نرگس نیکخواه قمصری [۱]

فاطمه کاظمی آرانی[۲]

[۱] استادیار گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان

[۲] کارشناسی ارشد علوم اجتماعی :مدیر هسته پژوهشی مدرسه علمیه حضرت زینب (س) پژوهشگر پژوهشگاه باقرالعلوم (ع)قم

چکیده :

موقعیت جدید اسلام در جهان جهانی شده معاصر و ضرورت نقش آفرینی آن به عنوان منبعی غنی  در سامان هویتی و تمدنی جهانی در پرتو علوم مبتنی بر معرفت دینی و توحیدی از یکسو و بازتولید  متونی با جهت گیری های غیر دینی و گاه متعارض با دین و اندیشه توحیدی در حوزه علوم انسانی در کشورهای اسلامی از سوی دیگر ,مساله روش شناسی -به واسطه نقش قابل تاملی که در تولید علوم و معارف انسانی ایفا می کند – را جایگاهی ویژه می بخشد . از اینرو نوشتار حاضر بر آنست تا با مروری نقاد و موشکافانه بر روش شناسی های رایج علوم انسانی  و مقومات معرفت شناختی ,هستی شناختی و انسان شناختی هر یک ،امتیازات روش رئالیزم صدرایی را به عنوان روشی کارآمد در تولید علوم انسانی اسلامی نشان دهد .

واژگان کلیدی :علوم انسانی ,روش شناسی اثباتی (تجربی ),روش شناسی تفهمی (هرمنوتیک ),رئالیزم انتقادی , حکمت (رئالیزم )صدرایی

* این مقاله با هماهنگی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در شماره چهاردهم فصلنامه اسرا منتشر شده است.

منابع

آمزیان،محمد(۱۳۸۰)روش تحقیق از اثبات گرایی تا هنجارگرایی،عبدالقادر سواری،قم:پژوهشکده حوزه و دانشگاه ،چاپ اوّل .

افروغ عماد،( ۱۳۷۹)  فرهنگ شناسی وحقوق فرهنگ ، تهران ،مؤسسه فرهنگ ودانش ،چاپ اوّل.

——–(۱۳۸۵)گفتارهای انتقادی،:تهران،سوره مهر،چاپ اوّل.

افروغ ،عماد(۱۳۸۱) رنسانسی دیگر ،کتاب آشنا،چاپ اوّل.

امین پور ،فاطمه (۱۳۸۸)روش شناخت اجتماعی در قرآن ،فصلنامه اسلام وعلوم اجتماعی،ش ۲ بیرو،آلن(۱۳۶۶) فرهنگ علوم اجتماعی، باقر ساروخانی ، تهران،کیهان.

پارسانیا،حمید،(۱۳۸۲)،روش شناسی فلسفه وعلم سیاست(۱)،فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم،قم،،ش۲۱٫

———-(۱۳۸۳)،روش شناسی فلسفه وعلم سیاست(۲)فصلنامه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم،قم،ش۲۸٫

———-،حکمت صدرائی و رئالیسم انتقادی(۱۳۸۷)فصلنامه علوم سیاسی،ش ۴۲،دانشگاه باقرالعلوم،قم،

پارسانیا،حمید، ابراهیمی پور ،قاسم (۱۳۸۹)رابطه نظریه ومشاهده در علوم اجتماعی بر اساس حکمت صدرائی،فصلنامه معرفت فرهنگی ،اجتماعی،ش۳٫

حسن زاده آملی ،حسن،۱۴۰۴ ق، دروس اتحاد عاقل و معقول، تهران، انتشارات حکمت، چاپ اول،

جوادی آملی،عبدالله(۱۳۸۶)منزلت عقل در هندسه معرفت دینی ،قم ،اسراء،چاپ دوّم.

—————–، رحیق مختوم، شرح حکمت متعالیه ، تنظیم وتدوین حمید پارسانیا، تهران، مرکزنشر اسراء، چاپ دوم ، ۱۳۸۲

………………………………. …،شرح حکمت متعالیه ، ،جلد ششم،انتشارات الزهراء،چاپ اوّل ،۱۳۶۸

چالمرز،آلن.اف(۱۳۸۳)چیستی علم، سعید زیباکلام،سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی،چاپ سوّم .

چلبی ،مسعود (۱۳۸۷ )رئالیسم روش شناختی در جامعه شناسی ،پژوهشنا مه علوم ا نسانی ،۷۰-۴۹٫

دلانتی ،گرارد (۱۳۸۸) تاویل و تفسیر در علوم اجتماعی ،ترجمه محمد عزیز بختیاری ،مجله معرفت ،ش ۳۵ ،۱۲۰-۱۰۹ .

دورتیه ،ژان فرانسوا (۱۳۸۲ ) علوم انسانی گستره شناختها ،ترجمه مرتضی کتبی ،جلال الدین رفیع فر ،ناصر فکوهی، تهران،نشر نی .

سایر ،آندرو(۱۳۸۵)روش در علوم اجتماعی ، عماد افروغ،تهران:پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی، چاپ اوّل

شایان مهر ،علیرضا(۱۳۷۷)دائره المعارف تطبیقی علوم اجتماعی ،تهران:کیهان.

شیخ الرئیس بوعلی سینا،برهان شفا،مهدی قوام صفوی ،تهران ،انتشارات فکر روز،چاپ اوّل،۱۳۷۳

صدرالمتالهین شیرازی(ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم قوام، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۸۱، ۹جلد

وینچ،پیتر(۱۳۷۲)ایده علم اجتماعی وپیوند آن با فلسفه، سمت،چاپ اوّل.

Abdul kadir abdul vahab , 2006 Islamic research methodology some reflections,lensa  Jurnal Universitas Pramita Indonesia Tahun 5,No.9, September  -Desember

Ferris Kerry  and Stein Jill)(2010 the real world :An Introduction to Sociology . 2nd ed. the United States of America .