قاسم ترخان

استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

علوم انسانی رایج در حوزه‌های مختلفی از جمله موضوع، روش، نظریه‌پردازی و گزاره‌ها، جهت‌گیری و رویکردها از سکولاریزم تأثیر پذیرفته است.

این مقاله بر آن است که اثبات نماید انتخاب موضوع مادی و روش تجربی اگرچه در علوم طبیعی معرفتی ناقص از طبیعت، را در اختیار پژوهشگران قرار ‌می‌دهد، اما در علوم انسانی اثر مثبتی در پی ندارد.

سکولار شدن گزاره‌های علوم انسانیِ موجود نیز نه تنها به توصیف درستی از پدیده‌های انسانی و اجتماعی جامعۀ سکولار نمی‌انجامد، بلکه با ورود و پیاده سازی در جامعۀ دینی، آثار منفی و مضری را موجب می‌شود.

علوم انسانی موجود اگرچه مدعی هستند که تنها به توصیف انسان و رفتارهای فردی و اجتماعی وی می‌پردازند، اما در راستای تبدیل انسان محقق به انسان شایستۀ سکولار گام بر می‌دارند و جایگاه انسان را در جهان و مسیر او را به سوی سعادت واقعی نشان نمی­دهند.

واژگان کلیدی: علم دینی، علم سکولار، علوم تجربی، علوم انسانی، علوم طبیعی، سکولاریسم، مبانی متافیزیکی دینی.

منابع

1. [بی‌نا]. ۱۳۸۳٫ «میشل فوکو و انقلاب ایران». معارف. شماره۱۳٫

[Online] available: http://www.maarefmags.com/node/1554.

2. آذربایجانی، مسعود. ۱۳۸۷٫ روانشناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز. تهران. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ اول.
3. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. ۱۳۷۵٫ الاشارات و التنبیهات. قم. نشر البلاغه. الطبعه الاولی.
4. ابوطالبی، مهدی. ۱۳۸۴٫ «نقد و بررسی نظریه نیکی آر. کدی در تحلیل انقلاب اسلامی ایران». معارف. شماره۳۳٫
5. اصغری، محیا سادات. ۱۳۸۸٫ «علوم انسانی چیست و به چه کار می‌آید؟». آیینه اندیشه. شماره ۱۳٫
6. اعرافی، علیرضا. وحدت حوزه و دانشگاه. قم. انتشارات موسسه فرهنگی هنری اشراق و عرفان. چاپ اول.
7. اعوانی، غلامرضا. ۱۳۸۸٫ «در باب تعریف علوم انسانی، کدام علم؟ کدام تعریف؟». ماهنامه همشهری. شماره ۳۵٫
8. ایمان، محمدتقی. ۱۳۹۰٫ «پارادایم‌های علوم انسانی غربی و اسلامی». علامه طباطبایی فیلسوف علوم انسانی-اسلامی، ج۲٫ به کوشش عبدالحسین خسروپناه. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. چاپ اول.
9. باقری، خسرو. «رد فرضیه‌های علم دینی به معنای ابطال آموزه‌های دینی از پیش‌فرض‌شده نیست». ۱۳۸۶:

[Online] available: http://www.iqna.ir/fa/news_detail.php?ProdID=195745

10. بندیکس، راینهارد. ۱۳۸۸٫ سیمای فکری ماکس وبر. ترجمه محمود رامبد. تهران. انتشارات هرمس. چاپ دوم.
11. پارسانیا، حمید. ۱۳۸۷٫ «بازسازی علم مدرن و بازخوانی علم دینی». راهبرد فرهنگ. شماره ۳٫
12. تفضلی، فریدون. ۱۳۷۶٫ اقتصاد کلان، نظریه‌ها و سیاست‌های اقتصادی. تهران. نشر نی.
13. توسلی، غلامعباس. ۱۳۷۱٫ نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران. سمت.
14. ترخان، قاسم. ۱۳۹۰٫ «سطوح سکولار علوم تجربی». کتاب نقد. شماره ۵۵٫
15. حسنی، سیدحمیدرضا و علی‌پور، مهدی. ۱۳۸۵٫ «اجتهاد به مثابه فرایند کشف و تولید علوم انسانی اسلامی». مجموعه مقالات کنگره ملی علوم انسانی، تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
16. خامنه‌ای، سیدعلی. نرم افزار حدیث ولایت. نسخۀ ۳٫

[Online] available: http://farsi.khamenei.ir/index.html

17. خسروپناه، عبدالحسین. ۱۳۹۰٫ «اولین نشست تخصصی نقش علم کلام در تحول علوم انسانی. کتاب نقد. شماره ۵۵٫
18. ـــــــ. «معنای تحول در علوم انسانی تعطیلی آن نیست». اسفند ۱۳۸۹:

[Online]available:http://www.hawzah.net/Hawzah/News/NewsView.aspx?NewsType=1&LanguageID=1&NewsID=87428

19. خمینی، روح‌الله. ۱۳۷۸٫ صحیفه امام، ج۹٫ قم. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ اول.
20. ـــــــ. ۱۳۷۸٫ صحیفه امام، ج۱۵٫ قم. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ اول.
21. رشاد، علی‌اکبر. «منطق طبقه‌بندی علوم انسانی». ۱۳۹۰:

[online]available:http://www.rashad.ir/Link.aspx?ID=137.

