماعی در ایران؛ با تأکید بر ساختار مالیات‌ها». ششمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ تعمیق و تکمیل الگوی پایۀ پیشرفت. سیزدهم و چهاردهم اردیبهشت ۹۶٫ (https://6cp.olgou.ir/papers.html).

برزگر، ا. ۱۳۹۷٫ «امنیت هویت پایه و عدالت پایه در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت». هفتمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. نوزدهم و بیستم اردیبهشت ۹۷٫

بهبودی، د؛ متفکر آزاد، م؛ محمدزاده، پ؛ صادقی، ک؛ ممی پور، س. ۱۳۹۱٫ «صندوق توسعۀ ملی یا توزیع مستقیم درآمدهای نفتی (بررسی مقایسه‌ای)». فصلنامۀ مجلس و راهبرد. شمارۀ ۷۱٫

بهبودی، د؛ محمدزاده، پ؛ جبرائیلی، س. ۱۳۸۸٫ «بررسی رابطۀ مصرف انرژی و تولید ناخالص داخلی در کشورهای درحال‌توسعه و توسعه‌یافته». مطالعات اقتصاد انرژی. شمارۀ ۲۳٫

پیغامی، ع. ۱۳۹۳٫ درس‌گفتارهای اقتصادی مقاومتی. تهران: بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام). چاپ اول.

جعفری صمیمی، ا؛ لعل خضری، ح. ۱۳۹۵٫ سلسله تک‌نگاشت‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ نقش اصلاح نظام مالیاتی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. تهران: نشر الگوی پیشرفت. چاپ اول.

حاجی ناصری، س؛ کرد، ا. ۱۳۹۶٫ سلسله تک‌نگاشت‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت: امنیت اقتصادی؛ نقد الگوی نئولیبرالی توسعه در پرتو الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. تهران: نشر الگوی پیشرفت. چاپ اول.

حسینی دولت‌آبادی، س. ۱۳۹۵٫ «ماهیت بانک و دلالت‌های آن برای مطالعات بانکداری اسلامی». دوفصلنامۀ علمی پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی. پیاپی ۱۶٫شمارۀ ۲٫

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۳۸۹٫ «ابلاغ سیاست‌های کلی نظام در امور «پدافند غیرعامل»». ۲۰/۴/۱۳۹۸٫  https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=16985

ــــــــــــــــــــــ‌. ۱۳۹۷٫ «فراخوان برای تکمیل و ارتقای الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت». ۲۰/۴/۱۳۹۸٫ https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=40693

خداپرستی، ف. ۱۳۷۶٫ فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی. تهران: انتشارات دانشنامۀ فارس. چاپ اول.

سلیمانی، ی؛ حسین زاده یزدی، س. ۱۳۹۵٫ «تبیین رویکردها و مؤلفه های سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی بررسی موردی: تبیین بند دوازدهم سیاستها: مؤلفه های دیپلماسی اقتصادی». فصلنامه سیاست های راهبردی و کلان. سال چهارم. پاییز۱۳۹۵٫

شاداب‌فر، ا؛ شاداب‌فر، ب. ۱۳۹۶٫ «بررسی اثرات شفافیت در اقتصاد کشور». ششمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ تعمیق و تکمیل الگوی پایۀ پیشرفت. سیزدهم و چهاردهم اردیبهشت ۹۶٫        (https://6cp.olgou.ir/papers.html).

قاسمی، ا. ۱۳۹۵٫ «امکان‌سنجی کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد ایران از واردات کالاهای اساسی ازطریق تعامل اقتصادی با کشورهای اسلامی». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.

محمدی، ح. محمودی، م. ۱۳۹۷٫ «بررسی عوامل منتخب مؤثر بر مصرف انرژی‌های فسیلی با تأکید بر مصرف برق». هفتمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. نوزدهم و بیستم اردیبهشت ۹۷٫ (https://7cp.olgou.ir/papers.html).

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. ۱۳۹۸٫ ارزیابی سند پایۀ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. شماره مسلسل ۱۶۴۵۸٫

موحدی بکنظر، م؛ نعمتی، م؛ رضائی، م. ۱۳۹۷٫ «فقه تعاملات اجتماعی؛ یا نگاهی نو به روش، هدف و گسترۀ موضوعی اقتصاد اسلامی در تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت». هفتمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. نوزدهم و بیستم اردیبهشت ۹۷٫ (https://7cp.olgou.ir/papers.html).

نعمتی، م. ۱۳۸۷٫ «تغییر ساختار مدیریت بخش نفت؛ الزام مهم در تحقق اهداف سیاست‌های کلی اصل ۴۴». فصلنامۀ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. شمارۀ۶۰٫

نعمتی، م؛ کیایی، ح؛ انیسی آرانی، م. ۱۳۹۷٫ «اثر توزیع درآمدهای نفتی بر عدم توازن‌های منطقه‌ای در استان‌های منتخب و ارائۀ راهکارهایی برای اصلاح آن در چهارچوب الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت». هفتمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. نوزدهم و بیستم اردیبهشت ۹۷٫ (https://7cp.olgou.ir/papers.html).

یاوری، ک؛ احمدزاده، خ. ۱۳۸۹٫ «بررسی رابطۀ مصرف انرژی و ساختار جمعیت (مطالعۀ موردی کشورهای آسیای غربی)». مطالعات اقتصاد انرژی. شمارۀ ۲۵٫

FAO .1996. “World Food Summit: Rome Declaration on World Food Security and World Food Summit Plan of Action. http://www.fao.org/3/w3613e/w3613e00.htm.

 FAO .2006. Agricultural and Development Economics Division: EC-FAO Food Security Programme. http://www.fao.org/es/esa.

Mackintosh, W .1936. “Some Aspects of a Pioneer Economy“. The Canadian Journal of Economics and Political Science .pp 436-457.

Lockwood, B.  /۲۰۰۸Pareto Efficiency. The New Palgrave Dictionary of Economics, Steven N.Durlauf & Lawrence E. Blune (Editors), Palgrave Macmillan Press, Vol. 6, PP. 292-295.

Briguglio, L. 2004/  Economic Vulnerability and Resilience: Concepts and Measurements”. In Briguglio,  L. and Kisanga, E.J. (eds), Vulnerability and Resilience of Small States, Commonwealth Secretariat  and the University of Malta.

merrian Webster  Dictionary. https://www.merriam-webster.com/