محمدآصف محسنی(حکمت)

فارغ‌التحصیل سطح چهار جامعه المصطفی(ص) العالمیه و دانشجوی دکترای فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

چکیده

فمینیسم به‌مثابه جنبش اجتماعی یا نظام فکری، درواقع بازتاب نحله‌ها و مکتب‌های مدرن و پست‌مدرن در مباحث مربوط به زنان است؛ ازاین‌رو، گرایش‌ها و امواج مختلف دارد. فمینیسم پست‌مدرن از اثرگذارترین گرایش‌های آن در چند دهه اخیر، به‌خصوص در عرصه نقد فرهنگی و فلسفی است. با آنکه این گرایش به‌دلیل ماهیت پست‌مدرنیستی و فمینیستی خویش، نسبت به فلسفه موضع سلبی دارد و آن ‌را گرفتار کژبنیادی جنسیتی می‌داند، اما از آن‌جا که فلسفه را می‌توان تنها با فلسفه رد کرد، ناگزیر به فلسفه‌ورزی روی آورده و یک‌سلسله‌ مبانی فلسفی برای اندیشه‌های خود سامان داده‌اند.

از مهم‌ترین مبانی فلسفی فمینیسم پست‌مدرن، قراردادن سازه‌گرایی و نسبیت‌گرایی به جای حقیقت و صدق و نگاه طبیعی و ناسوتی به جای نگاه متعالی و فلسفی به مبدأ و معاد است. در فمینیسم پست‌مدرن، عقل‌گرایی، واقع‌گرایی و مبناگروی به‌عنوان ره‌آورد عقل مذکر مورد هجمه قرار می‌گیرد. ذات‌گرایی و دفاع از ارزش‌های مبتنی‌بر واقعیت‌های خارجی، زاده تفکر فلسفی مردانه تلقی شده و بر فرهنگی‌بودن هویت و حتی ماهیت انسان تأکید می‌شود. دنیاگرایی، مراقبت‌محوری به‌جای عدالت‌محوری و برتری ارزش‌های زنانه بر مردانه از مبانی ارزش‌شناختی این گرایش فمینیستی است.

به‌نظر می‌رسد مدعیات فلسفی آنان پشتوانه عقلی و منطقی ندارد و بیشتر ناشی از احساسات و بدبینی مفرط به خرد مردانه و نظام‌های فلسفی عقل‌گرا یا تجربه‌گرا است؛ درواقع، این گرایش اولاً، به نقد و بلکه صرفاً فلسفه‌ستیزی اکتفا کرده و ثانیاً، به‌دلیل نسبی‌گرایی، کثرت‌گرایی، منظرگرایی و زن‌گرایی در دام انواع تناقضات گرفتار آمده است.

کلیدواژه‌ها: فمینیسم، پست‌مدرنیسم، نسبی‌گرایی، منظرگرایی، کثرت‌گرایی و عقل‌ستیزی.

کتابنامه

اریک، مارتیوز. ۱۳۷۸٫ فلسفه فرانسه در قرن بیستم. ترجمه محسن حکیمی. تهران. نشر ققنوس.

اوزمن، هوارد آ و سموئل ام. کراور. ۱۳۸۶٫ فلسفه تعلیم و تربیت و چالش پست‌مدرنیسم. در کتاب زمینه‌ای برای بازشناسی و نقادی فلسفه تعلیم و تربیت در جهان غرب. ترجمه و گردآوری سعید بهشتی. انتشارات اطلاعات.

باقری، خسرو.۱۳۸۲٫ مبانی فلسفی فمینیسم. تهران. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی. چ اول.

بستان، حسین. ۱۳۸۷٫ نابرابری جنسی از دیدگاه اسلام و فمینیسم. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

بوردو، سوزان. ۱۳۸۸٫ مذکرسازی دکارتی اندیشه. ترجمه تورج قره‌گزلو، در کتاب از مدرنیسم تا پست مدرنیسم، اثر لارنس کهون، ترجمه و ویراستار فارسی، عبدالکریم رشیدیان. تهران. نشر نی.