22. ریمون، آرون. ۱۳۸۴٫ مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه باقر پرهام. تهران. انتشارات علمی و فرهنگی.
23. زیباکلام، سعید. ۱۳۹۰٫ «در بارۀ علم دینی». ماهنامه زمانه. شماره ۱۳٫
24. دفتر همکارى حوزه و دانشگاه. ۱۳۷۱٫ مبانى اقتصاد اسلامى. سمت. چاپ اول.
25. سروش، عبدالکریم. ۱۳۷۳٫ تفرج صنع. مؤسسه فرهنگی صراط. چاپ سوم.
26. ـــــــ. ۱۳۷۵٫ قبض و بسط تئوریک شریعت. مؤسسه فرهنگی صراط. چاپ پنجم.
27. صنمى، على‌اصغر. ۱۳۸۱٫ «فلسفه‌هاى پوزیتیویسم باورها و ارزش‌ها». حوزه. ش۱۰۹ و ۱۱۰٫
28. فرد، ان.کرلینجر. ۱۳۷۷٫ مبانى پژوهش در علوم رفتارى، ترجمه حسن پاشاشریفى و جعفر حقیقى زند. تهران. آواى نو.
29. فروند، ژولین.۱۳۷۲٫ نظریه‌هاى مربوط به علوم انسانى، ترجمه على‌محمد کاردان. تهران. مرکز نشر دانشگاهی. چاپ دوم.
30. فروید.۱۳۴۰٫ آینده یک پندار، ترجمه هاشم رضی. تهران. آسیا.
31. قائمی‌نیا، علیرضا. ۱۳۷۹٫ درآمدی بر منشأ دین. قم. انتشارات معارف.
32. قرشى، سیدعلى‌اکبر. ۱۳۷۱٫ قاموس قرآن ج۲٫ تهران. دارالکتب‌الاسلامیه.
33. کاپلستن، فردریک. ۱۳۷۶٫ تاریخ فلسفه، ترجمه بهاء‌الدین خرمشاهی، ج۸٫ تهران. شرکت انتشارات علمى و فرهنگى و انتشارات سروش. چاپ هشتم.
34. کرایب، یان. ۱۳۷۸٫ نظریه اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس. ترجمه عباس مخبر. تهران. نشر آگاه.
35. کلینى، محمدیعقوب. ۱۳۶۵٫ الکافی، ۸ جلدی. تهران. دارالکتب الاسلامیه.
36. لاریجانی، محمدجواد. ۱۳۸۹٫ «مبانی فلسفی علوم انسانی، گفت‌وگوها». قم. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
37. مصباح یزدی، محمدتقی. ۱۳۶۶٫ آموزش فلسفه، ج‏۱٫ تهران. سازمان تبلیغات اسلامی.
38. مطهری، مرتضی. ۱۳۷۳٫ علل گرایش به مادیگری؛. تهران. انتشارات صدرا. چاپ سیزدهم.
39. مکارم شیرازى، ناصر. ۱۳۷۹٫ پیام‏امام، ‏ج۲٫ تهران. دارالکتب‏الاسلامیه. چاپ اول.
40. مگی، بریان. ۱۳۵۹٫ پوپر. ترجمه منوچهر بزرگمهر. تهران. انتشارات خوارزمی. چاپ اول.
41. میرمعزی، سیدحسین. ۱۳۸۴٫ «الگوی مصرف کلان در جامعه اسلامی». اقتصاد اسلامی. شماره۲۰٫
42. هادوی تهرانی، مهدی. ۱۳۸۱٫ مبانى کلامى اجتهاد. قم. مؤسسه فرهنگى خانه خِرد. چاپ دوم.
43. ـــــــ. ۱۳۸۹٫ «شاخص اصلی توسعه اسلامی توسعه باور دینی است». روزنامه همشهری، ویژه‌نامه الگوی اسلامی ایرانی.
44. Ricoeur, Paul . 1990. Hermeneutics and the Human Sciences, Trans. By John Thompson. Cambridge: Cambridge University Press.