حمید مهدی‌زاده

دانشجوی دکترای  قرآن و روان‌شناسی جامعه المصطفی العالمیه و عضو پیوسته انجمن روان‌شناسی اسلامی

amirmahdizeh@yahoo.com

جعفر بوالهری

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران، تهران.

jafarbahari48@yahoo.com

محمدرضا فلسفی‌نژاد

دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی، ایران، تهران.

falsafinejad@yahoo.co.uk

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی آزمون سبک زندگی اسلامی (ILST) در نوجوانان دبیرستانی، انجام شد. بدین منظور، نخست روایی محتوایی و صوری آزمون سبک زندگی اسلامی، طی مراحل گوناگون شامل ارجاع آزمون به کارشناسان دین‌شناس دارای تخصص روان‎شناسی، مشورت با اساتید روان‌سنجی و روش تحقیق و نیز اجرای آزمایشی بررسی شد. پس از حصول اطمینان از اعتبار شکل و محتوای آزمون، آزمون سبک زندگی اسلامی اجرا شد. جامعه آماری این پژوهش، دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر قم (پانزده تا بیست ساله) بودند. ۵۷۸ نفر به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. ابزار این پژوهش عبارت بود از آزمون سبک زندگی اسلامی و آزمون جهت‌گیری مذهبی داده‌ها، که با روش تحلیل عاملی و تحلیل مانوا تحلیل شدند. بررسی روایی محتوایی و صوری به اصلاح دوازده پرسش و حذف نُه پرسش نامتناسب برای نوجوانان انجامید. ضریب آلفای کرونباخ آزمون برابر با ۸۶/۰ به دست آمد. تعداد عوامل در نمونه جمعیت نوجوان همانند نسخه اصلی در میان بزرگسالان دارای نُه عامل است، اما نام شمار فراوانی از عوامل، متفاوت با نسخه اصلی آن است. این عوامل تحت عنوان عبادی، روشن‌فکری منفی، خویشتن‌داری، تعهد، ارتباط مثبت، خردورزی، دنیاخواهی، فعال بودن و بی‌تفاوتی با مشورت پنج تن از اساتید نام‌گذاری شدند. این عوامل ۴۲/۳۹ درصد واریانس سبک زندگی در نوجوانان را تبیین کردند. در نتیجه تحلیل عاملی، هشت پرسش به عنوان پرسش‌های نامناسب حذف شدند. روایی هم‌زمان آزمون سبک زندگی اسلامی نیز با آزمون جهت‌گیری مذهبی (۷۰/۰)، از طریق ضریب همبستگی پیرسون، به دست آمد. با توجه به روایی عاملی، روایی همگرا و پایایی مناسب «آزمون سبک زندگی اسلامی- نسخه نوجوانان» (ILST-AV)، استفاده از آن در پژوهش‎های مربوط به نوجوانان توصیه می‌گردد.

کلیدواژگان: سبک زندگی اسلامی، روان‌سنجی، سنجش دین، روان‎شناسی اسلامی، جهت‌گیری مذهبی.