بهشتی، سعید. ۱۳۸۹٫ تأملات فلسفی در تعلیم و تربیت. تهران. شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.

بیات، عبدالرسول، فرهنگ واژه‌ها، قم، موسسه اندیشه و فرهنگ دینی، ۱۳۸۱، چاپ دوم.

بی‌ریا، ناصر و دیگران. ۱۳۸۵٫ روان‌شناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی. تهران. انتشارات سمت. چاپ چهارم.

پارسانیا، حمید. ۱۳۸۴٫ «رویکرد انتقادی فلسفه اسلامی به رابطه عقل و جنسیت». ماهنامه حورا. ش ۱۴و ۱۵٫ تابستان.

پاسنوا، دایانا. ۱۳۸۴٫ فمینیسم راه یا بی‌راه. مترجم محمد رضا مجیدی. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و معارف. چاپ اول.

پورشافعی، هادی و ناهید آرین. ۱۳۸۸٫ «پست‌مدرنیسم و دلالت‌های آن در تربیت دینی». مجله اسلام و پژوهش‌های تربیتی. قم. موسسه امام خمینی(ره). سال اول. شماره دوم. پاییز و زمستان.

تونگ، رزماری. ۱۳۸۲٫ «اخلاق فمینیستی». ترجمه عباس یزدانی. در مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی. قم. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.

جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۵٫ زن در آیینه جلال و جمال. تحقیق و تنظیم محمود لطیفی. قم. اسراء.

جیمز، سوزان. ۱۳۸۲٫ «فمینیسم». ترجمه عباس یزدانی. در مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی. قم. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.

چراغی کوتیانی، اسماعیل. ۱۳۹۰٫ «بررسی انتقادی روش‌شناسی فمینیستی از منظر رئالیسم صدرایی». قم. مؤسسه امام خمینی. مجله معرفت فرهنگی اجتماعی. سال دوم. شماره سوم.

دیویدسان، نیکولاس. ۱۳۸۸٫ «بهداشت جنسیتی». ج۴٫ ترجمه و تلخیص نجمه اللهیاری. در مجموعه مقالات فمینیسم شکست افسانه آزادی زنان. دفتر نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها.

رودگر، نرجس. ۱۳۸۸٫ فمینیسم. قم. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان. چ اول.

رهنما، اکبر. ۱۳۸۸٫ درآمدی بر تربیت اخلاقی. تهران. انتشارات آییژ. چاپ اول.

زیبایی نژاد، محمد رضا و محمد تقی سبحانی. ۱۳۸۱٫ درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام. قم. دفتر تحقیقات و مطالعات زنان. چ۲٫

زیبایی نژاد، محمد رضا. ‌۱۳۸۲٫ «فمینیسم». در مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی. قم. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان. چاپ دوم.

ـــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۰٫ «جنسیت در آموزش و پرورش». در مجموعه مقالات آسیب‌شناسی نظام آموزشی از نگاه جنسیتی. قم. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). چاپ اول.

ــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۱٫ جایگاه خانواده و جنسیت در نظام تربیت رسمی. قم. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.

ساشوکی، مارجوری. ۱۳۸۲٫ «الهیات فمینیستی». ترجمه بهروز جندقی. در مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی. قم. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.

شعاری نژاد، علی‌اکبر. ۱۳۸۸٫ فلسفه جدید تربیت. تهران. انتشارات اطلاعات.

صادقی، هادی، ۱۳۹۱، جنسیت و نفس، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چاپ اول

صادقی، هادی. ۱۳۸۲، «ملاحظاتی بر الهیات فمینیستی». در مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی. قم. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.

طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه‌، ۱۳۷۲،‌چ۵٫

فتحعلی، محمود. ۱۳۸۲٫ «ملاحظاتی بر اخلاق فمینیستی». در مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی. قم. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.

فرمهینی فراهانی، محسن. ۱۳۸۹٫ پست‌مدرنیسم و تعلیم و تربیت. تهران. آییژ. چاپ دوم.

فرید من، جین. ۱۳۸۱، فمینیسم. مترجم فیروزه مهاجر. تهران. انتشارات آشیان. چاپ اول.

