احمد شه گلی

استادیار مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. تهران. ایران.

shahgoliahmad@gmail.com

چکیده

انسان ضرورتاً به تصرف در طبیعت جهت تولید صنعت یا تأمین سایر نیازهای خود نیازمند است. ازطرف دیگر تصرفات انسان نمی‌تواند بی‌حدومرز باشد بلکه محدودیت‌ها و چهارچوب­هایی لازم است؛ اکنون این سؤال پیش می‌آید آیا ملاک و معیاری برای نحوه تصرف بشر در طبیعت وجود؟ پاسخ به این سؤال از منظرهای گوناگون قابل بررسی است. در این مقاله با رویکردی انسان‌شناختی در صدد ارائۀ یک پیشنهاد هستیم. این رویکرد بر آن است تا با رجوع به ساختار نفس و بدن انسان، محورهای کلی تصرفات بشر در طبیعت را تبیین کند. ازآنجاکه صنعت برای استفادۀ انسان است، شناخت انسان می‌تواند نحوۀ مواجهۀ ما را با جهان اعتلا دهد. برای این منظور دو شیوه برای تبیین نحوۀ تصرف در طبیعت و مواجهه با صنعت بیان شده است: الف: ازطریق رابطۀ نفس و بدن: بر این اساس تبیین ساختار حاکم بر نفس و بدن، محدودۀ تصرفات و کیفیت تعامل انسان با طبیعت و صنایع را روشن می‌کند، ب: از طریق خصوصیات کلی حاکم بر ساحت جسمی انسان. در این شیوه با تأمل در اصول حاکم بر جسم انسان، یک سری احکام کلی مواجهه با طبیعت استنباط می‌شود. این تحقیق، پژوهشی بنیادین با روش تحلیل عقلی است. بر این اساس مراجعه به انسان به عنوان یک اصل روش شناختی می­تواند مبنای مسائل معرفتی و عملی در حوزه­های مختلف قرار بگیرد و طرح موضوعی برای فلسفه تکنولوژی باشد.

کلیدواژه‌ها:

انسان، طبیعت، تصرف، صنعت، نفس و بدن.

کتابنامه

ابن سینا، حسین بن عبدالله. ۱۴۰۵ ق. الشفاء – المنطق. ج ۱٫ قم‏: مرعشى نجفى.

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۴۱۷. النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن زاده آملى. قم: مکتب الاعلام الاسلامى.

ــــــــــــــــــــــــ. ۲۰۰۵٫ القانون فی الطب. ج ۳٫ بیروت: داراحیاء التراث العربی‏.

ابن عربی، ۱۳۳۶. التدبیرات الالهیه فى اصلاح المملکه الانسانیه. لیدن‏: مطبعه بریل. چاپ اول.

افلاطون. ۱۳۷۴٫ جمهوری. ترجمۀ فؤاد روحانی. تهران: علمی فرهنگی.

جرجانی، سید شریف. ۱۳۷۰٫ التعریفات. تهران: ناصر خسرو. چاپ چهارم.

حسن زاده آملى،‏ حسن. ‏۱۳۶۶ . اتحاد عاقل به معقول. ‏تهران: ‏حکمت. چاپ دوم.

______________. ۱۳۷۱. عیون مسائل النفس. تهران: انتشارات امیرکبیر.

دوانی، جلال‌الدین. ۱۶۰۲ ق. لوامع الاشراق فی مکارم الاخلاق. تهران: کتابخانۀ ملی، چاپ سنگی.

رحیمی، غلامحسین. ۱۳۹۲٫ مفهوم صنعت و فناوری در منابع تمدن اسلامی. تهران: تربیت مدرس.

ریفکین، جرمی.۱۳۸۳. قرن بیوتکنولوژی. ترجمه حسین داوری. تهران: کتاب صبح. چاپ دوم.

سبزواری، ملاهادی. ۱۳۶۹- ۱۳۷۹ . شرح المنظومه. تهران‏: نشر ناب. چاپ اول.

سروش، عبدالکریم. ۱۳۸۴٫ فربه‌تر از ایدئولوژی. تهران: صراط. چاپ هشتم.

شیرازی، قطب الدین، شرح حکمت الاشراق، ج۱، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

صدرالدین شیرازی (ملاصدرا). محمد بن ابراهیم. ۱۳۶۲. مبدأ و معاد. ترجمه احمد اردکانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۶۶٫ تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار.

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۶۶. شرح اصول الکافی. تهران‏: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏، چاپ اول.

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۵٫ مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. تهران: انتشارات حکمت. چاپ سوم.

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۱۵. تعلیقات‌ شرح‌ حکمه‌ الاشراق. تهران:‌چاپ‌ سنگی‌.

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۶۳.مفاتیح الغیب. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۲٫ مجموعه اشعار صدرالدین شیرازی «ملاصدرا». تصحیح محمد خواجوی. تهران: مولی. چاپ دوم.

­­­­­­ــــــــــــــــــــــــ .۱۹۸۱. اسفار. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.

ــــــــــــــــــــــــ. بی‌تا. الحاشیه على الهیات الشفاء . قم : انتشارت بیدار.

طوسی، نصیرالدین. ۱۳۸۹٫ اخلاق ناصری. تهران: علمیه اسلامیه.

العامرى، ابوالحسن. ۱۳۷۵٫ رسائل. تهران‏: مرکز نشر دانشگاهى.

غزالی، ابوحامد. بی تا. احیاء العلوم. ج ۶ تا ۹٫ بیروت‏: دارالکتاب العربى‏.

فلوطین. ۱۹۹۷٫ تاسوعات. تصحیح جیرار جهامی. ترجمۀ فرید جبر. بیروت: مکتبه لبنان.

فیض کاشانى،‏ کمال‌الدین عبدالرزاق. ۱۳۸۰‏. مجموعه رسائل و مصنفات کاشانى‏. تهران‏: میراث مکتوب‏. چاپ دوم.

مطهری، مرتضی.۱۳۵۸. مجموعه آثار: نظری به نظام اقتصادی اسلام. تهران: صدرا.

ناظم، اسماعیل. ۱۳۸۷٫ طب و طبیعت. تهران: دانشگاه علوم پزشکى ایران.

نصر، سیدحسین. ۱۳۷۷. نظر متفکران اسلامی درباره طبیعت. تهران: خوارزمی

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۱. معرفت و معنویت. ترجمۀ انشاءالله رحمتی. تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی. چاپ دوم.