زانا مظفری
دانشجوی دکتری علوم اقتصادی دانشگاه تبریز، ایران، تبریز
zana.mozaffari@yahoo.com
محمدعلی متفکر آزاد (نویسنده مسئول مقاله)
استاد گروه اقتصاد دانشگاه تبریز، ایران، تبریز
m.motafakker@gmil.com
سید مهدی موسویان
دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه تبریز، ایران، تبریز
me.mousavian@gmail.com

کارشناسی ارشد علوم اقتصادی دانشگاه تبریز، ایران، تبریز
Khatereh.alilou@gmail.com

چکیده
انتخاب مناسب‌ترین شیوه تأمین مالی با توجه به شرایط اقتصادی یک جامعه اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از عوامل تأثیرگذار بر توسعه اقتصادی، ارائه روش‌های متنوع تأمین مالی در بازارهای مالی کشور است. توسعه دانش مالی، بر توسعه بازارها، نهادها و ابزارهای مالی مبتنی است. مقاله حاضر، با استفاده از روش توصیفی، به بررسی و مقایسه روش‌های تأمین مالی در اقتصاد متعارف و ابزارهای تأمین مالی اسلامی (منتخبی از صکوک انتفاعی) پرداخته است تا بتواند مزایا و معایب این ابزارها را در مقایسه با هم بسنجد؛ لذا نتایج نشان داد که نظام تأمین مالی اسلامی بر اساس بخش واقعی اقتصاد عمل خواهد کرد و مبتنی بر تقسیم ریسک و عدم تسلط کامل سرمایه بر کار است و نقدشوندگی، یکی از اصلی‌ترین عوامل مؤثر در انتخاب صکوک به شمار می‌آید. هرچند این اوراق با ریسک‌هایی مانند عدم اجرای عقد در زمان مقرر روبه‌رو هستند، اما مزایایی نسبت به انواع روش‌های مشابه در اقتصاد متعارف دارند. در نظام مالی اسلامی، بین دریافتی‌ها و پرداختی‌های واسطه مالی تطابق وجود دارد. این نظام از تغییرهای پدیدآمده در طرف دارایی تأثیری نمی‌پذیرد و به طور کلی، برای پوشش نقص‌های روش قرارداد ساخت می‌توان در ضمن اجرای این قرارداد از اوراق استصناع برای تأمین مالی پروژه استفاده کرد. صکوک اجاره، سند سرمایه‌گذاری مشاع است، ولی اوراق قرضه سند استقراض است. قیمت اوراق اجاره تحت تأثیر عواملی چون نوع قرارداد اجاره، نرخ بازدهی اوراق، نرخ بازدهی اوراق رقیب و نرخ تورم قرار دارد و احتمال قرارگیری قیمت بالاتر یا پایین‌¬تر از قیمت اسمی اولیه آن وجود دارد.
کلیدواژگان:

