بررسی انتقادی نظریههای متعارف انگیزش؛ به‌سوی نظریۀ رشد
محمد جوادی
دانشجوی دکتری مدیریت راهبردی دانشگاه تربیت مدرس. تهران. ایران.
اسدالله گنجعلی
استادیار گروه بازرگانی، دانشکدۀ معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه‌السلام. تهران. ایران.
علیرضا چیت‌سازیان
استادیار گروه دولتی، دانشکدۀ معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه‌السلام. تهران. ایران.
chitsazian@isu.ac.ir
چکیده
تقسیم‌‌‌بندی، نقد و تحلیل نظریههای مختلف در یک حوزه سرآغاز مطرح‌کردن نظریههای نوین به‌حساب می‌‌‌آید. در پژوهش حاضر که حول مفهوم انگیزش در مدیریت صورت پذیرفته است، ضمن برشمردن دو تقسیم‌‌‌بندی اصلی از نظریههای انگیزش، یعنی تقسیم‌‌‌بندی آفاقی و انفسی، سعی بر آن شد تا در هر تقسیم‌‌‌بندی، مهم‌ترین ریشه‌‌‌های نظریه‌‌‌ها ذکر شود. نظریههای انفسی به لحاظ ریشه به چهار دستۀ احساسات‌‌‌محور، شناخت‌‌‌محور، نیازمحور و شخصیت‌‌‌محور تقسیم شده‌‌‌اند و در نظریههای دستۀ آفاقی، به دو سری نظریۀ فرایندمحور و هدف‌‌‌محور اشاره شده است. سپس با بهره‌‌‌گیری از روش تحلیلی انتقادی، به مرور ادبیات مذکور پرداخته شده و پس از تحلیل ریشۀ هر کدام از نظریه‌‌‌ها، انتقادات واردشده در چهار دستۀ اصلی سازمان‌دهی شده است که شامل «هستی‌‌‌شناسی»، «انسانشناسی»، «معرفت‌‌‌شناسی و روش‌‌‌شناسی» و «مسئلۀ غالب و تعبیر عام آن‌‌‌ها از سازمان» می‌‌‌شود. برای دستیابی کامل به هدف پژوهش و تحقق یک مرور انتقادی جامع در حوزۀ انگیزش، که هم ابعاد سلبی و هم ابعاد ایجابی داشته باشد، علاوه‌بر نقد نظریههای مذکور در انتها به طرح نظریۀ گرایش‌‌‌محور و تفاوت آن با نظریههای پیش‌گفته پرداخته شد.
کلیدواژه‌‌‌ها:
انگیزش، انگیزش اسلامی، نیاز، گرایش، فطرت، مدیریت اسلامی، شهید مطهری (رحمه‌الله علیه).
کتابنامه
آرمسترانگ، مایکل. ۱۳۸۹٫ مدیریت استراتژیک منابع انسانی (راهنمای عمل). ترجمۀ سید محمد اعرابی و امید مهدیه. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
آصف‌‌‌زاده، سعید. ۱۳۸۸٫ راهنمای آموزش بالینی برای دستیاران پزشکی. قزوین: حدیث امروز و دانشگاه علوم پزشکی قزوین.
بارل، گیبسن؛ مورگان، گارت. ۱۳۹۷٫ نظریههای کلان جامعه‌شناختی و تجزیه و تحلیل سازمان؛ عناصر جامعه‌شناختی حیات سازمانی. ترجمۀ محمدتقی نوروزی. تهران: سمت و مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
جوادی، محمد. ۱۳۹۸٫ «طراحی الگوی انگیزش مبتنی‌بر آثار و اندیشه‌‌‌های شهید مطهری (ره)». پایان‌‌‌نامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
چالمرز، آلن اف. ۱۳۹۲٫ چیستی علم؛ درآمدی بر مکاتب علم‌‌‌شناسی فلسفی. ترجمۀ دکتر سعید زیباکلام. تهران: سمت. چاپ سیردهم.
خندان، علی اصغر؛ جوادی، محمد. ۱۳۹۸٫ «جستاری تحلیلی دربارۀ نظریههای متعارف انگیزش در سازمان و ارائۀ الگوی جایگزین مبتنی‌بر اندیشه‌‌‌های شهید مطهری (ره)». اندیشۀ مدیریت راهبردی. شمارۀ ۲۵٫
دانایی فرد، حسن. ۱۳۸۹٫ نظریه‌‌‌پردازی؛ مبانی و روش‌‌‌شناسی‌‌‌ها. تهران: سمت.
رابینز، استیون ای.؛ جاج، تیموتی. ۱۳۹۷٫ رفتار سازمانی. ترجمۀ مهدی زارع. تهران: نص.
