بررسی و نقد رویکردها به فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی در جمهوری اسلامی ایران
دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
چکیده
باتوجه به لزوم اسلامی سازی علوم انسانی از سویی و جایگاه ویژه تعلیم و تربیت اسلامی و نقش بی‌بدیل آن در اسلامی سازی علوم انسانی از سویی دیگر، آن عده از متفکران مسلمان که نسبت به «فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی»، رویکرد مثبت دارند، در پی آن برآمده اند که کار را از اساس شروع نموده و برای فعلیت بخشیدن به نظام تعلیم و تربیت اسلامی، ابتداء «فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی» را سامان دهند. زیرا تبیین و توجیه عقلی این نظام تربیتی براساس مبانی فلسفی و اندیشه‌های بنیادین اسلام، از رسالت‌های اصلی «فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی» است، که در جهت اسلامی سازی علوم انسانی نقش برجسته و ممتاز دارد. برای سامان بخشیدن به این مهم، رویکردهای مختلفی وجود دارد. اختلاف در رویکرد، که عمدتاً ناشی از نوع نگاه محققان نسبت به« فلسفه»، «فلسفه اسلامی»، «رابطه دین و فلسفه»، «منابع دین» و غیره میباشد، موجب اختلاف درباره چیستی، منبع یا منابع، مولفه‌ها و برخی مسائل دیگری «فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی» شده است. به عبارت دیگر، محققان در اثر اختلاف رویکردی، به برآیندهای مختلفی همچون «فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی»، «فلسفه اسلامی تعلیم و تربیت» و «فلسفه تعلیم و تربیت، اسلامی» رسیده اند.
روش‌های مختلفی، نیز برای سامان دادن به این مهم پیشنها شده، اما اصلی‌ترین و مهمترین روشی که برای تدوین فلسفه‌های مضاف، از جمله «فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی» مورد استفاده قرار گرفته، روش استنتاجی است. در این روش اعتقاد براین است که میان مبانی فلسفی در حوزه‌های وجودشناسی، معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی و ارزش‌شناسی با دلالت‌های آن‌ها در زمینه اهداف، اصول و روش‌های تعلیم و تربیت، پیوند عمیق و موجه برقرار است.
به نظر می‌رسد، برای تدوین «فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی»، باید تکیه‌گاه اصلی پژوهش‌گران منابع اسلامی(قرآن، سنت و عقل) باشد و در عین حال از میراث گرانسنگ علوم عقلی اسلامی، نیز هم بلحاظ روش و هم بلحاظ محتوا(البته با در نظر داشت معیارها و ضوابط قطعی دین) استفاده شود.
واژگان کلیدی: روش استنتاجی، فلسفه اسلامی تعلیم و تربیت، فلسفه تعلیم و تربیت، اسلامی، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. 
فهرست منابع
- ابراهیم زاده، عیسی، فلسفه تربیت، بی‌جا، انتشارات پیام نور، ۱۳۸۸، چاپ هفتم.
- ایروانی، شهین، رابطه نظریه و عمل در تعلیم و تربیت، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۸، چاپ اول.
- باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی، جلد ۱، تهران، انتشارات مدرسه، ۱۳۸۳، چاپ نهم.
- باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی، جلد ۲، تهران، انتشارات مدرسه، ۱۳۸۴، چاپ اول.
- باقری، خسرو، هویت علم دینی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۲، چاپ اول.
- باقری، خسرو، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۹، چاپ اول.(جلد اول و دوم).
- بهشتی، سعید، زمینه‌ای برای بازشناسی و نقادی فلسفه تعلیم و تربیت غرب، تهران، اطلاعات، ۱۳۸۶، چاپ اول.
- بهشتی، سعید، تأملاتی در فلسفه تربیت دینی از دیدگاه اسلام، در مجموعه مقالات همایش تربیت دینی در جامعه اسلامی معاصر، قم، موسسه امام خمینی(ره)، ۱۳۸۸٫
- بهشتی، سعید، تأملات فلسفی در تعلیم و تربیت، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل، ۱۳۸۹، چاپ اول.
