. هویت بین‌رشته‌ای اقتصاد اسلامی | کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی
| امروز جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳ | Friday, 29 March , 2024 |
فارسی English

هویت بین‌رشته‌ای اقتصاد اسلامی

محمد جواد توکلی

دانشیار گروه اقتصاد مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). قم. ایران.

Tavakoli@iki.ac.ir

چکیده

در ادبیات اقتصاد اسلامی توجه چندانی به ابعاد بین‌رشته‌ای نشده است. همین امر موجب بروز مشکلاتی در گسترش نظریه‌های این حوزۀ مطالعاتی شده است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به تبیین هویت بین‌رشته‌ای اقتصاد اسلامی می‌پردازیم. بنا به فرضیۀ مقاله، هویت بین‌رشته‌ای اقتصاد اسلامی برای نظام اقتصادی اسلام، شبکه‌ای از اهداف اقتصادی و فرااقتصادی را تعیین می‌کند که آن را از اقتصاد متعارف متمایز می‌‌کند. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که اقتصاد اسلامی از آن جهت هویت بین‌رشته‌ای دارد که اهداف نظام اقتصادی ارزشی ابزاری دارد و در خدمت اهداف سایر نظام‌ها ازجمله نظام فرهنگی، سیاسی و اجتماعی اسلام قرار می‌گیرد. بر این اساس، نظام اقتصادی مطلوب در رویکرد اسلامی نظامی است که ضمن تأمین اهداف اقتصادی همچون رشد و عدالت اقتصادی، به تحقق اهداف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی اسلام نیز کمک کند و یا حداقل مانعی برای تحقق آن اهداف نباشد. گذشته از آنکه اعمال سیاست‌های اقتصادی منوط به فهم لایه‌های مختلف واقعیت شامل ابعاد فرهنگی، سیاسی و اجتماعی آن است، پیوند آرمانی و کارکردی نظام اقتصادی با سایر نظام‌ها باعث می‌شود که نظریه‌پردازی در اقتصاد اسلامی وابسته به نظریه‌های سایر علوم انسانی اسلامی ازجمله جامعه‌شناسی، علوم‌ سیاسی و علوم تربیتی اسلامی شود. سیاست‌گذاری برای تحقق اهداف اقتصاد اسلامی نیازمند اطلاعاتی از سایر علوم انسانی اسلامی همچون جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، علوم سیاسی اسلامی دربارۀ واقعیت چندلایۀ خارجی است که نمی‌توان نگاهی تجریدی به آن داشت.

کلید‌واژه‌ها:

اقتصاد اسلامی، مطالعات بین‌رشته‌ای، علوم‌تربیتی اسلامی، علوم سیاسی اسلامی.

کتابنامه

ترکمانی، عدنان خالد. ۱۹۹۰٫ المذهب الاقتصادی الاسلامی.  جده: مکتبه السوادی.

ترنز، برایان.۱۳۸۰٫ وبر و اسلام. ترجمۀ حسین بستان، اسفندیار اسفندیاری، حسین اژدری‌زاده، صفار دستگردی، علی سلیمی، حمیدرضا شریعتمداری، جواد غفاری، حفیظ‌الله فولادی، مجید کافی، عبدالرضا علیزاده. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

تسخیری، محمد علی. ۱۳۹۰٫ اقتصاد اسلامی؛ درس‌هایی در آیین اقتصادی اسلام. ترجمۀ محمد مقدس. تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب.

توکلی، محمد جواد؛ ایزانلو، امید. ۱۳۹۵٫ «تحلیل کارکردی سبک زندگی اقتصادی مطلوب در اسلام». پژوهشنامۀ سبک زندگی. شمارۀ ۲٫ صص ۷۸ـ۴۷٫

جنیدل، حمد‌بن‎عبدالرحمن. ۱۴۰۶ه. مناهج الباحثین فی الاقتصاد الاسلامی. جلد ۱٫ ریاض: شرکه العبیکان للطباعه و النشر.

حاجی، جعفر عباس. ۱۹۸۷٫ المذهب الاقتصادی فی الاسلام. بیروت: مکتبه الافین.