رضائیان، علی. ۱۳۹۰٫ مبانی مدیریت رفتار سازمانی. تهران: سمت. چاپ یازدهم.
گنجعلی، اسدالله؛ ابراهیمی، کریم؛ سرآبادانی تفرشی، حسین. ۱۳۹۴٫ «بررسی انتقادی مبانی انسانشناسی پارادایم‌های مدیریت منابع انسانی براساس نظریۀ انسانشناسی پارادایم رشد». اندیشۀ مدیریت راهبردی. دورۀ نهم. شمارۀ ۱٫ صص ۱۷۴ـ۱۴۷٫
لاندین، رابرت ویلیام. ۱۳۹۴٫ نظریه‌‌‌ها و نظام‌‌‌های روان‌شناسی (تاریخ و مکتب‌های روان‌شناسی). ترجمۀ یحیی سید محمدی. تهران: نشر ویرایش. ویرایش پنجم.
مطهری، مرتضی .۱۳۷۳٫ انسان کامل. تهران: صدرا.
هادوی‌‌‌نیا، علی اصغر.۱۳۸۲٫ انسان اقتصادی از دیدگاه اسلام. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
هرسی، پال؛ بلانچارد، کنث .۱۳۹۳٫ مدیریت رفتار سازمانی؛ کاربرد منابع انسانی. تهران: امیرکبیر.
یوسفی، علیرضا؛ گردان‌شکن، مریم. ۱۳۹۰٫ «تفکر انتقادی». مجلۀ ایرانی آموزش در علوم پزشکی. ویژه‌نامۀ توسعۀ آموزش و ارتقای سلامت. شمارۀ یازدهم. صص ۱۱۲۸ـ۱۱۲۰٫
Ankli, R., Palliam, R. 2012. “Enabling a motivated workforce: Exploring the sources of motivation .“Development and Learning in Organizations. 26. PP 7-10.
Bandura, A., & Adams, N. E. 1977. “Analysis of self-efficacy theory of behavioral change“. Cognitive Therapy and Research. PP 287-310.
Barrick M., Thurgood G., Smith T., Courtright, S. 2015. “Collective organizational engagement: Linking motivational antecedents, strategic implementation, and firm performance“. Academy of Management Journal. 58 .PP 111-135.
Barrick, M. R.,Mount, M. K., & Judge, T. A. 2001. “Personality and performance at the beginning of the new millennium:What do we know and where do we go next?” .International Journal of Selection and Assessment. 9. PP 9–۳۰٫
Barsade, S. G., Brief, A. P., & Spataro, S. E. 2003. “The affective revolution in organizational behavior: The emergence of a paradigm”. In J. Greenberg (Ed.), Organizaitonal behavior: The state of the science (2nd ed.). pp. 3–۵۱٫ Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Cooper, C. L., & Robertson, I. T. 1986. “Editorial foreword. International review of industrial and organizational psychology“. ix–xi. Chichester, UK. John Wiley & Sons.
Deutsch, M. 1973. The resolution of conflict. New Haven: CT. Yale University Press.
Hatch, Mary Jo .2011. Organizations: A Very Short Introduction. Oxford University Press.
Hayes,j.r. 1978. Cognitive psychology: thinking and creating. Homewood. Illinios. Dorsey press.
Hogan, R. 2004. “Personality psychology for organizational research“. In B. Schneider & D. Brent Smith (Eds.). Personality and organizations. pp. 3–۲۴٫ Mahwah, NJ. Lawrence Erlbaum.
Hough, L. M., & Schneider, R. J. 1996. “Personality traits, taxonomies, and applications in organizations”. In K. R. Murphy (Ed.). Individual differences and behavior in organizations (pp. 31–۹۹). San Francisco. Jossey-Bass.
Kanfer, F. H. 1980. “Self-management methods“. F. H. Kanfer & A. P. Goldstein (Eds.), Helping people change: A textbook of methods (2nd ed.). pp.334-389. New York: Pergamon.
Kanfer, R., & Kantrowitz,T. M. 2002. “Emotion regulation: Command and control of emotion in work life“. In R. G. Lord, R. J. Klimoski & R. Kanfer (Eds.), Emotions in the workplace: Understanding the structure and role of emotions in organizational behavior (pp. 433–۴۷۲). San Francisco, CA: Jossey-Bass.
Latham, G. 2007. Work motivation history, theory, research, practice. London: sag pulication.
Leonard, N., Beauvais, L., Scholl, R. 1999. “Work motivation: The incorporation of self-concept-based processes“. Human Relations. 52. PP .969-998.
