مناسبات علم‌النفس فلسفی صدرایی و سیاست و فلسفۀ سیاسی متعالیه
مهدی امیدی
دانشیار و عضو هیئت‌علمی مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی (رحمه‌الله‌‌‌‌‌‌‌علیه). قم. ایران.
چکیده
هدف پژوهش پیش رو تبیین جایگاه معرفت نفس صدرایی در شناخت و ترسیم سیاست و فلسفۀ سیاسی متعالیه و مناسبات میان این دو، با بهره‌گیری از روش تحلیلی تفسیری، است. برایند تحقیق آن است که نفس محل ظهور همۀ آگاهی‌ها، میل‌ها، اراده‌ها، افعال و اوصاف ارادی انسان است. خردورزی در دو ساحت علمی و عملی با تکیه بر منابع برهانی و وحیانی و نیز تهذیب نفس از رذایل اخلاقی باعث تعالی و ارتقای نفوس انسانی می‌شود و افقی متعالی و فرامادی به‌‌‌‌‌‌‌روی آن‌ها می‌گشاید. نفوس تعالی‌یافته خاستگاه ظهور سیاست متعالیه است. از این منظر، جوهر نفسانی انسان مستعد استکمال از حیث فاعلی و قابلی است. عقل یا قوۀ عالمه به‌عنوان ساحت برتر نفس به کمک اراده یا قوۀ عامله، در سیر و سلوک تکاملی ریاست و سیاست نفس و دیگر قوای آن را بر عهده می‌گیرد و آن‌ها را مطیع و منقاد خود می‌کند. ثمرۀ اجتماعی‌ـ‌سیاسی کمال نفس انسانی در هر دو بُعد فاعلی و قابلی، در حیطۀ نظر پیدایش سیاست، ریاست و فلسفۀ سیاسی متعالیه و در سطح عمل، مباشرت و مشارکت جمعی افراد در انجام افعال خیر جهت غلبۀ فضایل در جامعه و تبعیت امور مادی از فضایل و پیروی شهروندان از اخلاق و شریعتی است که ریاست مدینۀ فاضله به آن فرا‌‌‌‌‌‌‌می‌خواند.
کلیدواژه‌ها:
ملاصدرا، نفس، اجتماع، سیاست، شریعت، سیاست متعالیه، فلسفۀ سیاسی متعالیه.
کتابنامه
ابن‌سینا، حسین‌بن علی. ۱۳۳۳٫ عیون الحکمه. تهران: دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــ. ۲۰۰۷م. کتاب السیاسه. تعلیق علی محمد إسبر. سوریه: مجمع روضه التجاری.
اکبریان، رضا. ۱۳۸۶٫ حکمت متعالیه و تفکر فلسفی معاصر. تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
امیدی، مهدی. ۱۳۹۵. «فلسفۀ سیاسی ملاصدرا براساس نظریۀ حرکت جوهری نفس». فصلنامۀ حکومت اسلامی. سال بیست‌ویکم. پیاپی ۸۱. پاییز. شمارۀ ۳.
جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۴٫ حق و تکلیف در اسلام. تحقیق و تنظیم مصطفی خلیلی. قم: مرکز نشر اسراء.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. ۱۳۷۲٫ مجموعه مصنفات شیخ اشراق. جلد ۲ و ۳٫ تصحیح و مقدمۀ هانری کربن و حسین نصر. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شیرازی، صدرالدین محمد. ۱۳۶۲٫ رسائل فلسفی، المسائل القدسیه. با تعلیق و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی. چاپ دوم.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۶۷٫ شرح اصول الکافی. جلد ۲٫ تصحیح محمد خواجوی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۷۸٫ المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکامله. تحقیق محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۱الف. الاسفار الاربعه. جلد ۲٫ تصحیح، تحقیق و مقدمه سید مصطفی محقق داماد. به اشراف سید محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۱ب. المبدأ و المعاد فی الحکمه المتعالیه. جلد ۲٫ تصحیح، تحقیق و مقدمه محمد ذبیحی و جعفر شاه‌نظری. به اشراف سید محمد خامنه‌ای. تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۱ج. کسر اصنام الجاهلیه. تصحیح، تحقیق و مقدمه محسن جهانگیری. تهران: انشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۲الف. الاسفار الاربعه. جلد ۶٫ تصحیح، تحقیق و مقدمۀ سید مصطفی محقق داماد. به اشراف سید محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۲ب. الاسفار الاربعه. جلد ۵٫ تصحیح، تحقیق و مقدمه رضا محمدزاده. به اشراف سید محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۲ج. الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. تصحیح، تحقیق و مقدمه سید مصطفی محقق داماد. به اشراف سید محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۲د. شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء. جلد اول. تهران: انتشارات حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۳الف. الاسفار الاربعه. جلد ۱٫ تصحیح، تحقیق و مقدمه سید مصطفی محقق داماد. به اشراف سید محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۳ب. الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه. جلد ۱٫ تصحیح و تعلیق غلامرضا اعوانی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۶٫ مفاتیح الغیب. جلد ۲٫ تصحیح، تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی. تهران: انشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
——————- ۱۳۹۰، اکسیرالعارفین فی معرفه طریق الحق و الیقین، تصحیح، تحقیق، مقدمه، و ترجمه: دکتر سید یحیی یثربی و دکتر احمد شفیعی ها، زیر نظر: آیت الله سید محمد خامنه ای، بنیاد حکمت اسلامی صدرا
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۶٫ ترجمه شواهد الربوبیه. جواد مصلح. تهران: انتشارات سروش.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۴۰۳ ق. تفسیر القرآن الکریم. جلد ۲٫ تصحیح محمد خواجوی. قم: بیدار.
قراملکی، احد فرامرز. ۱۳۸۸٫ روش‌شناسی فلسفۀ ملاصدرا. تهران: انتشارات حکمت اسلامی صدرا.
کاپلستون، فردریک. ۱۳۸۰٫ تاریخ فلسفه. جلد ۶٫ ترجمۀ اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر. تهران: انتشارات سروش. چاپ سوم.
کندی یعقوب بن اسحاق، بی تا، رسائل الکندی الفلسفیه، تحقیق ابو ربده محمد الهادی، مصر : دارلفکر العربی.
مصباح یزدی، محمد تقی. ۱۳۶۵٫ آموزش فلسفه. جلد ۲٫ تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت فرهنگی.
ــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۷۶٫ اخلاق در قرآن. جلد ۲٫ تحقیق و نگارش محمد حسین اسکندری. انتشارات مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی.
نصری، عبدالله. ۱۳۸۰٫ سفر نفس. تقریرات استاد مهدی حائری یزدی. تهران: نقش جهان.
