محمد ستوده

دانشیار دانشگاه باقر العلوم (علیه‌السلام). قم. ایران.

m.sotode43@gmail.com

 چکیده

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران همواره تحت‌تأثیر دو گفتمان آرمان‌گرایی با دال مرکزی اسلام سیاسی و گفتمان واقع‌گرایی با دال مرکزی اعتمادسازی یا تنش‌زدایی بوده است و سایر دال‌های شناور مانند صدور انقلاب‌، حمایت از ملل محروم‌، مخالفت با نظام سلطۀ جهانی‌، تعامل سازنده با جهان‌، گفت‌وگو و مذاکره در راستای آن‌ها معنی و مفهوم یافته است. دو گفتمان اصلی هریک تحت شرایط محیطی داخلی و بین‌المللی در دوره‌هایی هژمونیک شده و رفتار سیاست خارجی ایران را تحت‌تأثیر خود قرار داده‌اند. گفتمان واقع‌گرایی بر هست‌ها و تعامل در جهت قواعد بین‌المللی تأکید دارد و گفتمان آرمان‌گرایی ارزش‌ها‌، آرمان‌های انقلاب و اسلام و مقابله با استکبار را در کانون توجه خود دارد. برقراری ارتباط معنایی و مفهومی و کنشگری با حفظ آرمان‌ها و شرایط و مقتضیات محیطی جهانی یکی از چالش‌های فراروی سیاست خارجی ایران بوده است. در این مقاله این فرضیه آزمون شد که تبیین نظریۀ سیاست خارجی دولت انقلابی می‌تواند گام مؤثری در رفع چالش فرارو باشد.

واژگان کلیدی:

آرمان گرایی ، واقع گرایی، دولت سازی ، سیاست خارجی، دولت انقلابی

کتابنامه

اخوان کاظمی، بهرام. ۱۳۷۳٫ مروری بر روابط ایران و عربستان در دو دهۀ اخیر. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

اسماعیلی، خیرالله. ۱۳۸۰٫ دولت موقت. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی‌‌‌‌‌‌‌.

امام خمینی، سید روح‌الله. ۱۳۶۹الف. شئون و اختیارات ولی فقیه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

ـــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۶۱٫ صحیفۀ نور. ج ۷٫ تهران : مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.

ـــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۶۱٫ صحیفۀ نور. ج  ۱۲٫ تهران : مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.

ـــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۶۲٫ صحیفۀ نور. ج ۱۴٫ تهران : مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.

ـــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۶۱٫ صحیفۀ نور. ج ۱۵٫ تهران : مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.

ـــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۶۹ب. صحیفۀ نور. ج ۲۱٫ تهران : مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.

بازرگان، مهدی. ۱۳۶۲٫ بازیابی ارزش‌ها. جلد ۲٫ تهران: بازرگان.

ــــــــــــــــ. ۱۳۶۳٫ انقلاب ایران در دو حرکت. تهران: بازرگان.

خامنه‌ای، سید علی. ۲۵/۴/۱۳۶۸٫ «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم». https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2144

ــــــــــــــــ.. ۱۸/۴/۱۳۷۰٫ «بیانات در دیدار مسئولان وزارت امور خارجه».                https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2471

ــــــــــــــــ.. ۴/۲/۱۳۸۰٫ «بیانات در در مراسم گشایش کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین».  https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3061

ــــــــــــــــ.. ۰۳/ ۰۷/ ۱۳۸۱٫ «بیانات در دیدار جمعی از نخبگان علمی».   https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3145

ــــــــــــــــ.. ۲۵/۵/۱۳۸۳٫ «بیانات در دیدار جمعی از مسئولان وزارت امور خارجه».  https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=1173

ــــــــــــــــ.. ۱۷/۰۹/۱۳۸۷٫ «پیام به کنگره عظیم حج».  https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=4821

ــــــــــــــــ.. ۰۲/ ۰۶/ ۱۳۸۷٫ «بیانات در  دیدار رئیس‌جمهوری و اعضای هیأت دولت».  https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3661

ــــــــــــــــ.. ۱۲/ ۰۸/ ۱۳۸۸٫ «بیانات در دیدار دانش‌آموزان و دانشجویان و خانواده‌های شهدا».  https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8339

ــــــــــــــــ.. ۸/۱۰/۱۳۹۴٫ «بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى». https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=31770

ــــــــــــــــ.. ۱۴/۳/۱۳۹۷٫ «بیانات در مراسم بیست‌ و نهمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)». https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=39796

ــــــــــــــــ.. ۴/۹/۱۳۹۷٫ «بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی». https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=41007

ــــــــــــــــ.. ۲۲/۱۱/۱۳۹۷٫ «بیانیۀ «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران».  https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=41673

داد، بابک. ۱۳۷۸٫ خاتمی در ایتالیا ۹۹. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

دهقانی فیروزآبادی، سید جلال. ۱۳۸۸٫ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: سمت.

رحمانی، علی؛ تائب، سعید. ۱۳۷۵٫ گفت‌وگوهای ایران و اروپا. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

سمیعی ، احمد. ۱۳۷۱٫ طلوع و غروب دولت موقت . تهران : شباویز.

لاریجانی ، محمد جواد. ۱۳۶۴٫ مقولاتی در سیاست خارجی . تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.

محمدی، منوچهر. ۱۳۷۷٫ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، اصول و مسائل. تهران: دادگستر.

مرتجی، حجت. ۱۳۷۸٫ جناح‌‌های سیاسی در ایران امروز. تهران: نقش و نگار.

منصور، جهانگیر. ۱۳۸۳٫ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دوران.

نخعی، هادی. ۱۳۷۶٫ توافق و تزاحم منافع ملی و مصالح اسلامی. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

Baram, Amazia. 1989. “Iraq: Between East and West“. in Efraim Karsh (ed) The Iran-Iraq war. Impact and Implications, New York: st, Martins press.

Hamilton, H.; Inouye, K.Daniel. 1997. Report of the congressional committess investigating the Iran. contraAffair with supplemental. minority and Additional views. washington.

Walsh, Lawrence. E.1993. Iran – contra, The Final Report. New York: Random House inc.