 منابع

1. اشعریون قمی‌زاده، فرزانه، و تاجمیر ریاحی، حامد (۱۳۹۳). بررسی مقایسه‌ای روش‌های تأمین مالی پروژه‌های انرژی بر اساس تلفیق اوراق استصناع – قرارداد BLT و اوراق استصناع مستقل، تحقیقات مالی–اقتصادی. ۳ (۶). ۱۶۱-۱۹۰٫
2. بیگ‎پور، محمدعلی (۱۳۸۵). تفسیر مالیاتی: لیزینگ یا اجاره اعتباری و ارتباط آن با مقررات مالیاتی و استانداردهای حسابداری، حسابرس. ۳۲٫ ۷۴-۷۷٫
3. پهلوان، حمید، و رضوی، روح‌الله (۱۳۸۶). اوراق صکوک: تعریف، انواع و ساختار، گزارش پژوهشی مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی وابسته به بورس اوراق بهادار تهران.
4. تاجمیر ریاحی، حامد، و اشعریون قمی‌زاده، فرزانه (۱۳۹۴). سلف و اوراق سلف بررسی فقهی-اقتصادی به انضمام مباحث اوراق سلف نفتی. تهران: شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس، انتشارات بورس.
5. تسخیری، محمدعلی (۱۳۸۶). مبانی شرعی اوراق بهادار اسلامی (صکوک)، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی. ۷ (۲۷). ۷-۲۲٫
6. رضایی، فرزین و کاظم تبریزی، فرناز (۱۳۹۲). تأثیر روش‌های تأمین مالی خارجی بر بازده آتی شرکت‌ها با تأکید بر اقلام تعهدی سرمایه در گردش، فصلنامه پژوهش حسابداری. ۳ (۹)، ۷۱-۸۷٫
7. میرشه‌پنا، ملیحه (۱۳۹۵)، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۳۸۰۵، تاریخ چاپ: ۱۳۹۵/۰۴/۱۴، شماره خبر: ۳۲۷۲۵۰۹.
8. سازمان بورس و اوراق بهادار (۱۳۸۶). مصوبات کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار.
9. سروش، ابوذر (۱۳۸۶). بررسی صکوک اجاره، ماهنامه بورس، ۴ (۶۵). صص ۱۵-۲۹٫
10. سروش، ابوذر (۱۳۹۰). مروری بر ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، تهران: کارگزاران بورس اوراق بهادار.
11. سروش، ابوذر، و صادقی، محسن (۱۳۸۶). ریسک‌های اوراق اجاره (صکوک اجاره)، فصلنامه اقتصاد اسلامی. ۷(۲۷). صص۱۸۶-۱۵۷٫
12. شاهمرادی، زیبا (۱۳۹۰). توسعه ابزارهای نظام تأمین مالی اسلامی با تمرکز بر پویایی فقهی، چهارمین کنفرانس بین‎المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران، تهران: مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف.
13. صالح‌آبادی، علی (۱۳۸۴). بررسی اوراق قرضه اسلامی در مالزی از دیدگاه فقه امامیه، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق. ۲ (۲۵). صص ۱۱۳-۹۵
14. صدرایی، محمد، و میدانی، فرزاد (۱۳۹۰). اصول بازار سرمایه اسلامی و اخلاق حرفه‌ای. تهران: کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار.
15. قلیچ، وهاب (۱۳۸۹). صکوک و اوراق قرضه یورویی، تازه‌های اقتصاد. ۸ (۱۲۸). ۸۷-۹۵٫
16. کمیجانی، اکبر، و نظرپور، محمدنقی (۱۳۸۷). تقاضا و عرضه اوراق استصناع به منزله ابزار پولی، هجدهمین همایش بانکداری بدون ربا. تهران، موسسه عالی بانکداری ایران.
17. لشکری، محمد، و بهزاد ارجمندی، مریم (۱۳۹۱). بررسی روش‌های تأمین مالی در سیستم اسلامی با تأکید بر صکوک، فصلنامه اقتصاد و بانک‌داری اسلامی. ۱ (۱). ۳۱-۵۶٫
18. ملانظری، مهناز و همکاران (۱۳۸۹). بررسی رابطه بین روش‌های تأمین مالی (منابع برون سازمانی) و موفقیت و عدم موفقیت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی. ۲ (۶)، ۶۵-۸۶٫
19. موسویان، سیدعباس (۱۳۸۵الف). قراردادهای لیزینگ و انطباق آنها با عقود اسلامی، فقه و حقوق. ۱۰٫ ۶۳-۸۴٫
20. موسویان، سیدعباس (۱۳۸۵ب). بررسی فقهی و حقوقی معاملات شرکت‌های لیزینگ، اقتصاد اسلامی. ۲۲، ۷۵-۹۲٫
21. موسویان، سیدعباس، و حدادی، جواد (۱۳۹۱). کاربرد ابزارهای پروژه محور اسلامی (صکوک) در تأمین مالی سرمایه‌گذاری‌های بخش نفت و گاز، معرفت اقتصاد اسلامی. ۴ (۷)، ۴۷-۷۲٫
22. موسویان، سیدعباس (۱۳۸۶). ابزارهای مالی اسلامی (صکوک). تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
23. موسویان، سیدعباس، و خوانساری، رسول (۱۳۹۵). اجتهاد چندمرحله‌ای روش پژوهش استنباط مسائل فقه اقتصادی، اقتصاد اسلامی. ۱۶ (۶۳). ۵-
24. موسویان، سیدعباس، و کریمی، مجتبی (۱۳۸۸). بررسی فرایند تأمین مالی از طریق انتشار اوراق اجاره (صکوک اجاره، دومین کنفرانس بین‎المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران. تهران: مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف.
25. موسویان، سیدعباس، و شیرمردی، عباس (۱۳۹۰). شناسایی، طبقه‌بندی و اولویت‌بندی ریسک‌های اوراق بهادار مضاربه، معرفت اقتصادی. ۳ (۱)، ۱۴۵-۱۷۰٫
26. موسویان، سیدعباس، و علیزاده اصل، محمد (۱۳۹۴). بررسی رابطه ریسک و غرر در بازارهای مالی اسلامی، فصلنامه اقتصاد اسلامی. ۱۵ (۵۹)، ۶۵-۹۴٫
27. موسویان، سیدعباس، (۱۳۸۱). آثار اقتصادی جای‌گزینی نظام مشارکت به جای نظام بهره، اقتصاد اسلامی، ۲ (۵)، ۵۹-۸۶٫
28. میرجلیلی، سیدحسین (۱۳۸۱). جهانی شدن بانک‌داری و ضرورت‌های ناشی از آن در بانک‌داری ایران، نامه مفید. ۸ (۳۱)، ۴۹-۷۰٫
29. ندیم، مالک (۱۳۸۰). اقتصاد کلان با ابزارهای اسلامی، فصلنامه اقتصاد اسلامی. ترجمه سیداسحاق علوی. ۱۲۱-۱۲۷٫
30. نظرپور، محمدتقی (۱۳۸۵). عملیات بازار باز از طریق اوراق استصناع: مشکلات و راه‌حل‌ها، فصلنامه اقتصاد اسلامی. ۶ (۲۱). ۴۷-۷۳٫
31. واعظ برزانی، محمد، و ایزدخواستی، حجت (۱۳۹۰). تحلیل نقش نرخ بهره پولی در بحران‌های اقتصادی نظام سرمایه‌داری: رویکرد اسلامی، فصلنامه اقتصاد اسلامی. ۱۱ (۴۴). ۷۷-۱۰۴٫
32. وحیدی، امیر حسین (۱۳۸۴). تحلیلی پیرامون عقد اجاره به شرط تملیک، کانون. ۵۸٫ ۶۰-۸۵٫

