فتانه علی‌بیک،

کارشناسی ارشد مشاوره، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران،

مرتضی علی‌بیک،

دانشجوی دکترای روان‌شناسی دانشگاه اصفهان،

مهرداد کلانتری،

استاد روان‌شناسی دانشگاه اصفهان،

فرزانه علی‌بیک،

کارشناس کتابداری، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

فریدون بکرانی،

کارشناسی ارشد علوم تربیتی، مشاور و مسئول پژوهش، دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

نتایج بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهد بین خوش‌بینی با معنویت و مذهب رابطه وجود دارد. همچنین، بسیاری از یافته‌ها اهمیت نقش معنویت و مذهب را بر سلامت روانی و جسمانی تأیید کرده‌اند. مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش گروهی خوش‌بینی بر ارتقای گرایشات مذهبی و معنوی در بین دانشجویان دختر انجام گرفت. این مطالعه به‌صورت نیمه‌تجربی با پیش‌آزمون، پس‌آزمون و آزمون پیگیری انجام شد و برای نمونه‌گیری از بین دانشجویانی که در پیش‌آزمون پایین‌ترین نمره را کسب کرده بودند، ۶۰ نفر به‌صورت تصادفی منظم انتخاب و در دو گروه آزمایش ۳۰ نفر و کنترل نیز ۳۰ نفر به‌صورت تصادفی گمارده شدند. ابزار پژوهش پرسش‌نامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی(WHOQOL-100) بود. برای تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی‌(میانگین و انحراف‌ معیار) و جهت تعیین تأثیر مداخلات آموزش خوش‌بینی از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری Multivariate Covariance Analysis of Variance استفاده شد. میانگین نمرات در مرحله پیش‌آزمون در حیطه معنویت و مذهب در گروه آزمایش برابر با ۶۹/۰±۳۶/۲ در گروه کنترل برابر با ۶۸/۰±۶۵/۲ است. میانگین نمرات در مرحله پس‌آزمون و پیگیری در حیطه معنویت و مذهب در گروه آزمایش به‌ترتیب ۳۵/۰±۴۱/۳ و ۳۱/۰±۲۳/۳ است که در مقایسه با گروه کنترل دارای افزایش بوده است. نتایج نشان داد آموزش خوش‌بینی بر ارتقای معنویت و مذهب مؤثر و معنادار(۰۰۱/۰P<) بوده است. همچنین، نتایج مطالعه حاضر نشان داد، آموزش خوش‌بینی و داشتن یک شیوه تبیینی خوش‌بینانه بر ارتقای معنویت و مذهب دانشجویان دختر ساکن خوابگاه دانشگاه صنعتی مؤثر بوده است. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود از آموزش خوش‌بینی به منظور ارتقای معنویت و مذهب دانشجویان در دیگر دانشگاه‌ها نیز استفاده شود.

کلید واژه: خوش‌بینی، معنویت، مذهب، سلامت روان، کیفیت زندگی، دانشجویان.

کتاب‌نامه

اسدی نوقانی، احمدعلی؛ امیدی، شیراز و حاجی آقاجانی، سعید. ۱۳۸۴٫ روان پرستاری. تهران. انتشارات بشری. چاپ اول.

امیدواری، سپیده. ۱۳۸۵٫ «سلامت معنوی؛ مفاهیم و چالش‌ها». فصلنامه تخصصی پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن. سال اول. شماره اول. ص ۱۷-۵٫

باقری یزدی، ع، ج. عبدالهی و د. شاه محمدی. ۱۳۷۴٫ «بررسی همه‌گیر‌شناسی اختلالات روانی در مناطق روستایی میبد یزد»، فصلنامه اندیشه و رفتار. ۱٫ ۴۱-۳۲

بهراد، مژگان، مهرداد کلانتری و حسین مولوی. ۱۳۹۲٫ «اثربخشی آموزش خوش‌بینی بر سلامت روان». مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان.

دموری، داریوش؛ زنجیرچی، سید محمود و خطیبی عقدا، عبدالنبی. ۱۳۹۰٫ «تجزیه و تحلیل رابطه بین اعتقادات مذهبی و ابعادمختلف احساس غربت». مجله مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی.

رضایی، محبوبه. نعیمه سید فاطمی و فاطمه حسینی. ۱۳۸۷٫ «سلامت معنوی در بیماران مبتلا به سرطان تحت شیمی درمانی». مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران(حیات). دوره ۱۴٫ شماره ۳ و ۴ ، ۳۹-۳۳٫

عاصمی، زهرا. ۱۳۸۵٫ «تأثیر مذهب در بهداشت روانی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت جام». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت جام.

عسگری، پرویز. خدیجه روشنی و مریم مهری آدریانی. ۱۳۸۹٫ «رابطه اعتقادات مذهبی و خوش‌بینی با سلامت معنوی دانشجویان دانشگاه آزاد اهواز». طرح پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز.

علی‌بیک، فتانه، احمد احمدی، کیومرث فرحبخش، احمد عابدی و مرتضی علی‌بیک. ۱۳۹۱٫ «تأثیر آموزش خوش‌بینی بر کیفیت زندگی دانشجویان دختر مقیم خوابگاه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان». مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی.

غلامعلیان، فهیمه. ۱۳۸۶٫ «بررسی تأثیر زوج‌درمانی رفتاری‌ـ‌ارتباطی برنشتاین بر کیفیت زندگی زوجین جوان شهر اصفهان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه اصفهان.

