دکتر سید مهدی طاهری

دکترای علوم کتابداری و اطلاع رسانی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

مقاله حاضر با رویکرد تحلیلی-انتقادی، به بررسی میزان پاسخگویی استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آر. دی. ای.) برای توصیف صفات و خصایص بومی اشیای محتوایی بافت انتشارات اسلامی، و بازنمایی روابط میان آن اشیاء می‌پردازد. بدین منظور نخست، ضمن مقدمه ای بر پیشینه و جایگاه نظام های طبقه بندی در محیط های اطلاعاتی، مفهوم شیء در نظام‌های سازماندهی دانش، و مفهوم و انواع روابط کتابشناختی مد نظر قرار می‌گیرند. سپس جایگاه خانواده‌های کتابشناختی در جهان کتابشناختی با ارائه مثال‌هایی چند تبیین می‌شود. ادامه مقاله به سیر تحول توسعه، اهداف، و ویژگی‌های استاندارد بین المللی آر. دی. ای. نسبت به استاندارد محتوایی پیشین (قواعد فهرستنویسی انگلو-امریکن)، و متناسب با محیط اطلاعاتی جدید (محیط دیجیتالی) اختصاص دارد. در بخش پایانی مقاله، ضمن بیان ویژگی‌های بومی و منحصر به فرد بافت انتشارات اسلامی، عدم توانایی کامل استاندارد آر. دی. ای. در رفع نیاز توصیف و سازماندهی اشیای محتوایی بافت انتشارات اسلامی، به دلیل گرایش استاندارد به بافت انتشاراتی کشورهای انگلو-ساکسون و دین مسیحیت مورد انتقاد قرار گرفته، ضرورت تجدید نظر در استاندارد برای رسیدن به سطح بین‌المللی، و نیز تلاش حرفه‌مندان اطلاعاتی اسلامی برای ارائه بازخورد مناسب به استاندارد جدید پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها: استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آر. دی. ای.)، بافت انتشارات اسلامی، روابط کتابشناختی، بومی سازی

منابع

• آراسته، منوچهر (۱۳۸۹). بررسی کتاب­های چاپ سنگی ایران دوره محمد شاه تا اواسط دوره ناصری موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی از بعد ویژگی­های کتابشناسی، نسخه شناسی، قواعد فهرستنویسی، و ساختار مارک. پایان نامه ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.
• زارع زاده، فرانک (۱۳۸۱). “بررسی روابط کتابشناختی در فهرستنویسی کتابشناسی ملی جمهوری اسلامی ایران”. فصلنامه کتاب، شماره ۵۲ (زمستان ۱۳۸۱).
• طاهری، مهدی (۱۳۸۷). “طراحی یک کتابخانه دیجیتالی استاندارد”. در مجموعه مقالات نخستین همایش کتابخانه­های دیجیتالی، به کوشش شرکت پارس آذرخش. تهران: سبزان.
• طاهری، سید مهدی؛ نوشین فرد، فاطمه (۱۳۹۰). ” بررسی تحلیلی کاربردپذیری استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (RDA)” در محیط­ اطلاعاتی جدید: ضرورت بازتعریف روابط و کارکردهای جدید ” . فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی، ۱ (۲)، ۹۹-۱۱۸٫
• فتاحی، رحمت­الله (۱۳۷۵). “روابط کتابشناختی در فهرستنویسی توصیفی”. فصلنامه کتاب، دوره هفتم، شماره دوم (تابستان ۱۳۷۵).
• فتاحی، رحمت­الله؛ طاهری، مهدی (۱۳۸۴). فهرستنویسی: اصول و روش­ها. تهران: کتابدار.
• Antelman, Kristin (2004). “Identifying the Serial Work As a Bibliographic Entity”. [online], available at: http://eprints.rclis.org/bitstream/10760/5660/1/identifying_LRTS.pdf .[05 Agu. 2011].
• Carlyle, Allyson; Fusco, Lisa M. (2002). ” Equivalence in Tillett’s Bibliographic Relationships Taxonomy: A Revision”. in Challenges in Knowledge Representation and Organization for the 21st Century: Integration of Knowledge Across Boundaries, Proceedings of the Seventh International ISKO Conference, 10-13 July 2002, Granada, Spain.
• Coyle, Karen; Hillmann, diane (2007). “Resource Description and Access (RDA): Cataloging Rules for the 20^th century”. D-Lib Magazine. [online], available at: http://www.dlib.org/dlib/january07/coyle/01coyle.html . .[05 Agu. 2010].
• Ercegovac, Zorana (2006). “Multiple-Version Resources in Digital Libraries: Towards User-Centered Displays”. [online], available at: http://polaris.gseis.ucla.edu/gleazer/461_readings/ercegovac_mv.pdf .[05 Agu. 2011].
• Joint Steering Committee for Development of RDA (2010a). “RDA: Resource Description and Access”. Chicago: American Library Association.
• Joint Steering Committee for Development of RDA (2010b). “RDA: Resource Description and Access: Background”. [online], available at: http://www.rda-jsc.org/rda.html .[05 2010].
• Kiorgaard, Deirdre (2008). RDA: Resource Description and Access…. [online], available at: http://www.rda-jsc.org/docs/5rda-fulldraft-toc.pdf .[05 2010].
• “RDA BACKGROUND”. [online], available at: http://www.rdatoolkit.org/background .[05 2010].
• Tillett, Barbar B. (2008). “The Influences of FRBR on RDA: Resource Description and Access”. [online], available at: http://presentations.ala.org/images/1/1e/Getting_ready_for_RDA_FRBR_influences_2008rev_color.pdf .[05 2010].
• Wikipedia (2010). Resource Description and Access. [online], available at: http://en.wikipedia.org/wiki/Resource_Description_and_Access. [05 2010].