مسعود کریمی بیرانوند

دکترای اندیشه سیاسی از دانشگاه علامه طباطبائی، ایران، تهران

masoodvand@chmail.ir

چکیده

برای مفاهیم علوم اجتماعی از جمله «سبک زندگی» نیازمند داشتن تعاریفی هستیم که ضمن وفاداری به بنیادهای فکری و فرهنگی بومی و توجه به مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی، قابلیت گفت‌وگو یا رقابت با نظریات مدرن غربی را داشته باشند. در نوشتار پیش‌رو در پاسخ به چیستی مفهوم سبک زندگی، با مروری بر تعاریفی که در دیدگاه‎های مختلف از سبک زندگی ارائه شده است، در نهایت با محوریت نظریه اعتباریات علامه طباطبائی و با روش منطقی به تحلیل و تعریف مفهوم سبک زندگی و سپس شرح ویژگی‌های عام و خاص آن پرداخته‌ایم؛ به گونه‎ای که با استفاده از آن، بتوان درباره تحقیقات و تحلیل‎های علمی رایج در این ‌باره و نیز مسائل عملی مربوط به سبک زندگی در جامعه اسلامی-ایرانی به‌روشنی نظر داد. براین‎اساس سبک زندگی الگویی متمایز و همگرا از باورها، گرایش‌ها و رفتارهایی است که انسان‌ها در ارتباط با شرایط محیطی خود، به صورت آگاهانه و برای ارضای تمایلات نفسانی برآمده از نیازهای طبیعی‌شان اعتبار می‌کنند. به‌ عبارت موجزتر، سبک زندگی عبارت است از: «الگوی متمایز کنش‌های اعتباری ناشی از تمایلات نفسانی». از مهم‌ترین دستاوردهای این تعریف آن است که اولاً جامع افراد بوده، حوزه سبک زندگی را بدون دلیل موجه محدود نمی‌کند و می‌تواند عناصر و اجزای آن را در بخش‌ها و لایه‌های مختلف توضیح دهد؛ ثانیاًً مانع اغیار است و برخلاف برخی تعاریف، اموری را که خارج از حوزه زندگی ارادی و انسانی‌اند کنار می‌گذارد؛ ثالثاًً ضمن توجه به جنبه‌های سلیقه‌ای، تکثر و تغییرپذیری سبک زندگی، با تأکید بر لزوم هماهنگی با نیازهای تکوینی وجود انسان و با استفاده از فطرت، عقل و وحی، امکان ارزیابی علمی و ارزشی کلیت و اجزای سبک زندگی را به ما می‌دهد.

کلیدواژگان: تعریف، سبک زندگی، علامه طباطبائی، اعتباریات، کنش‌های نفسانی.

منابع

آدورنو، تئودور، و هورکهایمر، ماکس (۱۳۸۴). دیالکتیک روشنگری. ترجمه مراد فرهادپور و امید مهرگان. تهران: گام نو.

آریانپور، عباس (۱۳۸۰). فرهنگ لغت. تهران: امیرکبیر.

ارسطو (۱۳۶۶). درباره نفس. ترجمه علی‌مراد داوودی. تهران: حکمت.

برزگر، ابراهیم (۱۳۸۹). ساختار فهم اندیشه سیاسی، فصلنامه دانش سیاسی. ۱۲، ۴۳-۷۲٫

تمیمی آمُدی، عبدالواحد بن محمد (۱۳۶۶). غرر الحکم ودرر الکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

خادمیان، طلیعه (۱۳۸۷). سبک زندگی و مصرف فرهنگی. تهران: جهان کتاب.

خوانساری، محمد (۱۳۸۱). منطق صوری. تهران: آگاه. چاپ بیست و چهارم.

دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۷۷). لغتنامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران. چاپ دوم.

شیرازی، صدرالدین محمد (۱۳۸۲). الشواهد الربوبیه. قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم. چاپ سوم.

شیرازی، صدرالدین محمد (۱۳۶۳). مفاتیح الغیب. ترجمه و تعلیق محمد خواجوی. تهران: مولی.

صالحی، رضا (۱۳۸۶). الگوی سبک زندگی ایرانیان. تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.

طباطبائی، سیدمحمدحسین (بی‌تا). فرازهایی از اسلام. جمع‌آوری و تنظیم سیدمهدی آیت‌اللهی. قم: جهان‌آرا.

طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۳۶۲). رسائل سبعه. قم: بنیاد فکری-علمی علامه طباطبائی.

طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۳۷۴). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

طباطبائی، سیدمحمدحسین، و مطهری، مرتضی (۱۳۸۷). اصول فلسفه و روش رئالیسم. در: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار. تهران: صدرا. چاپ دوازدهم.

طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۳۸۸). بدایه الحکمه. ترجمه و اضافات دکتر علی شیروانی. قم: دارالعلم. چاپ پانزدهم.

طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۳۹۰). طریق عرفان (ترجمه و شرح رساله الولایه). ترجمه و شرح صادق حسن‌زاده. قم: آیت اشراق. چاپ چهارم.

کوزر، لیوئیس (۱۳۸۳). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی. چاپ یازدهم.

گیدنز، آنتونی (۱۳۸۵). راه س‍وم: ب‍ازس‍ازی س‍وسیال دم‍وک‍راسی. ترجمه منوچهر صبوری کاشانی. تهران: پردیس دانش.

مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۴ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء.

مظفر، محمدرضا (۱۴۰۶ق). منطق. ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی. تهران: حکمت. چاپ دوم.

معین، محمد (۱۳۸۶). فرهنگ فارسی معین (یک‌جلدی). تهران: فرهنگ‌نما.

موسوی خمینی، سیدروح‌الله (۱۳۷۲). مصباح‌الهدایه الی الخلافه وولایه. با مقدمه جلال‌الدین آشتیانی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.

مهدوی کنی، محمدسعید (۱۳۸۷). مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی، فصلنامه تحقیقات فرهنگی. ۱، ۱۹۹-۲۳۰٫

هندری، لئوبی و دیگران (۱۳۸۱). اوقات فراغت و سبک‌های زندگی جوانان. ترجمه مرتضی ملانظر و فرامرز ککوبی دزفولی. تهران: نسل سوم.

ه‍ورن‎ب‍ای، آل‍ب‍رت سی‍دنی (۱۳۹۳). فرهنگ واژگان آکسفورد (advance learners). تهران: جنگل.

یزدانی مقدم، احمدرضا (۱۳۹۱). انسان‎شناسی و پیامدهای آن در اندیشه سیاسی هابز و علامه طباطبائی. قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

Adler, Alfred )1956(. The Individual psychology of Alfred Adler. New York. Basic Books.