رحیم ناروئی نصرتی

دکترای روان‎شناسی و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام، خمینی;، ایران، قم

rnarooei@yahoo.com

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تبیین نحوه ارتباط نفس و بدن بر اساس منابع اسلامی با تأکید بر نظر ملاصدرا به همراه تحلیلی روان‎شناختی انجام شد. بدین منظور به قرآن، روایات و دیدگاه‎های متفکران مسلمان به‎ویژه ملاصدرا و همچنین دانش روان‎شناسی مراجعه شد. یافته‌ها به روش توصیفی-تحلیلی مقایسه و تجزیه و تحلیل گردید و نتایج نشان داد که نحوه ارتباط نفس و بدن صرفاً از سنخ یعنی تأثیر و تأثر نیست، بلکه رابطه از طرف نفس با بدن، سببی – مسببی می‌باشد، اما ارتباط از طرف بدن با نفس، بدین گونه نیست و تغییرات در بدن به نحو سببیت صرفاً نظام منسجم بدن را تغییر می‌دهد. در واقع، سبب برای تغییرات روانی، ماهیت تعلقی نفس به بدن است نه دگرگون‎سازی‎های بدنی. پس دو سنخ رابطه وجود دارد: ۱٫ رابطه سببی – مسببی که از طرف نفس به بدن اعمال می‌شود و ۲٫ رابطه از نوع همراهی و همبستگی که از طرف بدن با نفس بر قرار است. بنابراین رابطه نفس و بدن بر اساس منابع اسلامی، همچنین ملاصدرا بر خلاف برداشت رایج، تعاملی نیست، بلکه تأثیر و تأثری از طرف نفس با بدن و همراهی و همبستگی از طرف بدن با نفس می‌باشد.

کلیدواژگان: نفس، بدن، منابع اسلامی، ملاصدرا، ماهیت تعلقی، رابطه تأثیر و تأثری، رابطه همبستگی.

منابع

1. ابن‌سینا (۱۴۰۴ق). الشفاء: الطبیعیات. ج۵٫ قم: منشورات مکتبه آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی.
2. شیرازی، صدرالدین محمد (۱۳۸۳) الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. جلد ۸٫ به ضمیمه تعلیقات سبزواری با اشراف سیدمحمد خامنه‌ای. تصحیح، تحقیق و مقدمه: علی‎اکبر رشاد. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
3. شیرازی، صدرالدین محمد (۱۹۹۰). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. جلد ۸٫ بیروت: دار احیاء التراث العربی.
4. کاپلستون، فردریک (۱۳۸۰) تاریخ فلسفه؛ از دکارت تا لایب‌نیتس. ترجمه غلامرضا اعوانی. تهران: انتشارات سروش و شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
5. Bermudez, Jose Luis (2005). Philosophy of Psychology; A Contemporary Introduction. UK: Routledge.
6. Bunge, Mario, and Ardila, Ruben (1987). Philosophy of Psychology. New York: Springer-Verlag.
7. Bunge, Mario (1980). The Mind – Body Problem; A Psychobiological Approach. New York: Pergamon Press.
8. Butcher, James N. et al (2013). Abnormal Psychology. New York: Pearson.
9. Campbell, Keith (1971). Body and Mind. United States: Macmillan Education.
10. Eccles, John C. (1994). How the Self Controls Its Brain. .New York: Springer-Verlag
11. Glassman, William E., and Hadad, Marilyn (2010). Approaches to Psychology. New York: McGraw-Hill Education.
12. Kalat, James W. (1998). Biological Psychology. 3th edition. United States: Wadsworth Publishing Company.
13. Kalat, James W. (2007). Biological Psychology. 9th edition. United States: Wadsworth Publishing Company.
14. Kalat, James W. (2011). Introduction to Psychology. 9th edition. Australia: Wadsworth, Cengage Learning.
15. Kring Ann M. et al (2010). Abnormal Psychology. 11th Edition. United States: John Wiley & Sons, Inc.
16. Popper Karl R. & John C. Eccles (1983). The Self and Its Brain; An Argument for Interactionism. London: Routledge & Kegan Paul.
17. Sacks, Oliver (1985). The Man Who Mistook His Wife For a Hat and Other Clinical Tales. New York: Time Book Review.
18. Wulff, David M. (1997). Psychology of Religion, Classic & Contemporary. New York: John Wiley & Sons, INC.