1. Abdullah, F., Hassan, T., & Mohamad, S (2007). Investigation of performance of Malaysian Islamic unit trust funds: Comparison with conventional unit trust funds. Managerial Finance. 33(2). 142-153.
2. Ali Syed. S (2005). Islamic capital market products: developments and challenges. Islamic Research and Training Institute, Islamic Development Bank.
3. Chishti, S. U (1985). Relative stability of interest-free economy, Journal of research in Islamic Economics, 3(1), 3-12.
4. Chong, B. S., & Liu, M. H (2009). Islamic banking: interest-free or interest-based?. Pacific-Basin Finance Journal. ۱۷(۱). ۱۲۵-۱۴۴٫
5. Esty, B. C., & Matysiak, G. A (2004). Modern project finance: A casebook. New York: Wiley.
6. Faber, D., & Schuijling, B (2010). Financial Leasing and Its Unification by Unidroit. Electronic Journal of Comparative Law. 14(3). 1-19.
7. Gatti, S., Kleimeier, S., Megginson, W. L., & Steffanoni, A. (2008, June). Arranger Certification in Project Finance, EFA 2008  Athens Meetings Paper.
8. Ismail, D. H., & Latiff, R. A. (2001). Survey & Analysis of Financial Reporting of Islamic Banks Worldwide, Arab-Malaysian Banking Group/Malaysian Accountancy Research.
9. Khan, M. F. K., & Parra, R. J. (2003). Financing large projects: Using project finance techniques and practices. Pearson Prentice Hall.
10. Lasfer, M. A., & Levis, M. (1998). The Determinants of the Leasing Decision of Small and Large Companies, European Financial Management. 4 (2). 159-184.
11. Rodriguez, Tony, and Kung Wan-Chong (2014). Fixed Income Perspective: Treasury Inflation Protected Securities, Nuveen Asset Management, LLC.
12. Said, D. (2012). Comparing the Change in Efficiency of the Western and Islamic Banking Systems, Journal of Money, Investment and Banking. 23. 149-180.
13. Tariq, A. A., & Dar, H (2007). Risks of Sukuk structures: Implications for resource mobilization. Thunderbird International Business Review, 49(2), 203-223.