محمد پزشگی

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. قم. ایران.

pezeshgi@isca.ac.ir

چکیده

مسئلۀ «واقع‌گرایی» برای فلسفۀ اسلامی آن است که چگونه می‌توان واقعیت اجتماعی را تحلیل کرد که بتواند با هستی‌شناسی این فلسفه منطبق باشد و پدیده‌های اجتماعی را براساس آن بررسی کند؛ از‌این‌رو، هدف مقالۀ حاضر تحلیل امور واقع اجتماعی در حکمت متعالیه است. مدعای نویسنده آن است که نظریۀ امر واقع اجتماعی با هستی‌شناسی حکمت متعالیه همخوان است. در مقابل این مدعا نظریه‌ای قرار دارد که فلسفۀ اسلامی را برای مطالعۀ علوم انسانی و اجتماعی مناسب نمی‌داند. برای بررسی مدعای فوق از روش اسنادی و تحلیل کلمات فیلسوفان متعالی استفاده شده است. نتیجۀ حاصل از این نوشته اثبات واقع‌گرایی در شاخۀ فلسفۀ اجتماعی و فلسفۀ علوم اجتماعی است؛ چنان‌‌‌که واقع‌گرایی پایۀ فلسفۀ اسلامی دانسته شده است. از دستاوردهای این مقاله می‌توان در نظریه‌پردازی اجتماعی و شاخۀ فلسفۀ علوم اجتماعی استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها:

حکمت متعالیه، امر واقع اجتماعی، نظریۀ اجتماعی، فلسفۀ علوم اجتماعی.

کتابنامه

بشیریه، حسین. ۱۳۸۰٫ آموزش دانش سیاسی؛ مبانی علم سیاست نظری. تهران: نگاه معاصر.

جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۷۲٫ تحریر تمهید القواعد ابن ترکه. قم: الزهراء. چاپ اول.

ـــــــــــــــــــــ‌. ۱۳۸۷٫ «حکمت نظری و حکمت عملی و جایگاه حکمت سیاسی متعالیه». سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه. به اهتمام شریف لک‌زایی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

حائری، مهدی. ۱۳۶۱٫ کاوش‌های عقل عملی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

ــــــــــــــ‌. ۱۳۸۵٫ هرم هستی؛ تحلیلی از مبادی هستی‌شناسی تطبیقی. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران. چاپ سوم.

ریتزر، جورج؛ گودمن، داگلاس جی.۱۳۹۰٫ نظریۀ جامعه‌شناسی مدرن. ترجمۀ خلیل میرزایی و عباس لطفی‌زاده. تهران: جامعه‌شناسان.

سرل، جان. ۱۳۹۵٫ ساخت امر واقع اجتماعی. ترجمۀ میثم محمد امینی. تهران: فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم.

صادقی، رضا. ۱۳۸۹٫ «رئالیسم و معیارهای آن». فصلنامۀ فلسفۀ دین. سال هفتم. شمارۀ ۶٫ تابستان.

علی‌پور، مهدی؛ حسنی، سید حمیدرضا. ۱۳۹۰٫ پارادایم اجتهادی دانش دینی (پاد). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ دوم.

فی، برایان. ۱۳۸۴٫ فلسفۀ امروزین علوم انسانی با نگرش چندفرهنگی. ترجمۀ خشایار دیهیمی. تهران: طرح نو. چاپ دوم.

مصباح، محمدتقی. ۱۳۶۸٫ جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

مطهری، مرتضی. ۱۳۷۵٫ مجموعه آثار؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم. جلد ۶٫ تهران: صدرا. چاپ چهارم.

های، کالین. ۱۳۸۵٫ درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی. ترجمۀ احمد گل‌محمدی. تهران: نی.