Locke E., Latham G. 2004. “What should we do about motivation theory? Six recommendations for the twenty-first century“. Academy of Management Review. 29. PP. 388-403.
Locke, E. A. 1968. “Toward a theory of task motivation and incentives“. Organizational Behavior & Human Performance. 3. PP. 157–۱۸۹٫
Lord, R. G., & Kanfer, R. 2002. “Emotions and organizational behavior“. In R. G. Lord, R. J. Klimoski, & R. Kanfer Emotions in the workplace: Understanding the structure and role of emotions in organizational behavior (pp. 5–۱۹). San Francisco, CA: Jossey-Bass
Miner, J. B. 2003. “The rated importance, scientific validity, and practical usefulness of organizational behavior theories: A quantitative review“. Academy of Management: Learning and Education. 2. PP. 250–۲۶۸٫
Mitchell, T. R. 1979. “Organizational behavior“. Annual Review of Psychology. 30. PP. 243–۲۸۱٫
Mitchell, T. R., & Daniels, D. 2003. “Motivation“. In W. C. Borman, D. R. Ilgen, & R. J. Klimoski (Eds.). Comprehensive handbook of psychology: Industrial organizational psychology (Vol. 12). pp. 225–۲۵۴٫ New York.Wiley & Sons.
Moore , Brooke Noel; Parker, Richard .2000. Critical Thinking. Mayfield Pub Co.
Mowday, R., & Sutton, R. I. 1993. “Organizational behavior: Linking individuals and groups to organizational contexts“. Annual Review of Psychology. 44. PP. 195–۲۲۹٫
Neisser,u. .1967. Cognitive psychology. New york. appleton- century-crofts.
O’Reilly, C. A. 1991. “Organizational behavior: Where we’ve been, where we’re going“. Annual Review of Psychology. 42. PP. 427-458.
Ott, S., Parkes, S., Simpson, R. 2007. Classic Readings in Organizational Behavior. Cengage Learning. (4th ed).
Pritchard, R. D., Paquin, A. R., DeCuir, A. D., McCormick, M. J., & Bly, P. R. 2002. “The measurement and improvement of organizational productivity: An overview of ProMES, the productivity measurement and enhancement system”. In R. D. Pritchard, H. Holling, F. Lammers, & B. D. Clark (Eds.). Improving organizational performance with the Productivity Measurement and Enhancement System: An international collaboration (pp. 3–۴۹). Huntington, NY. Nova Science.
Robbines, S., Judge, R. 2013. Organizational Behavior. Prentice Hall. (15th ed.)
Rudd, Rick D.2007. “Defining Critical Thinking“. Vol 82. Iss 7. PP. 46-49.
Schermerhorn, J., Hunt, J., Osborn, R., Uhl-Bien, M. 2014. Organizational Behavior. Wiley. 11th.
Schmitt, N., Cortina, J. M., Ingerick, M. J., & Weichmann, D. 2003. “Personnel selection and employee performance“. In W. C. Borman, D. R. Ilgen, R. J. Klimoski, & I. B. Weiner (Eds.). Handbook of Psychology. Vol. 12. pp. 77–۱۰۶). New York. John Wiley and Sons.
Seo, M., Feldman Barrett, L. F., & Bartunek, J. M. 2004. “The role of affective experience in work motivation”. Academy of Management Review. 29. PP. 423–۴۳۹٫
Spangler,W. D., House, R. J., & Palrecha, R. 2004. “Personality and leadership«. In R. Schneider & D. B. Smith (Eds.), Personality and organization. PP. 251–۲۹۱٫ Mahwah, NJ. LawrenceErlbaum.
Steel, P., König, C. 2006. “Integrating Theories of Motivation“. The Academy of Management Review. 31. PP 889-913. DOI: 20159257/10 .2307.
Steers RM, Mowday RT and Shapiro DL. 2004. “The future of work motivation theory“. Academy of Management Review. 29 .PP 379-387.
Thoresen, C. J., Kaplan, S. A., Barsky, A. P.,Warren, C. R., & de Chermont, K. 2003. “The affective underpinnings of job perceptions and attitudes: A meta-analytic review and integration“. Psychological Bulletin. 129. PP 914–۹۴۵٫
Tjosvold, D., Leung, K., & Johnson, D. 2000. Cooperative and competitive conflict in China. In M. Deutsch & P. T. Coleman (Eds.). The handbook of conflict resolution: Theory and practice (pp. 475–۴۹۵). San Francisco: Jossey-Bass.
Umstot, D. D., Bell, C. H., & Mitchell, T. R. 1976. “Effects of job enrichment and task goals on satisfaction and productivity: Implications for job design“. Journal of Applied Psychology. 61. PP. 379-394.