حطاب، کمال توفیق محمد. ۱۴۲۴ق. «منهجیه البحث فی الاقتصاد الاسلامی و علاقته بالنصوص الشرعیه». مجله جامعه ملک عبدالعزیز: الاقتصاد الاسلامی. شمارۀ ۱۶٫

خالدی، محمود. ۱۹۸۴م. مفهوم الاقتصاد فی الاسلام. بیروت: دارالجیل.

دفتر همکاری حوزه و دانشگاه. ۱۳۶۳٫ درآمدی بر اقتصاد اسلامی. تهران: سمت.

رفیعی آتانی، عطاالله. ۱۳۹۰٫ «بازخوانی مجدد ماهیت اقتصاد اسلامی». معرفت اقتصاد اسلامی. شمارۀ ۵٫ صص ۱۹۶ـ۱۷۱٫

زاهدی وفا، محمد هادی؛ طغیانی، مهدی. ۱۳۹۱٫ «امکان بهره‌گیری از آثار تمدن اسلامی در طراحی و تدوین الگوی اسلامی ایرانی فرهنگ اقتصادی». معرفت اقتصاد اسلامی. شمارۀ ۶٫ صص ۷۶ـ۵۵٫

صدر، محمد باقر. ۱۴۰۰ق. اقتصادنا. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.

صدیقی، نجات‌الله. ۱۳۷۴٫ «اندیشه‌های اقتصادی مسلمانان؛ بررسی متون معاصر». مطالعاتی در اقتصاد اسلامی. مشهد: آستان قدس رضوی.

غفاری، هادی؛ یونسی، علی. ۱۳۹۰٫ مبانی فقهی اقتصاد اسلامی. تهران: دانشگاه پیام نور.

فنجری، محمد شوقی. ۱۹۷۱٫ المدخل الی الاقتصاد الاسلامی. مصر: دارالنهضه العربیه.

قحف، منذر. ۱۳۸۸٫ «علم اقتصاد اسلامی؛ تعریف و روش». فلسفۀ اقتصاد اسلامی. تدوین سید حسین میرمعزی. صص ۲۴۱ـ۲۰۷٫

مجلسی؛ محمد باقر، ۱۴۰۳ق. بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

مصری، رفیق یونس. ۲۰۰۱٫ بحوث فی الاقتصاد الاسلامی. دمشق: دارالمکتبی.

میرمعزی، سید حسین. ۱۳۹۰٫ نظام اقتصادی اسلام؛ مبانی، اهداف، اصول راهبردی و اخلاق. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

ـــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۴الف. «تعریف و روش کشف مذهب اقتصادی اسلام». اقتصاد اسلامی. شمارۀ ۵۷٫ صص ۳۰ـ۵٫

ـــــــــــــــــــــ‌‌. ۱۳۹۴ب. «فقه اقتصادی و اقتصاد اسلامی». اقتصاد اسلامی. شمارۀ ۵۹٫ صص ۳۲ـ۵٫

Abu-Rabi, I. 1994. Islamic Resurgence: Challenges, Directions and Future Perspectives: A Round Table Discussion with Prof. Khurshid Ahmad. Tampa: The world and Islam Institute.

Anjum, M. 1996. “Eternal Challange of Islamic Economics to Capitalism and Comunism“. Humanomics. vol. 12. no.1. pp 53-90.

Attia, G. 2007. Towards Realization of the Higher Intents of Islamic Law. (N. Roberts, Trans.) London: IIIT.

Backhouse, Roger E, and Steven G Medema. 2009. «Retrospectives On the Definition of Economics». Journal of Economic Perspectives. vol. 23. no.1. pp 221–۲۳۳٫

Boadway, R., & Neil, B. 1993. Welfare Economics. Blackwell.

Chapra, M. 2000. The Future of Economics; An Islamic Perspective. Leicester, UK: The Islamic Foundation.

Chapra, M. 2006. Ibn Khaldun’s Theory of Development: Does it Help Explain the Low Performance of the Present-Day Muslim World. Unpublished paper.  pp 1-48.

Colander, D. 2001. The Lost Art of Economics: Essays on Economics and the Economic Profession. Edward Elgar Pub.

Furqani, H. 2015. “Definition of Islamic Economics as a Discipline: Challenges in the Clarification and Classification“. 10th international Conference on Islamic Economics and Finance.

Ghanim, H. 1991. AL-Iqtited Al-Islemi wa Mushkilah Al-Iqtitediyyah. Al-Manierah: Dar al-Wafa.