کاویانی، حسین، حاتمی، ندا، شفیع آبادی، عبداله.۱۳۸۷٫  «اثر شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر کیفیت زندگی افراد افسرده» تازه های علوم شناختی، شماره ۴، ۴۸-۳۹٫

یوسفی، فریده، هاجر صفری. ۱۳۸۸٫ «بررسی رابطه هوش عاطفی با کیفیت زندگی و ابعاد آن بر گروهی از دانشجویان دانشگاه شیراز». مطالعات روان‌شناختی. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه الزهرا. دوره پنجم. شماره ۴٫

Berger, A. M., Portenoy, R. K., &Weissman, D. E. 1998. Supportive onchology: principle & Practice. Philadelphia. Lippincott Williams & Wilkins.

Cha, K. H. 2003. “Subjective well-being among college students”. Social Indicators Research. 62(1), 455-477.

Comstock, G. W., &Partidge, K. 1972. “Church attendance and health”. Journal of Chronic  Disease, 25, 665-672.

DSM-IVTR- Reprinted with permission from the Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, Text Revision, 2000. American Psychiatric Association.

Fisher, S. & B. Hood. 1988. “Vulnerability Factors in the Transition toUniversity: Self Reported Mobility History and Sex Differences as Factors ofPsychological Disturbance”. British journal of Psychology. 79, P.309-320.

Gebauer, E. J. 2010. Religiosity as Self-Enhancement: A Meta- Analysis of the Relation Between Socially Desirable Responding and Religiosity. PersSocPsychol Rev. 14: 17-36.

Graham, J., &Haidt, J. 2010.” Beyond Beliefs: Religions Bind Individuals into Moral Communities”. PersSocPsychol Rev. 14: 140-150.

Karademas, E. C. 2010. “Illness cognitions as a pathway between religiousness and subjective health in chronic cardiac patients”. Journal of Health Psychol. 15: 239-247.

Crowther, J.Kavanagh, K. Ashby, M. 2002. Oxford Advanced Learner’s Dictionary. Oxford University Press.

Lapsley D. K, Rice K. G, Shadid G. E. 1989. “Psychological separation and adjustment to college”. Journal of CounselingPsychology. 36(3): 286-94.

Larson, D. B., Koenig, H. G., & Kaplan, B. H. 1989. “The impact of religion on men’s blood pressure”. Journal of religion and health, 28, 265-278.

McCullough, M. E., Larson, D. B., Hoyt, W. T., Koenig, H. G., &Thoresen, C. 2000. “Religiousness involvement and mortality: A meta-analytic review”. Health psychology, 19, 211-222.

Orley, J. &Kuyken, W. 1994. “Quality of life assessment across cultures”. International Journal of Mental Health. 23 (2). 5-27.

Roth, B., & Robbins, D. 2004. “Mindfullness–based stress reduction and related quality of life”. Psychosomatic Medicine. 66 (1). 113-123.

Ryff, C. D., & Singer, B. 1996. “Psychological well-being: Meaning, measurement, and implications for psychotherapy research”. Psychotherapy and Psychosomatics. 65. 14-23.

Salsman, J. M., Brown, T. L., Brechting. E. H., and Carlson, C. R. 2005. “The Link Between Relation and Spirituality and Psychological Adjustment the Mediating Role of Optimism and Social Support”. PresSocPsychol Bull 31: 522-535.

Scheier, M. F. & Carver, C. S. 1985. “Optimism, coping, and health: assessment and implications of generalized outcome expectancies”. Health Psychol. 4(3): 219-47.

Seligman, M. E. P. 2006. Learned optimism. New York: Knopf.

Seligman M. E. P., Rashid, T., & Parks A. 2010. Positive Psychotherapy. American Psychologist. [Cited 2012 Dec 22]. Available from:http://www.ppc.sas.upenn.edu/positivepsychotherapyarticle.pdf

Seligman, M. E. P. 2011 .Flourish; A Visionary New Understanding of happiness and Well-being, New York. NY 10020.

Seybold,K. S., & Hill, P. H. 2001. “The role of religion and spirituality in mental and physical health”. Current Directions in Psychological Science, 10, 21-24.

Stober, D. R., & Grant, A. M. 2006. Evidence Based Coaching Handbook: Putting BestPractices to Work for Your Clients. John Wiley and Sons, (8). 219-253.

Taylor, S. E., Learner, J. S., Sherman, D. K., Sage, R. M. & McDowell, N. K. 2003b. “Are self-enhancing cognitions associated with healthy or unhealthy biological profiles?” JournalofPersonality and Social Psychology, 85, 605-615.

Taylor, S. E., & Stanton, A. 2007. “Coping resources, coping processes, and mental health”. Annual Review of Clinical Psychology, 3, 129-153.

World Health Organization Group. 1995. “The development of the World Health Organization quality of life assessment instrument (the WHOQOL). In J. Orley and W. Kuyken (Eds)” Quality ofLife Assessment: International Perspective. Heidelberg: Springer Verlag.

Yates, J, W., Chalmer, B. J., St. James, P., Follansbee, M., &McKegney, F. P. 1981. “Religion in patients with advanced cancer”. Medical and pediatricOncology, 9, 121-128.

Ysseldyk, R., Matheson, K., and Anisman, H. 2010. “Relisiosity and Identity: Toward an Understanding of Relation from a Social Identity Perspective”. PresSocPsychol Rev. 14: 60-71.