گفتاری درباره جامعه‌شناسی اسلامی
محمدعارف محبی[۱]
[۱]. کارشناسی جامعه‌شناسی، ارشد کلام و دانش‌آموخته سطح چهار جامعه‌المصطفی. قم. ایران.
چکیده
جامعه‌شناسی اسلامی بر بنیان تفکر اجتماعی اسلام شکل‌گرفته و ریشه‌های نیرومندی در مطالعات اجتماعی مسلمانان دارد. در این پژوهش سعی شده است که الگوی کلی از جامعه‌شناسی اسلامی بر‌مبنای انسان‌شناسی، دین‌شناسی، معرفت‌شناسی و ماهیت جامعه از منظر اسلام، ارائه شده و فرایند نظریه‌پردازی آن نیز در قالب بسترسازی، مفهوم‌سازی و روش‌شناسی، قابل فهم شود. نوآوری این تحقیق را می‌توان در چند نکته جست‌وجو کرد: نخست، الگوی موردنظر، متناظر به اشکالات مطرح‌شده در این حوزه طراحی شده است؛ دوم، تجمیع منطقی رویکردهای عمده‌‌ای معطوف به علم‌دینی محسوب می‌شود؛ سوم، پیوند ارگانیکی میان علم و دین، مبانی و فرایند نظریه‌پردازی، به شکل روشن رعایت و ترسیم شده است.
کلیدواژه‌ها: جامعه‌شناسی‌اسلامی، انسان‌شناسی، دین‌شناسی، معرفت‌شناسی، ماهیت جامعه، مفهوم‌سازی و روش‌شناسی.
کتابنامه
قرآن کریم.
احکیمی، محمدرضا، حکیمى، محمد و حکیمى، على.۱۳۸۰٫ الحیاه. ترجمه احمد آرام. تهران. دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
اسکیدمور، ولیام. ۱۳۸۵٫ تفکر نظری در جامعه‌شناسی. ترجمه جمعی از مترجمان. قم. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
امام خمینى، روح‌الله. بی‌تا. صحیفه امام. ج ۸٫ تهران. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
بستان، حسین؛ مهدوی، سید محمدصادق. تابستان ۱۳۹۱٫ «مبانی روش‌شناختی نظریه‌سازی در جامعه‌شناسی اسلامی با تطبیق بر جامعه‌شناسی خانواده». فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی. س ۱۸. ش ۷۱ .
بستان، حسین؛ همکاران. ۱۳۷۸.گامی به سوی علم دینی (۱) ساختار علم تجربی و امکان دینی. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بستان، حسین؛ ۱۳۸۸٫ «جامعه‌شناسی اسلامی؛ به‌سوی یک پارادایم». فصلنامه علمی‌ـ‌پژوهشی، روش‌شناسی علوم انسانی. س ۱۵٫ ش ۶۱٫
ــــــــــــــ. ۱۳۹۰٫«سخنرانی»؛ پارادایم جامعه‌شناسی اسلامی؛ چیستی و روش‌شناسی. تهران. دفتر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
پارسانیا، حمید. ۱۳۸۵٫ علم و فلسفه. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. چاپ چهارم
ـــــــــــــ. ۱۳۹۰٫ «سخنرانی»؛ پارادایم جامعه‌شناسی اسلامی؛ چیستی و روش‌شناسی. تهران. دفتر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ـــــــــــــ. ۱۳۹۱. »مصاحبه»؛ تحول در علوم انسانی. دیدارها و مصاحبه‌ها. ج ۳٫ قم. کتاب فردا.
پیروزمند، علیرضا. ۱۳۹۱. «مصاحبه»؛ تحول در علوم انسانی. دیدارها و مصاحبه‌ها. ج ۳٫ قم. کتاب فردا.
تنهائی، حسین. ۱۳۷۶٫ «جامعه‌شناسی دین، جامعه‌شناسی دینی و جامعه‌شناسی اسلامی». فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی. ش اول.
جمالی، مصطفی.۱۳۹۲. «شیوه تأثیرگذاری دین در شکل‌گیری علوم انسانی در دو مرحله تولید نظریه و آزمون نظریه»؛ تحول در علوم انسانی. مقالات. ج ۲. قم. کتاب فردا.
جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۵٫ دین‌شناسی. قم. اسرا. چاپ چهارم.
ـــــــــــــــــــ. ۱۳۸۹٫ تفسیر انسان به انسان. محقق محمدحسین الهی زاده. قم. اسرأ. چاپ پنجم.