Haneef, M. 1997. “Islam, The Islamic Worldvies, and Islamic Economics“. IIUM Journal of Economics and Management. vol. 5. no. 1. pp 39-65.

Hasan, Z. 1998. “Islamization of knowledge in Economics: Issues and Agenda“. IIUM Journal of Economics and Management. vol. 6. no. 2. pp 1-40.

Hasanuzzaman, S. 1984. “Difinition of Islamic Economics“. Journal of Research in Islamic Economics. vol. 1. no. 2. pp 49-50.

Hitti, P. 1958. “History of the Arabs“. London: Macmillan.

Hodgson, M. 1977. “The Venture of Islam: Conscience and History“. World Civilization, Vol. 1, Chicago, University of Chicago Press.

Iqbal, Z., & Lewis, M. 2009. An Islamic Perspective on Government. UK: Edward Elgar.

khan, M. 1984. Islamic Economics: Nature and Need.Journal of Research in Islamic Economics. 1(2). pp. 55-61.

Kahf, M. 2003. “Islamic Economics: Notes on Definition and Methodology”. Review of Islamic Economics. no. 13. pp 23-47.

Kaufmann, D., Kraay, A., & Zoido-Loba, P. 1999. “Governance Matters. Washington: World Bank, Policy Research Working Paper No. 2196.

Keynes, J. (1891 [1955]). The Scope and Method of Political Economy“. 4th ed. New York: Kelley and Millman.

Khan, M. 1984. “Islamic Economics: Nature and Need“. Journal of Research in Islamic Economics. vol. 1. no. 2. pp 55-61.

Kramer, J., & et al. (eds.). 1993. “Othmanli“. In The Encyclopedia of Islam. Vol. 8. pp 190-231.

Lewis, B. 1960. “Abbasids“. In: The Encyclopedia of Islam. Vol. 1. pp 15-26.

Lewis, B. 1995. The Middle East: 200 Years of History from the Rise of Christianity to Presnt Day. Weidnfell and Nicholson: London.

Mannan, M. 1984. “The Making of Islamic Economic Society“. Jeddah: Islamic Research and Training Institute. King abdul Aziz University.

Mannan, M. 1986. Islamic Economics: Theory and Practice. Cambridge: Hodder and Stoughton.

Masry, R. 1999. Buhuts Fiqaleqtisad Alislami. Syria: Dar-al Maktabi.

Mauro, P. 1995. “Corruption and Growth“. Quarterly Journal of Economics. Vol. 110. No. 3. pp 681-712.

ــــــــــــ. ۲۰۰۴٫ “The Persistence of Corruption and Slow Economic Growth“. IMF Staff Papers. Vol. 51. No. 1. pp 1-18.

Metwally, M. 1993. Essays on Islamic Economics. Jeddah: IRTI, IDB.

Naqavi, S. 1994. Islam, Economics and Society. London: Kegan Paul International.

Saunders, J. 1966. The Muslim World on the Eve of Europe’s Expansion. Prentice Hall: Englewood Cliffs.

Schatzmiller, Maya. 1994. Labour in the Medival Islamic World. Brill,Leiden.

Siddiqi, M. 2005. Teaching Islamic Economics. Jeddah, Saudi Arabia: Scientific Publishing Centre King Abdulaziz University.

Sidgwick, Henry. 1988. «Economic Science and Economics». The New Palgrave. A Dictionaryof Economics. vol. 2. p. 58.

Taskhiri, M. 1996. “Islamic Economy: Its Ideological and Legal Foundations“. Message of Thaqalayn. vol. 2. no. 3 & 4. pp 117-132.

Tavakoli, Mohammad Javad. 2018. “Spirituality and Economics”. The position of Spirituality in the Islamic Model of Economic education and training of youth“. Dialogue #7 between Mennonite Theologians from North America and Muslim Theologians from Iran, Religion and yoth: Chalanges and solutions, Winnipeg, Canada.

Yousri, A. 2002. “The Scientific Approch to Islamic Economics: Philosophy, Theoritical Construction and Applicability“. In H. Ahmed ,Ed.), Theoretical Foundations of Islamic Economics. pp 20-60, Jeddah: IRTI-IDB.

برچسب‌ها:, , , ,

Comments are closed.

تصویر ثابت