علیرضا عندلیب

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، ایران، تهران

a.andalib@srbiau.ac.ir

چکیده

توازن و تعادل، لازمه پایداری یک سیستم است. به هم خوردن موازنه میان شاخص‌های «تراز میانگین شهر» در بافت‌های فرسوده به دلیل قطع یا اختلال شبکه‌ها، جریان‌ها و پیوندهای آن، موجب تشدید پدیده عدم توازن و در نتیجه، اختلال در نظم پایدار سیستم این بافت‌ها شده است. رویکرد نظریه نوسازی متوازن به عنوان یک نظریه بومی، معطوف به تلاش برای تغییر الگوهای ناکارآمد و تولید الگویی نوآورانه است. این نظریه با هدف دستیابی به توازن در مسیر بررسی و شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر آن، از طریق شناخت و تبیین رابطه بین متغیرهای توازن و نوسازی ارائه شده است. دستیابی به نظریه از سطح ارتباط «ذهنی» به ارتباط «عینی» حرکت می‎کند و سپس از ارتباط عینی به رابطه ذهنی بازگشته، آن را مورد تأیید قرار می‌دهد. به‌این‌ترتیب حرکت رفت استقرایی و حرکت برگشت قیاسی بوده است.

نظریه نوسازی متوازن سعی دارد توازن را در سیستم نوسازی بافت‌های فرسوده شهری با شش خِرد «هنجاری- راهبردی»، «کاربردی- بومی»، «اجتماعی- اقتصادی»، «رویه‌ای- محتوایی»، «تبینی- تجویزی» و «علمی- عملی» بازتعریف کرده، اصول نوسازی متوازن را تبیین و معرفی نماید. یافته‌های مطالعات انجام‎شده، چارچوبی را برای «توازن میان دوپارگی‌های متوالی اجزا و عناصر شبکه‌های موضوعی بافت و توازن شبکه‌های کل سیستم» شامل اصول چهارگانه: توازن (به عنوان سلول بنیادی نوسازی)، پرهیز از پیچیدگی (میان عناصر پیچیده و چندوجهی نوسازی)، توالی دوپارگی‌ها (به عنوان کوچک‎ترین واحد تشخیص، شناسایی و سنجش توازن) و تعامل درونی و بیرونی (برقراری تعاملات پیوسته شبکه‌ها و کل سیستم با یکدیگر) حاصل کرده است.

کلیدواژگان: نظریه نوسازی متوازن، سیستم، شبکه، بافت فرسوده، توازن، دوپارگی‌های متوالی.