ـــــــــــــــــــ. ۱۳۹۱٫ «مصاحبه»؛ تحول در علوم‌انسانی. دیدارها و مصاحبه‌ها. ج ۳٫ قم. کتاب فردا.
چمن‌زاده، مهدی؛ موشح و سید مهدی. ۱۳۹۲٫ «چگونگی کاربست ارزش‌های دینی در روش‌شناسی علوم»؛ تحول در علوم انسانی. مقالات. ج ۲. قم. کتاب فردا.
حسنی، حمیدرضا؛ علی‌پور، مهدی؛ موحدابطحی، محمدتقی. ۱۳۹۰٫ علم‌دینی، دیدگاه‌ها و ملاحظات. ویراست دوم. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ پنجم.
حسین‌نژاد، یوسف. ۱۳۹۲٫ «رویکرد تهذیب علوم موجود»؛ تحول در علوم انسانی. مقالات. ج ۲. قم. کتاب فردا.
خاکی قراملکی، محمدرضا. ۱۳۹۲٫ «عقل و وحی در هندسه معرفت دینی و بررسی نظریه آیت‌الله جوادی آملی»؛ تحول در علوم انسانی. مقالات. ج ۲. قم. کتاب فردا.
خیری، حسن. ۱۳۸۹٫ «مقایسه پارادایم دینی (اسلامی) با پارادایم‌های اثباتی، تفسیری و انتقادی». فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی. ش دوم.
رجبی، محمد. ۱۳۹۱٫ «مصاحبه»؛ تحول در علوم انسانی. دیدارها و مصاحبه‌ها. ج ۳٫ قم. کتاب فردا.
رجبی، محمود؛ بستان، حسین. ۱۳۸۹٫ «مبانی ارزش‌شناختی جامعه‌شناسی اسلامی». دوفصلنامه علمی‌ـ‌تخصصی اسلام و جامعه‌شناسی. ش سوم.
رجبی، محمود. ۱۳۸۸٫ انسان‌شناسی. قم. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. چاپ دوازدهم.
رهداد، احمد. ۱۳۹۲٫ «تأمل در بایسته‌های تولید علم دینی»؛ تحول در علوم انسانی. مقالات. ج ۲. قم. کتاب فردا.
سوزنچی، حسین. ۱۳۸۹٫ معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی. تهران. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
صادقی، هادی. ۱۳۹۱٫ «مهم‌ترین خلأ ما در حوزه علم دین، خلأ متفکر و اندیشمند است». در گفت‌وگو با فصلنامه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی (صدرا). ش اول.
صحبت لو، علی؛ میرزا محمدی، محمدحسن. ۱۳۸۷.«رویکردهای علم دینی در جهان کنونی با تأکید بر نسبت میان علم و دین». فصلنامه دانشگاه اسلامی. شمارۀ دوم.
طبرسى، فضل بن حسن حفید. ۱۳۸۵ ق. مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار. نجف. حیدریه.
عابدی شاهرودی، علی. ۱۳۹۰٫ نظریه علم دینی بر پایه سنجش معادلات علم و دین؛ در: علم دینی، دیدگاه‌ها و ملاحظات. ویراست دوم. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ پنجم.
عباسی، حسن. ۱۳۹۱٫« مصاحبه»؛ تحول در علوم انسانی. دیدارها و مصاحبه‌ها. ج ۳٫ قم. کتاب فردا.
فیاض، ابراهیم. ۱۳۹۱٫ «مصاحبه»؛ تحول در علوم انسانی. دیدارها و مصاحبه‌ها. ج ۳٫ قم. کتاب فردا.
کچویان، حسین. ۱۳۹۰٫ «سخنرانی»؛ پارادایم جامعه‌شناسی اسلامی؛ چیستی و روش‌شناسی. تهران. دفتر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کوئن، بروس. ۱۳۸۱٫ درآمدی به جامعه‌شناسی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران. نشر توتیا.
مجلسى، محمدباقر. بی‌تا. بحارالأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار. تهران. اسلامیه.
مصطفوى، حسن. ۱۳۶۰٫ مصباح الشریعه. تهران. انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران.
مطهری، مرتضی. ۱۳۷۰٫ بیست گفتار. تهران. صدرا. چاپ هفتم.
ــــــــــــــــ. ۱۳۷۰. فطرت. تهران. صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر. ۱۳۶۶. تفسیر نمونه. تهران. دارالکتاب الاسلامیه.
واعظی، احمد.۱۳۹۰٫ «علم دینی از منظر آیت الله جوادی آملی»؛ علم دینی دیدگاه‌ها و ملاحظات. ویراست دوم. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ پنجم