- جوادی آملی، عبدالله، شریعت در آئینه معرفت، قم، اسراء، ۱۳۸۳٫
- جوادی آملی , عبدالله , مبادی اخلاق درقران، قم، مرکز نشر اسراء،
- جوادی , محسن , مساله ی «باید» و«هست»، قم دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵٫
- رهنمایی، احمد، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۷، چاپ اول.
- سجادی، سید مهدی، تبیین رویکرد استنتاج در فلسفه تعلیم و تربیت، تهران، امیر کبیر، ۱۳۸۰، چاپ اول.
- سروش , عبدالکریم , دانش وارزش، تهران، یاران، ۱۳۵۸٫
- صادق زاده و همکاران، مبانی نظری تحول بنیادین در تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران، تهران،
- عبدالرحمن نقیب، عبدالرحمان، روش‌شناسی تحقیق در تعلیم و تربیت(رویکرد اسلامی)، ترجمه، نقد و اضافات، بهروز رفیعی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۷، چاپ اول.
- علم الهدی، جمیله، فلسفه تعلیم و تربیت رسمی از دیدگاه اسلام، تهران، وزارت آموزش و پرورش سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، ۱۳۸۶٫
- علم الهدی، جمیله، نظریه اسلامی تعلیم و تربیت، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، وزارت آموزش و پرورش سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، ۱۳۸۸، چاپ اول.
- علم الهدی، جمیله، مبانی تربیت اسلامی و برنامه‌ریزی درسی(براساس فلسفه صدرا)، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۸۴، چاپ اول.
- کیلانی، ماجد عرسان، فلسفه تربیت اسلامی، مترجم بهروز رفیعی با مقدمه دکتر سعید بهشتی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۹، چاپ اول.
- گروهی از نویسندگان، زیر علیرضا اعرافی، آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت، تهران، سمت، ۱۳۷۷، چاپ اول.
- گریز، آرنولد، فلسفه تربیتی شما چیست، مترجمان، بختیار شعبانی ورکی، لطفعلی عابدی، نعمت الله موسی پور، طاهره جاویدی و محمدرضا شجاع رضوی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۸۳، چاپ اول.
- مصباح یزدی, محمد تقی , آموزش فلسفه ، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۱، جلد اول.
- مصباح یزدی، محمد تقی، دروس فلسفه اخلاق، تهران، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، ۱۳۷۶٫
- گروه نویسندگان زیر نظر محمدتقی مصباح یزدی، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، انتشارات مدرسه، ۱۳۹۰، چاپ اول.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۵، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۶، چاپ یازدهم.
- مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۷۱، چاپ نوزدهم.
- نفیسی، عبدالحسین، روش‌شناسی و فرآیند تدوین سند ملی آموزش و پرورش، تهران، دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش و دانشگاه تربیت معلم، ۱۳۹۰، چاپ اول.
- نیکزاد، محمود، کلیات فلسفه تعلیم و تربیت، تهران، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱، چاپ اول.
English resurces
۱-Barrow, R. (1995), philosophy pf Education: Historical Overview, inTorsten, T. Neville Postlethwaite, The international Encyclopedia of Education. London: BPC Wheatson Lmt.
Hook, Sidney, (1956), The Scope of philosophy of education, In Christopher J, Lucas, What is philosophy of Educatio?, U.S.A: Macmillan.
۲-Kandel, I.L, philosophy of Education. In Christopher J, Lucas, What is philosophy of Educatio?, U.S.A: Macmillan.
۳-Price, Kingsley, (1955) Is philosophy of Education Necessary?. In Christopher J, Lucas, What is philosophy of Educatio?, U.S.A: Macmillan.
۴-Smith, Philip. G, philosophy of Education, New York, 1965,
