بررسی فصل مقوم انسانیت بر اساس آموزه¬های قرآن و عترت
دکتر علی محمدی آشنانی
مدیر گروه تفسیر دانشکده علوم و فنون قرآن تهران، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
محمد علی دولت
چکیده:
تعریف انسان به عنوان نخستین رکن انسان‌شناسی متوقف بر شناخت فصل مقوّم انسانیت میباشد. بر اساس آموزههای قرآن و عترت، انسان موجودی نیست که با حفظ ظاهر انسانی هم می‌تواند به رفیع‌ترین قله‌های وجودی صعود نماید و هم می‌تواند به پست‌ترین مراتب وجودی تنزل کند. شناخت فصل مقوم انسانیت به شناخت عوامل سقوط انسان از مرز انسانیت به محدوده حیوانیت و پست‌تر از آن و همچنین شناخت عوامل تمایز انسان از سایر موجودات بستگی دارد. بر اساس آموزههای قرآن و عترت، «عقل» عنوان جامعی است که شامل تمام آنچه انسان را از سایر موجودات متمایز میسازد، می‌شود.
کلیدواژهها:
انسان، عقل، فصل مقوم انسانیت، دابّه، جنس
کتابنامه
- قرآن کریم
- _، ۱۳۷۶، صحیفه سجادیه ، قم، دفتر نشر الهادی.
- ابن سینا، حسین، الشفاء (المنطق)، تحقیق سعید زاید، قم، مکتبه آیتالله المرعشى، ۱۴۰۴ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- تمیمی آمدی، عبد الواحد، غرر الحکم و درر الکلم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۸٫
- تهرانی، جواد، فلسفه بشری و اسلامی، تهران، تابان، چاپ اول، ۱۳۷۰٫
- جعفری، محمدتقی، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ هفتم، ۱۳۷۶٫
- جعفری، محمدتقی، قرآن، نماد حیات معقول، تهران، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، چاپ اول، ۱۳۸۲٫
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر انسان به انسان، تنظیم و تحقیق: محمد حسین الهیزاده، ویرایش: سعید بندعلی، قم، اسراء، چاپ اول، ۱۳۸۴٫
- جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، اسراء، چاپ دوم، ۱۳۷۹٫
- جوادی آملی، عبدالله، حیات حقیقی انسان در قرآن، تنظیم و تحقیق: غلامعلی امیندین، ویرایش: سعید بندعلی، قم، اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۶٫
- جوادی آملی، عبدالله، معرفتشناسی در قرآن، تنظیم و ویرایش: حمید پارسانیا، قم، اسراء، چاپ چهارم، ۱۳۸۶٫
- حسینی، سید ابوالقاسم، بررسی مقدماتی اصول روان شناسی اسلامی، دانشگاه مشهد، چاپ اول، ۱۳۶۸٫
- حرّانی، ابن شعبه، تحف العقول عن آل الرسول (ص)، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- حلبی، علی‌اصغر، انسان در اسلام و مکاتب غربی، تهران، انتشارات اساطیر، چاپ دوم، ۱۳۷۴٫
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داود، بیروت، دارالعلم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- سبحانی، جعفر، نظریه المعرفه، تقریر: حسن مکى عاملی، قم، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، ۱۴۲۹ق.
- سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق: آیت الله حسن زاده آملى،تهران، نشر ناب، چاپ اول، ۱۳۷۹
- سیدرضی، ابوالحسن محمد بن حسین موسوى، نهج البلاغه، تصحیح: صبحى صالح، قم، انتشارات دار الهجره، بیتا.
- شیخ صدوق، محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى، الأمالی، قم، ترجمه: کمرهاى، چاپ چهارم، انتشارات کتابخانه اسلامیه، ۱۳۶۲٫
- شیخ صدوق، محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى، الخصال، چاپ دوم، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۴۰۳ق
- شیخ صدوق، محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى، علل الشرایع، قم، مکتبه الداورى، چاپ اول، بىتا.
- شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الأمالی، چاپ اول، قم، انتشارات دارالثقافه، ۱۴۱۴ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الإختصاص، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث، ۱۹۸۱م.
- صحیفه سجادیه، قم، دفتر نشر الهادى، چاپ اول، ۱۳۷۶٫
- طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه اعلمی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: سید طیب موسوى جزایرى، قم، دار الکتاب، چاپ چهارم، ۱۳۶۷٫
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، المکتبه الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۸٫
- لاندمان، انسان شناسی فلسفی، ترجمه: رامپور صدر نبوی، بیجا، بینا، ۱۳۵۰٫
- مان نرمان، اصول روان شناسی، ترجمه: محمود صناعی، چاپ سوم، ۱۳۷۸٫
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ق.
- مطهرى، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا، چاپ نهم، ۱۳۸۶٫
- نیشابوری، محمد بن حسن فتّال، روضه الواعظین و بصیره المتعظین، مقدمه و تحقیق: محمدمهدى سیدحسن خرسان، قم، انتشارات رضى، بیتا.
- وجدی، محمّد فرید، دائره المعارف للقرن العشرین، بیجا، بیتا.
