ارائه الگوی یکپارچهسازی نظام منابع مالی اسلامی و مالیات‌های متعارف در ایران (جمع‌آوری و مصرف منطقه‌ای در ماتریس سه بعدی ولی فقیه، منطقه و وظایف)
عبدالمحمد کاشیان
استادیار دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه سمنان، ایران، سمنان
a.m.kashian@profs.semnan.ac.ir
احمد شعبانی
دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام، ایران، تهران
ashksadeq@yahoo.com
چکیده
طراحی الگوی یکپارچهسازی نظام منابع مالی اسلامی (خمس و زکات) و مالیات‌های متعارف، به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با مقوله‌های فقهی، اقتصادی، اجتماعی و همچنین فرهنگی دارد، دارای پیچیدگی‌های بسیاری است و همین امر سبب شده است که این موضوع، به موضوعی بین‌رشته‌ای تبدیل شود. طراحی چنین الگویی نیازمند آن است که دستکم درباره شش مؤلفه موضع‌گیری شود: چهار مؤلفه مربوط به حوزه جمع‌آوری منابع مالی اسلامی و مالیات‌های متعارف است که شامل نوع معافیت مالیاتی، مرجع جمع‌آوری‌کننده، ساختار جغرافیایی و نوع مالیات مشمول تخفیف است و دو مؤلفه نیز مربوط به حوزه مصرف است که شامل نوع مصارف خمس و زکات و مالیات و ساختار مصارف آن است. از کنار هم قرار گرفتن این مؤلفه‌ها الگوهای متعددی در حوزه طراحی الگوی یکپارچهسازی ایجاد می‌شود. در این مقاله تلاش می‌شود تا با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و با گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای و بهره‌گیری از مؤلفه‌های مذکور، ضمن بررسی و نقد پیشنهادهایی که تاکنون در این زمینه ارائه شدهاند، پیشنهادهای جدیدی ارائه گردد. پیشنهاد ارائهشده دارای یک ساختار جمع‌آوری و مصرف منطقه‌ای و ماتریسی سهبعدی شامل ولی فقیه، منطقه و وظایف است.
کلیدواژگان: مالیات، خمس، زکات، یکپاچه سازی.
منابع:
- قرآن کریم.
- ابنهشام، ابومحمّد عبدالملک بن هشام بن ایوب حمیری (۱۴۱۵)، سیره ابنهشام (السیره النبویه)، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان.
- اسماعیل‌پور دره، مهدی (۱۳۸۷). الگوی مناسب مؤسسات مالی زکات در جمهوری اسلامی ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه امام صادق۷.
- ثامنی کیوانی، فرشاد (۱۳۷۷). محاسبه ظرفیت بالقوه زکات در اقتصاد ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۹). مالیات‌های حکومتی از دیدگاه فقه، نظام مالی اسلام (مجموعه مقالات). به اهتمام احمدعلی یوسفی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.
- موسوی خمینی، سید روحالله (۱۴۰۴ق). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- رضائی، محمدجواد، و موحدی بکنظر، مهدی (۱۳۹۱). ارتباط وجوهات شرعی و مالیات‌های حکومتی در الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی: دلالت‌هایی برای حل پرداخت‌های دوسویه، پژوهشنامه مالیات. ۶۳: ۱۵۳-۱۷۳٫
- رضائی، محمدجواد، و موحدی بکنظر، مهدی (۱۳۸۹). تمرکززدایی مالی و اقتصاد اسلامی؛ برخی ملاحظات نظری در باب مالیات‌ستانی و تخصیص بودجه، همایش مالیات‌های اسلامی و متعارف. قم: دانشگاه مفید.
- رضایی، مجید (۱۳۸۲). مالیات‌های حکومتی؛ مشروعیت یا عدم مشروعیت؟ فصلنامه نامه مفید. ۳۵: ۶۳-۸۴٫
- رضایی، محمدقاسم، و سبزرو، محبوبه (۱۳۹۱). ارائه الگویی برای پذیرش خمس به عنوان بخشی از مالیات بر درآمد، پژوهشنامه مالیات. ۶۳: ۱۲۵-۱۵۲٫
- زمانی فر، حسین (۱۳۸۲). ارزیابی توان فقرزدایی زکات در برخی از استان‌های منتخب. پایاننامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
- شعبانی، احمد و کاشیان، عبدالمحمد (۱۳۸۹). اثر بازتوزیع زکات بر رفع فقر و کاهش ضریب جینی ایران، همایش همگرایی مالیات‌های اسلامی و متعارف. قم: دانشگاه مفید.
- شعبانی، احمد (۱۳۹۳). بررسی اثرات خمس و زکات بر رفع فقر و طراحی سازوکار پیاده‌سازی خمس و زکات در نظام مالیاتی و نحوه بازتوزیع آن با تأکید بر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
- صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین ابنبابویه القمی (۱۴۱۳ق ). من لایحضره الفقیه. تحقیق محمدجواد الفقیه. بیروت: دار الاضواء. چاپ دوم.
- عسکری، سیدمرتضی (۱۳۸۴). معالم المدرستین. قم: مجمع جهانی اهلبیتعلیهم السلام.
- عسکری، محمدمهدی (۱۳۸۰). مقایسه تحلیلی آثار اقتصادی زکات و مالیه تورمی. پایاننامه دکتری. تهران: دانشگاه امام صادقعلیه السلام.
- کاشیان، عبدالمحمد (۱۳۸۹). آزمون بسندگی زکات و خمس در تأمین حداقل معیشت خانوارهای نیازمند در اقتصاد ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه امام صادق۷٫
- کاشیان، عبدالمحمد (۱۳۹۴). طراحی الگوی یکپارچهسازی نظام منابع مالی اسلامی و مالیات‌های متعارف در ایران. رساله دکتری. تهران: دانشگاه امام صادق۷٫
- لاجوردی، عدنان (۱۳۷۱). نقش زکات در نظام اقتصادی اسلامی. پایاننامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
- مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء. چاپ دوم.
- مولائی، محمدعلی (۱۳۷۱). ملاحظاتی پیرامون ابزارها و سیاستهای توازن ثروت در سیستم اقتصادی اسلام. پایاننامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه امام صادق۷٫
- هاشمی‌شاهرودی، سیدمحمود (۱۳۹۰). رساله توضیح المسائل. قم: بنیاد فقه و معارف اهلبیتعلیهم السلام.
