عبدالاحد قراری

طلبۀ درس خارج و مدرس حوزۀ علمیۀ قم. ایران.

abdulahad.gharari@gmail.com

میر بهمن غنی‌زاده

طلبۀ سطح دو مدرسۀ علمیۀ الامام القائم (عج‌الله) تهران. ایران؛ دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد مهندسی مخازن هیدروکربوری. دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران.

. mghanizadeh@yandex.ru

 چکیده

برخی در نسبت حقیقت و مظاهرش، مظاهر را سراب دانسته و آثار حقیقت را از آنان سلب کرده‌اند و ازاین‌رو، گاه با جمود بر یکی که آن را حقیقت دانسته‌اند همۀ غیر آن را نفی کرده‌اند. برخی نیز چنین دانسته‌اند که همۀ اطوار حقیقت خود حقیقت‌اند و حقیقت را متعدد و حتی امری نسبی پنداشته‌اند. زیرا آثار و احکام متعدد و احیاناً متناقض در مظاهر مشاهده کرده‌اند. صحیح آن است که با دیدن رابطۀ طولی موجود بین حقیقت و جلوه‌های آن، هم وحدت حق را اثبات کرد و هم هر جلوه‌ای را با جلوۀ دیگر دو دانست و با هریک حکم خودش را روا داشت. اصل مذکور، در مسئلۀ ظهور مقام ولایت‌اللهی در بشر خاکی نیز جاری است. رسالت، امامت و فقاهت و مرجعیت در ظهورات مختلف تاریخی خود از یک حقیقت برخاسته‌اند، اما آن حقیقت در هر عصری، جلوه‌ای نو داشته است. در مقالۀ حاضر، با استفاده از اصل مسلم لبس بعد اللبس (که فیلسوف بزرگ اسلام، صدرالمتألهین، در مبحث حرکت جوهری آن را ذکر کرده‌اند) تکامل ولایت فقها در خطی ترسیم‌ شده است که نقطۀ آغاز آن ولایت ائمه در ۲۵۰ سال اول پیدایش اسلام و نقطۀ ختم آن حکومت جهانی مهدوی خواهد بود. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد وقتی معلوم شد که شکل خاصی از ولایت فقها در عصر معصومین (علیهم‌السلام) و نیز در اوایل غیبت صغری وجود داشته و در حضور ائمۀ اطهار (علیهم‌السلام) و با مدیریت و تأیید آنان، به نقش‌آفرینی در جامعۀ شیعی پرداخته است، می‌توان با همان تقریر معصومین (علیهم‌السلام)، مشروعیت اشکال متناسب با زمان و مغایر با شکل گذشتۀ آن را اثبات کرد و مباحثی نظیر ولایت مطلقۀ فقیه، نحوۀ تعیین ولی، رابطۀ ولی و سایر فقها و عزل از مرجعیت، همه با این بیان می‌توانند وصف حجت شرعی به خود گیرند. به این طریق پویایی فقه و اصول سنتی حوزه‌های علمیه نیز به‌خوبی نشان داده می‌شود.

کلیدواژه‌ها:

ولایت، تکامل، حرکت جوهری، اصل لبس بعد اللبس، فقاهت، مرجعیت.

کتابنامه

قرآن کریم.

نهج‌البلاغه. ۱۴۱۴ق. تحقیق صبحی صالح. گردآوری شریف الرضى. قم: هجرت. چاپ اول.

ابن بابویه، محمدبن على. ۱۳۹۵ق. کمال الدین و تمام النعمه. تهران. اسلامیه. چاپ دوم.

امین، محسن. ۱۴۰۳ق. أعیان الشیعه. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات. چاپ اول.

امام خ‍م‍ی‍ن‍ی‌، سید روح‌‌ال‍ل‍ه‌. ۱۳۷۸الف. ت‍ف‍س‍ی‍ر س‍ورۀ‌ ح‍م‍د. ت‍ه‍ران‌: مؤس‍س‍ۀ‌ ت‍ن‍ظی‍م‌ و ن‍ش‍ر آث‍ار ام‍ام‌ خ‍م‍ی‍ن‍ی‌ (ره‌). چاپ پنجم.

ــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۷۸ب. صحیفۀ امام. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

ــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۷۸پ. ولایت فقیه؛ حکومت اسلامی. تهران. مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی ‏‫(ره)‏‫. چاپ نهم.

ــــــــــــــــــــــــــ. ۱۴۲۶ق. الاجتهاد و التقلید. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره). چاپ اول.

انصارى، مرتضى بن محمدامین. ۱۴۱۶ق. فرائد الاُصول. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. چاپ پنجم.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۳۹۷٫ انسان ۲۵۰ ساله. تهران: صهبا. چاپ هفتادوهشتم.

ــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۷۹٫ بیانات. ۱۲/۰۹/۱۳۷۹٫

ــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۴٫ بیانات. ۲۵/۱۲/۱۳۹۴٫

خویى، ابوالقاسم. ۱۴۲۲ ق. مصباح الأصول. قم. موسسه إحیاء آثار السید الخویی. چاپ اول.

زنجانی، احمد. ۱۳۲۹٫ الکلام یجر الکلام. بی‌جا: بی‌نا.

صافی، لطف‌الله. ۱۳۸۰٫ منتخب الأثر فی الإمام الثانی عشر. قم: مکتب آیه الله لطف‌الله صافی گلپایگانی.

صدر، سید حسن. ۱۳۷۵٫ تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام. تهران: اعلمی.

ــــــــــــــــــ. بی‌تا. تکمله أمل الآمل. بیروت: دار المورخ العربی.

طباطبایی، محمدحسین. ۱۳۹۳ق. المیزان فى تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.

کشی، محمدبن عمر. ۱۳۴۸ق. اختیار معرفه الرجال. مشهد: دانشگاه مشهد. چاپ اول.

م‍ت‍ق‍ی‌، ع‍ل‍ی‌ب‍ن‌ ح‍س‍ام‌ال‍دی‍ن. ۱۴۰۷ق. کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال. بیروت: مؤسسه الرساله. چاپ دوم.

مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. ۱۳۷۶ق. بحارالانوار. تهران: الکمتب السلامیه.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۴۰۳ق. بحارالأنوار. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی‏. چاپ دوم.

محمدی ری‌شهری، محمد. ۱۳۷۷٫ میزان الحکمه. تهران: نشر دارالحدیث.

مصطفوى، حسن. ۱۳۶۰٫ مصباح الشریعه. تهران‏: انجمن اسلامى حکمت و فلسفۀ ایران‏. چاپ اول.

مطهری، مرتضی. ۱۳۶۸٫ مجموعه ‏آثار استاد شهید مطهرى. تهران: صدرا.

میبدی، حسین بن معین الدین. ۱۴۱۱ق. دیوان امیرالمؤمنین. قم: دار نداء الاسلام. چاپ اول.

نجاشی، احمدبن علی. ۱۴۲۴ق. رجال نجاشی. قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.