 منابع

1. قرآن کریم.
2. آذربایجانی، مسعود (۱۳۸۲). تهیه و ساخت آزمون جهت‌گیری مذهبی با تکیه بر اسلام. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
3. اسپلیکا، برنارد و همکاران (۱۳۹۰). روان‎شناسی دین بر اساس رویکرد تجربی. ترجمه محمد دهقانی. تهران: نشر رشد.
4. اسحاقی، سیدرضا. فرج زادگان، زیبا و بابک، آناهیتا (۱۳۸۸). طراحی پرسشنامه‌ سنجش سبک زندگی در سالمندان، فصلنامه پایش. ۹(۱). ص ۹۹-۹۱٫
5. بشیری، مژگان و همکاران (۱۳۸۶). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی و هنجاریابی پرسشنامه‌ شیوه زندگی (BASIS-A) بر روی جوانان ۱۸ تا ۴۰ ساله، تازه‌ها و پژوهش‎های مشاوره. (۲۱) ۶٫ص ۹۲-۶۹٫
6. خطیب، سیدمهدی (۱۳۹۰). رابطه سبک زندگی مذهبی و سلامت روانی با توجه به مؤلفه‌های شخصیتی. پایان‌نامه ارشد. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
7. ریحانی، الهام (۱۳۹۰). بررسی رابطۀ مؤلفه‌های سبک زندگی با تعهد سازمانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
8. رفیعی هنر، حمید و همکاران (۱۳۹۳). تبیین سازه خودمهارگری بر اساس اندیشه اسلامی. روان‎شناسی و دین.۲۷٫ ص ۲۶-۵٫
9. شولتز، دوان پی.، و شولتز، سیدنی آلن (۱۳۷۸). تاریخ روان شناسی نوین. ترجمه علی‌اکبر سیف و دیگران. تهران: بعثت.
10. شولتز، دوان پی.، و شولتز، سیدنی آلن (۱۳۸۹). نظریه‌های شخصیت. ترجمۀ یحیی سیدمحمدی. تهران: ویرایش.
11. طغیانی، مجتبی و همکاران (۱۳۹۲). بررسی رابطه سبک زندگی اسلامی با نگرش‌های ناکارآمد در دانشجویان. دانش و پژوهش در روان‎شناسی کاربردی. ۵۴٫ص ۴۴-۳۶٫
12. عمارتی، فتانه‌سادات (۱۳۹۰). بررسی ویژگی‌های شخصیتی با سبک زندگی و سلامت عمومی معلمان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
13. کاویانی، محمد (۱۳۸۸). طرح نظریه سبک زندگی بر اساس دیدگاه اسلام و ساخت آزمون سبک زندگی اسلامی بررسی ویژگی‌های روان سنجی آن. پایان نامه دکتری. اصفهان: دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.
14. کاویانی، محمد (۱۳۹۲). سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن. قم: نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ سوم.
15. کجباف، محمدباقر و همکاران (۱۳۹۰). رابطه سبک زندگی اسلامی و شادکامی در رضایت از زندگی دانشجویان شهر اصفهان، روان‎شناسی و دین. ۴٫ ص ۷۴-۶۱٫
16. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۳ ق). اصول کافی. اصفهان: نشر مکتب امیرالمؤمنین۷٫
17. لعلی، محسن و همکاران (۱۳۹۱). ساخت و اعتباریابی پرسشنامه‌ سبک زندگی، پژوهش‎های روان‎شناختی. ۱۵٫ ص ۸۰-۶۴٫
18. مجلسی، محمدباقر (۱۴۱۰ق). بحارالانوار. ج ۶۷٫ بیروت: مؤسسه وفا.
19. منصور، محمود (۱۳۸۴). روان‎شناسی ژنتیک. تهران: سمت.
20. هجل، لاری‌ای. و زیگلر، دانیل جی. (۱۳۷۹). نظریه‌های شخصیت: مفروضه‌های اساسی، پژوهش کاربردها. ترجمه علی عسکری. ساوه: دانشگاه آزاد اسلامی.
21. مصور، ش. (۱۳۸۲). بررسی رابطه سبک زندگی و رضایت زناشویی هنرمنــدان در اســتان اصــفهان. پایــان‌نامــه کارشناســی ارشــد روان‎شناسی عمومی. خوراسگان: دانشگاه آزاد خوراسگان.
22. Adler, Alfred (1956). Individual psychology of Alfred Adler, NewYork, Basic Book Inc.
23. Allport, G. W. (1937). Personality: A psychological interpretation. New York: Holt.
24. Ansbacher, L H., and Ansbacher, R. R. (eds). (1956). The individual psychology of Alfred Adler: A Systematic Presentation in Selection from His Writings, New York: Harper & Row.
25. Blum RW. Nelson-Mmari. )2004(The health of young people in a global context. Journal of Adolescent Health; 35: 402-18
26. Bugajska, J., Lastowiecka, E., )2005. (Life Style, Work Environment Factors and Work Ability in Different Occupations, International Congress Series, v 1280, p 247-252.
27. Cassel R. N and costello B. R(1991). Developing a lifstyle syntalics for persons involved in psychological Therapy. College Student Journal, V 25 (2), 215 – 221.
28. Disque, J. G., and Bitter, J. R. (1998). Integrating narrative therapy with Adlerian lifestyle assessment: A case study. Journal of Individual Psychology, 54, 431-450.
29. Donahue, M.J. (1998): There is no true spirituality apart from religion. Paper pre- sented in the annual convention of the American Psychological Association,.Chicago.
30. Donald A (2001)”What is quality of life?”Available at: jr2.ox.ac.uk.
31. Eckstein, D. and Kern, R. (2002). Psychological Fingerprints: Lifestyle Interventions and Interventions, London, Kendall Hunt PubCo.
32. Giuseppe,G., and Swatos, W. (2011). Religion, Spirituality and Everyday Practice. London and New York: Springer.
33. Hamer, D.,and Copeland, P. (1999). Living with Our Genes. New York, NY: Anchorbooks.
34. Mendozea R. H. (1989). An empiricale To measure Type and degree of acculturation in Mexican –American adolesents and adults, Journal of Cross Cultural Psychology, V 20 (4), 372–
35. Mozac, H. et al. (1999). A Primer of Adlerian Psychology, Philadelphia, Brunner-Mazel.
36. Powers, R., J. Griffith, (2007) The Lexicon of Adlerian Psychology (2nd ed). Port Townsend WA: Adlerian Psychology Associates.
37. Shulman,  , Harold H, M.( 1988). Manual for Life Style Assessment. New York:Routledge.
38. (۲۰۰۳). Which skills are “Life Skill”. www.life skills-Based Education.