علی جعفری
کارشناسی ارشد دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، ایران، قم.
jafariali80@yahoo.com

حسن عبدی
استادیار دانشکده فلسفه دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، ایران، قم.
hassanabdi20@yahoo.com
چکیده
یکی از آسیب‌های اندیشه دینی در جامعه اسلامی، طرح علوم انسانی مبتنی بر مبانی فلسفی غربی است. راه مقابله با این آسیب نیز فراهم کردن زمینه‌های لازم به منظور ارائه مبانی نظری علوم انسانی بر پایه فلسفه و حکمت اسلامی معاصر است. یکی از این موارد، طرح مسائل بنیادین اندیشه اسلامی و مقایسه تطبیقی آن با اندیشه‌های معاصر و تأثیرگذار در جوامع غربی است. بدین منظور در پژوهش حاضر تلاش می‌شود تا ضمن معرفی مبانی هستی‌شناختی رئالیسم انتقادی و حکمت صدرایی، مبانی هستی‌شناختی رئالیسم انتقادی بر اساس حکمت متعالیه و از نگاه نوصدراییان ارزیابی گردد و به این پرسش پاسخ داده شود که آیا رئالیسم انتقادی می‌تواند با تکیه بر مبانی هستی‌شناختی خود، تبیین صحیحی از واقعیت و هستی داشته باشد یا نه؟ در این پژوهش با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و با استفاده از شیوه تحقیق توصیفی-تحلیلی، نهایتاً این نتیجه به دست آمده که رئالیسم انتقادی روی بسکار با طرح نظریه سطوح سه‌گانه واقعیت در کنار نظریه معرفت‌شناسی‌اش، همچنان از تبیین واقعیت بازمانده است؛ درحالی‎که صدرالمتألهین با طرح مبانی هستی‌شناسانه خویش و عینی دانستن حقیقت وجود، و با گذر از حس و عقل و بهکارگیری شهود، دستیابی به واقعیت و تبیین آن را آشکار می‌سازد.
کلیدواژگان: رئالیسم انتقادی، حکمت صدرایی، بسکار، نوصدراییان، هستی شناسی.

منابع

• پارسانیا، حمید (۱۳۸۷). رئالیسم انتقادی حکمت صدرایی، علوم سیاسی. ۴۲٫(۹ تا ۳۰)
• جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۵). رحیق مختوم. قم: مرکز نشر اسراء.
• خامنه‌ای، سیدمحمد (۱۳۸۳). حکمت متعالیه و ملاصدرا. تهران: بنیاد حکمت ملاصدرا.
• سبزواری، ملاهادی (۱۳۶۰). شرح منظومه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• سبزواری، ملاهادی (۱۹۸۱). حاشیه اسفار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
• شیرازی، صدرالدین محمد (۱۹۸۱). الاسفار العقلیه الأربعه فی الحکمه المتعالیه. حاشیه سیدمحمدحسین طباطبائی. بیروت:‌ دار احیاء التراث العربی.
• شsیرازی، صدرالدین محمد (۱۳۹۰). الشواهد الربوبیه. تصحیح و تعلیق سیدجلال‎الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
• طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۳۶۷). اصول فلسفه و روش رئالیسم. پاورقی مرتضی مطهری. تهران: انتشارات صدرا.
• طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۹۸۱). حاشیه اسفار صدرالدین شیرازی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
• خسروپناه، عبدالحسین (۱۳۸۸). نظام معرفت صدرایی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
• عبودیت، عبدالرسول (۱۳۸۶). درآمدی بر نظام حکمت صدرایی. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی;.
• علیزاده، بیوک (۱۳۸۵). علامه طباطبائی، فیلسوفی نو صدرایی، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق۷.
• قائمی‌نیا، علیرضا (۱۳۸۲). دو نوع رئالیسم: خام و انتقادی، فصلنامه ذهن. ۱۴٫
• کلیر، اندرو (۱۳۸۸). رئالیسم انتقادی، فصلنامه پژوهشی ذهن. ترجمه یارعلی کرد فیروزجایی. ۱۴٫(۱۴۱ تا ۱۴۵)
• مصباح یزدی، محمدتقی (۱۴۰۵). تعلیقه علی نهایه الحکمه. تهران: الزهراء.
• مطهری، مرتضی (۱۳۸۸). مجموعه آثار: اصول فلسفه و روش رئالیسم. قم: انتشارات صدرا.
• نصر، سیدحسین، و لیمن، اولیور (۱۴۲۸). تاریخ فلسفه اسلامی. ترجمه جمعی از اساتید. تهران: حکمت.
• Archer, M. S. (1998). Critical realism interventions. London: Routledge.
• Bhasckar, Roy (1994). The WSCR archive: Roy Bhasckar interviewed, London:The Philosophers Magazine (TPM) issue 8.;
• Bhaskar, Roy (1975). A Realist Theory of Science. Leeds: Leeds Books,.
• Bhaskar, Roy (1998). Critical Realism Essential Readings. Ed. M. E. A. Archer. p.xvi. London: Routledge,.
• Bhaskar, Roy (2008). Dialectic the Pluse of Freedom. New York: Routledge.
• Bhaskar, Roy (2000). From east to West. London: Routledge,.
• Bhaskar, Roy (1977). One the Ontological Status of Ideas, Journal for the Theory of Social Behavior. 27: 2/3.
• Bhaskar, Roy (1986). Scientific Realism and Human Emancipation. London: Routledge.
• Bhaskar, Roy (1998). The Possibility of Naturalism. London: Routledge.
• Bhaskar, Roy (1979). The Possibility of Naturalism: A Philosophical Critique of the Contemporary Human Sciences. Brighton: Harvester.
• Collier, Andrew (1994). Critical Realism an Introduction to Roy Bhaskar’s Philosophy. London: Verso
• Danermarket, Berth & Ekstrom, Mats (2002), Explaining Society: An Introduction to Critical Realism in the Social Sciences, London: Routledge.
• Fleetwood, S. (2006) “Rethinking Labour Markets: A Critical-Realist-Socioeconomic Perspective”, Capital and Class, 89, pp. 59-89.
• : a – -Perspective..
• Judd, Donald (2003). Critical Realism and Compositin Theory. London: Routledge.
• Lawson, T. (1997). Economics and Reality. London: Routledge.
• Maxwell, Joseph Alex (1941). A Realist Approach for Qualitative Research, Los Angeles, Sage publitions.
• Mingers, John (2002). Real-izing Information system, Critical Realism as an Underpinning Philosophy for Information System, ICIS 2002 proceeding, paper 27(295- 303).
• Phillips, D. C. (1987). Philosophy, Science and Social Inquiry. Oxford: Pergamon,.
• Putnam, Hilary (1999). Reprasentation und Realitat. Massachusetts Cambridge, .
• Russell, Bertrand (1912). The Problems of Philosophy. New York Oxford University Press.