منابع

1. ایران‎نژاد پاریزی، مهدی (۱۳۸۲). روش‎های تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: مدران.
2. ایزدی، محمدسعید (۱۳۹۳). پنج طرح استراتژیک برای بافت فرسوده، روزنامه دنیای اقتصاد. دوم مرداد.
3. ایزدی، محمدسعید (۱۳۹۵). ۱۹ میلیون نفر ساکن بافت‌های ناکارآمد شهری هستند (مصاحبه)، کنکاش. تهران: روابط عمومی شورای اسلامی شهر تهران.
4. برگر، ژول آرتور (۱۳۷۱). هنر کشف آینده. ترجمه نغمه خادم‎باشی. تهران: انتشارات انستیتو ایز ایران.
5. جابری مقدم، مرتضی، و میرزاده، سیدحسن (۱۳۹۵). بررسی کارآمدی طرح درس بافت فرسوده و تاریخی جهت ورود فارغ التحصیلان رشته شهرسازی به عرصه عمل بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و تاریخی، مطالعات ایران. ۹: ۱۷۵-۱۹۱٫
6. جرداق، جرج (۱۳۸۹). امام علی۷ صدای عدالت انسانی. ترجمه محمدعلی سلطانی. جلد۱، تهران: مؤسسه نشر پنجره.
7. حاجی‌علی‌اکبری، کاوه (۱۳۹۴). مستندسازی تجربه راه‌اندازی دفاتر محلی نوسازی در بافت‌های فرسوده تهران، گزارش مرحله اول. تهران: سازمان عمران و به‎سازی شهری، وزارت راه و شهرسازی.
8. حافظ‌نیا، محمد (۱۳۸۷). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت.
9. حبیبی، سیدمحسن (۱۳۹۳). کاربست مفهوم بازآفرینی شهری در نظر و عمل، جستار کیفیت در تجربه‌های باز‎آفرینی شهر، دفتر دوم (گفت‎وگو)، تهران: شرکت عمران و به‎سازی شهری ایران و مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
10. دانشپورعبدی، زهره (۱۳۸۷). درآمدی بر نظریه‌های برنامه‎ریزی با تأکید ویژه برنامه‎ریزی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. چاپ سوم.
11. رابرتز، پیتر، و سایکس، هیو (۱۳۹۳). بازآفزینی شهری. ترجمه محمدسعید ایزدی و پیروز حناچی، تهران: دانشگاه تهران.
12. رزاقی، افشین (۱۳۸۱). نظریه‌های ارتباطات اجتماعی. تهران: پیکان.
13. رلف، ادوارد (۱۳۸۹). مکان و بی‎مکانی. ترجمه محمدرضا نقصان‎محمدی، کاظم ماندگاری و زهیر متکی. تهران: انتشارات آرمان‎شهر.
14. سپانلو، ابوالفتح (۱۳۸۸). درس‌های مشهد: تجربه‌ای در معاصرسازی پهنه‌های فرسوده. تهران: انتشارات کندر.
15. شاهوی، سیروان، و فاروقی، فریکا (۱۳۹۲). ارتقای کیفیت زندگی در مناطق فرسوده شهری، پروژه‌های لودا. تهران: سازمان عمران و به‎سازی شهری.
16. شورای عالی شهرسازی و معماری ایران (۱۳۹۳). سند توانمندسازی و ساماندهی نواحی نابسامان شهری، وزارت راه و شهرسازی، تهران.
17. عندلیب، علیرضا (۱۳۹۲). اصول نوسازی شهر تهران، رویکردی نو به بافت‌های فرسوده، تهران: انتشارات آذرخش، چاپ دوم.
18. عندلیب، علیرضا (۱۳۹۶). اصول نوسازی متوازن بافت‌های فرسوده شهری، باغ نظر. ۵-۱۶٫
19. عندلیب، علیرضا (۱۳۹۶). نظریه نوسازی متوازن بافت‌های فرسوده شهری. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی و هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‎پردازی شورای انقلاب فرهنگی.
20. عندلیب، علیرضا و حاجی‎علی‎اکبری، کاوه (۱۳۸۷). نوسازی بافت‌های فرسوده با مشارکت ساکنان: محله شهید خوب‎بخت منطقه ۱۵ شهر تهران. تهران: سازمان نوسازی شهر تهران و نشر ری‎پور.
21. عندلیب، علیرضا (۱۳۸۶). فرایند نوسازی بافت‌های فرسوده شهر تهران. تهران: سازمان نوسازی شهر تهران و نشر ری پور. چاپ دوم.
22. عندلیب، علیرضا (۱۳۹۳). سلسله نشست‌های موضوعی، دفتر سوم: نقد و بررسی رویکردها و الگوهای نوسازی مشارکتی محله در بافت‌های فرسوده شهری. تهران: شرکت عمران و به‎سازی شهری ایران (مادرتخصصی).
23. کاستلز، مانوئل (۱۳۸۵). عصر اطلاعات، ظهور جامعه شبکه‌ای. جلد ۱٫ ترجمه علی پایا. تهران: انتشارات طرح نو.
24. گرجی، ابراهیم، و برخورداری، سجاد (۱۳۸۸). مبانی روش تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: ثالث.
25. مطهری، مرتضی (۱۳۷۲). اسلام و مقتضیات زمان. تهران: انتشارات صدرا.
26. مطهری، مرتضی (۱۳۷۷). مجموعه آثار. جلد ۱٫ تهران: انتشارات صدرا.
27. هاروی، دیوید (۱۳۸۶). نئولیبرالیسم: تاریخ مختصر. ترجمه محمود عبدالله‎زاده. تهران: نشر اختران.
28. هیئت وزیران (۱۳۹۳). سند ملی راهبردی احیا، به‎سازی و نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری.
29. Ahsan, S. M. Reazul & Asad, Rumana & Alam, A. F. M. Ashraful. )2012(. Urban Regeneration for Sustainable Economic Growth: the study of Boro Bazaar in Khulna, Bangladesh. Journal of Social and Development Sciences.
30. Fernandez-Esquinas, Manuel & pinto, Hugo, (2013). The Role of University in Urban Regeneration Reframing the analytical Approach. European planning Studies. 11-15.
31. LUDA (2004). Integrating assessment in to sustainable urban regeneration. LUDA E-compendium: Handbook E4.
32. Lydon, Mike (2012). Tactical Urbanism: A look at 2012. Planetizen. http://www.planetizen.com/node/59977
33. O`mra, M. (2012). Beyond the town and gown: University economic engagement and legacy of the urban crisis, Journal of Technology Transfer. 37 (2): 234-250.
34. Rosenbaum, D. P. (1986). Community Crime Prevention: Does It Work? Beverly Hills, CA: Sage Publications.
35. Slater, Tom. (2011). Gentrification of the city. Blackwell Publishing Ltd.