بررسی رابطه اضطراب مرگ با جهت‌گیری دینی در میان دانشجویان مسلمان ایرانی
ناصر آقابابائی[۱]
فرامرز سهرابی[۲]
حسین اسکندری[۳]
احمد برجعلی[۴]
نورعلی فرخی[۵]
[۱]. دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه علامه طباطبائی. تهران. ایران.
[۲]. استاد دانشگاه علامه طباطبائی. تهران. ایران.
[۳]. دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی. تهران. ایران.
[۴]. دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی. تهران. ایران.
[۵]. دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی. تهران. ایران.
چکیده
هدف این پژوهش بررسی رابطه اضطراب مرگ با دینداری در بافت اسلامی دانشجویان ایرانی بود. بدین منظور، ابتدا منابع اسلامی مرور شد که منجر‌به ارائه فرضیه‌ای از رابطه اضطراب مرگ و دینداری در میان مسلمانان شد. در این فرضیه، دین از افکار مرتبط با آنچه پس از مرگ می‌تواند گریبان‌گیر انسان شود استفاده می‌کند تا افراد را برانگیزاند که به آموزه‌های دینی متعهد باشند و درنتیجه شرایط زندگی مطلوب در جهان دیگر را کسب کنند. این فرضیه، رابطه اضطراب مرگ و دینداری را مثبت پیش‌بینی می‌کند. ۴۰۲ دانشجو به «مقیاس نگرش مسلمانان به دین»، «مقیاس تجدید‌نظر‌شده جهت‌گیری دینی»، «مقیاس جهت‌گیری دینی جست‌وجوگری»، و «مقیاس اضطراب مرگ» پاسخ دادند. یافته‌ها نشان داد اضطراب مرگ با نگرش به دین و دینداری برونی فردی رابطه مثبت داشت. این یافته‌ها در حمایت از فرضیه پیشنهادی برآمده از منابع اسلامی تفسیر شد. نقش سازنده اضطراب مرگ در اصلاح رفتار و نقش احتمالی آن در سلامت روانی به بحث گذاشته شده است.
کلیدواژه‌ها: مرگ، اضطراب مرگ، دینداری، اسلام.
کتابنامه
قرآن کریم. ترجمه مکارم شیرازی، ناصر. ۱۳۷۸٫ قم. انتشارات ناصر. چاپ دوم.
ابوترابی، علی. ۱۳۸۶٫ نقد ملاک‌های بهنجاری در روانشناسی: با نگرش به منابع اسلامی. قم. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
اسپیلکا، برنارد؛ هود، رالف دبلیو؛ هونسبرگر، بروس؛ گرساچ، ریچارد. ۲۰۰۳٫ روانشناسی دین براساس رویکرد تجربی. ترجمه محمد دهقانی. تهران. رشد.
خمینی، سید روح الله. ۱۳۷۶٫ چهل حدیث. قم. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ چهاردهم.
سید رضی. ۴۲۱ ق. نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی. قم. مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام.
قمی، عباس. ۱۴۱۶ ق. سفینه البحار. قم. اسوه. چاپ دوم.
نراقی، محمدمهدی. ۱۴۲۲ ق. جامع السعادات. بیروت. الاعلمی.
وحید خراسانی، حسین. ۱۴۱۹ ق. توضیح المسائل. قم. مدرسه باقرالعلوم علیه‌السلام.
Allport, G. W., & Ross, M. 1967. “Personal religious orientation and” prejudice. Journal of Personality and Social Psychology. 5(4). P 432–۴۴۳٫
Ardelt, M. 2003. “Effects of religion and purpose in life on elders’ subjective well-being and attitudes toward death”. Journal of Religious Gerontology. 14(4). P 55–۷۷٫
Batson, C. D., & Schoenrade, P. 1991. “Measuring religion as quest: 1. Validity concerns“. Journal for the Scientific c Study of Religion. 30. P 416–۴۲۹٫
Beshai, J. A. 2012. “Islamic ontology of death anxiety in the work of Abdel-Khalek”. Omega: Journal of Death & Dying. 66(1). P 89–۹۶٫
Cohen, A. B., Pierce Jr., J. D., Chambers, J., Meade, R., Gorvine, B. J., & Koenig, H. G. 2005. “Intrinsic and extrinsic religiosity, belief in the afterlife, death anxiety, and life satisfaction in young Catholics and Protestants”. Journal of Research in Personality. 39. P 307–۳۲۴٫
Ellis, L., & Wahab, E. A. 2013. “Religiosity and fear of death: A theory-oriented review of the empirical literature”. Review of Religious Research. 55. P 149–۱۸۹٫
Ens, C., & Bond, J. B. 2007. “Death anxiety in adolescents: The contributions of bereavement and religiosity”. Omega: Journal of Death & Dying. 55(3). P 169-184.