قائمی‌نیا، علی‌رضا. ۱۳۸۲٫ «ملاحظاتی بر معرفت‌شناسی فمینیستی». در مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی. قم. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.

کاردان، علی‌محمد. ۱۳۸۸٫ سیر آرای تربیتی در غرب. تهران. انتشارات سمت. چاپ چهارم.

کُد، لوراین. ۱۳۸۲٫ «معرفت‌شناسی فمینیستی». ترجمه عباس یزدانی. در مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی. قم. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.

کیت، فیگز. ۱۳۸۸٫ زنان و تبعیض. ترجمه اسفندیار زند پور. تهران. نشر گل‌آزین. چاپ سوم.

لوید، ژنویو. ۱۳۸۱٫ عقل مذکر. ترجمه محبوبه مهاجر. تهران. نشرنی.

محسنی(حکمت)، محمد آصف. ۱۳۸۷٫ جریان‌شناسی فمینیسم در جمهوری اسلامی افغانستان. تهران. دبیرخانه دومین همایش جهانی زنان.

مجلسی، محمدباقر، ۱۳۶۲، بحار الانوار، دارالکتب الاسلامی، تهران.

مشیرزاده، حمیرا. ۱۳۸۵٫ از جنبش تا نظریه اجتماعی. تهران. نشر پژوهش شیرازه. چاپ سوم.

مطهری، مرتضی. ۱۳۸۴٫ مجموعه آثار. ج۱۹٫ تهران. صدرا. چاپ پنجم.

معصومی، سید مسعود. ‌۱۳۸۴٫ فمینیسم در یک نگاه. قم. مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.

میشل آندره. ۱۳۸۳٫ جنبش زنان. ترجمه هما زنجانی‌زاده. تهران. نشر نیکا. چ اول.

واتکینز، سوزان آلیس. ۱۳۸۰٫ فمینیسم. ترجمه زیبا جلالی نائینی. تهران. نشر و پژوهش شیرازه.

هاردینگ، ساندرا. ۱۳۸۲٫ «جنسیت و علم». ترجمه بهروز جندقی. در مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی. قم. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.

هاردینگ، سندرا. ۱۳۸۸٫ از تجربه‌گرایی فمینیستی تا شناخت‌شناسی‌های دارای دیدگاه فمینیستی. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهان دیده. در کتاب از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم. اثر لارنس کهون. مترجم و ویراستار فارسی: عبدالکریم رشیدیان. تهران. نشر نی.

Arther, James and Andrew Peterson. 2012. the Routledge companion to education. New York and Lodon. Routledge.

1990. Smith. 1990.The cocepual practice of power: A Feminist sociology of knowledge. Boston. Northeastern University press.

Harding, S. 1986.the science questions in feminism. cornell university press.

Kant, Immanuel. 1988.Fundamental principles of the metaphysic of morals. translated by T. K. Abbott. New York. Prometheus books.

MacLeod, Julie. 2012. Femininsm, Routledge companion to education. New York and Lodon. Routledge.

Noddings, Nel, 1984.Carring: A feminine approach to ethics and moral education, Barkeley, CA: University of Calfornia press,

Noddings, Nel, Philosophy of Education, STANFORD UNIVERSITY, Westview Press, A Member of Perseus Books, L.L.C. Published in United States of America. 1995, copyright in 1998.

Palmer, Joy  A. 2001. Fifty modern thinkers on education from Piaget to Present, London and Newyork,  Ruutledge,

Philips, D.C. and Nicholas c. Burbules. Postpositivism and Educational research, Rowman and littlefield publisher inc. London boulder, New York, Oxford,

Ritzer, George and Barry Smart, 2oo1. Hand book of social theory, George, Sage Publication, London, Thousand Oaks, New Delhi, First published

Steven E. and others, 1995.Schools an Society: historical and contemporary prospective, USA, Boston, MA,

Sundaram, Vanita, 2012.Gender, Routledge companion to education, New York and Lodon, Routledge,

Syydie, R. A. 1987. Natral Women, cultured men: A feminist perspective on sociological theory, New York University  press,