Flere, S. & Lavric, M. 2008. “Is intrinsic religious orientation a culturally specific American Protestant concept? The fusion of intrinsic and extrinsic religious orientation among non-Protestants“. European Journal of Social Psychology. 38. p 521–۵۳۰٫
Ghorbani, N., Watson, P. J., Geranmayepour, S., & Chen, Z. J. 2014. “Measuring Muslim spirituality: Relationships of Muslim experiential religiousness with religious and psychological adjustment in Iran”. Journal of Muslim Mental Health. 8(1). p 77–۹۴٫
Ghorbani, N., Watson, P. J., Gharamaleki, A. F., Morris, R. J., & Hood, R. W. 2002. “Muslim-Christian Religious Orientation Scales: Distinctions, correlations, and cross-cultural analysis in Iran and the United States“. The International Journal for the Psychology of Religion. 12(2). p 69–۹۱٫
Ghorbani, N., Watson, P. J., Ghramaleki, A. F., Morris, R. J., & Hood, R. W., Jr. 2000. “Muslim Attitudes towards Religion Scale: Factors, validity, and complexity of relationships with mental health in Iran”. Mental Health, Religion, and Culture. 3. p 125-132.
Gorsuch, R. L., & McPherson, S. E. 1989. “Intrinsic/extrinsic measurement: I/E-revised and single-item scales”. Journal for the Scientific Study of Religion. 28(3). p 348–۳۵۴٫
Harrawood, L. K. 2009. “Measuring spirituality, religiosity, and denial in individuals working in funeral service to predict death anxiety“. Omega: Journal of Death & Dying. 60(2). p 129-142.
Hayslip, B., Jr., Guarnaccia, C. A., Radika, L. M., Servaty, H. L. 2002. “Death anxiety: An empirical test of a blended self report and projective measurement model“. Omega: Journal of Death & Dying. 44(3). p 277-294.
Hui, V. K., Bond, M. H., & Ng, T. S. W. 2007. “General beliefs about the world as defensive mechanisms against death anxiety”. Omega: Journal of Death & Dying. 54(3). p 199-214.
Jorajuria, A. M., Forsyth, C. J., & Evans, R. D. 2003. “Death anxiety and religious belief: A research note“. Free Inquiry in Creative Sociology. 31(1). p73-77.
Krause, N. 2015. “Trust in God, forgiveness by God, and death anxiety“. Omega: Journal of Death & Dying. 72(1). P 20–۴۱٫
Lehto, R. H., & Stein, K. F. 2009. “Death anxiety: An analysis of an evolving concept“. Research and Theory for Nursing Practice: An International Journal. 23(1). p 23-41.
Lundh, L., & Radon, V. 1998. “Death anxiety as a function of belief in an afterlife. A comparison between a questionnaire measure and a Stroop measure of death anxiety“. Personality and Individual Differences. 25. p 487-494.
Preston, J., & Epley, N. 2009. “Science and God: An automatic opposition between ultimate explanations”. Journal of Experimental Social Psychology. 45. p 238–۲۴۱٫
Pyne, D. 2008. A model of religion and death. European Network on the Economics of Religion conference in Edinburgh, Ronald Horst and Hope Leibowitz.
Rose, B. M., & O’Sullivan, M. J. 2002. “Afterlife beliefs and death anxiety: An exploration of the relationship between afterlife expectations and fear of death in an undergraduate population”. Omega: Journal of Death & Dying. 45(3). p 229-243.
Roshani, K. 2012. “Relationship between religious beliefs and life satisfaction with death anxiety in the elderly“. Annals of Biological Research. 3(9). p 4400-4405.
Scioli, A., & Biller, H. B. 2009. Hope in the Age of Anxiety. Oxford: Oxford University Press.
Suhail, K., & Akram, S. 2002. “Correlates of death anxiety in Pakistan“. Death Studies. 26(1). p 39-50.
Tavakoli, M. A., & Ahmadzadeh, B. 2011. “Investigation of validity and reliability of Templer Death Anxiety Scale”. Thought & Behavior in Clinical Psychology. 6(21). p 72-80.
Templer, D. I. 1970. “The construction and validation of a Death Anxiety Scale”. The Journal of General Psychology. 82(2). p 165-177.
Wen, Y. 2010. “Religiosity and death anxiety”. The Journal of Human Resource and Adult Learning,. 6(2). p 31-37.
Wen, Y. 2012. “Religiosity and death anxiety of college students“. The Journal of Human Resource and Adult Learning. 8(2). p 98-106.
Wilde, A., & Joseph, S. 1997. “Religiosity and personality in a Moslem context“. Personality and Individual Differences. 23. p 899–۹۰۰٫
Ziapour, S. S., Dusti, Y., & Abbasi Asfajir, A. 2014. “Correlation between religious orientation and death anxiety“. Journal of Psychology & Behavioral Studies. 2(1). p 20-29.
