. نگاه مقایسه‌ای به معرفت‎شناسی ساختارگرا و تکامل‎گرا در تحول علوم انسانی و تأثیر آن در مهندسی تمدن نوین اسلامی | کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی
| امروز جمعه, ۲۳ آذر , ۱۴۰۳ | Friday, 13 December , 2024 |
فارسی English

نگاه مقایسه‌ای به معرفت‎شناسی ساختارگرا و تکامل‎گرا در تحول علوم انسانی و تأثیر آن در مهندسی تمدن نوین اسلامی

ابراهیم صادقی

عضو گروه پژوهشی فرهنگستان علوم اسلامی ایران، قم،

sadeghi8208@gmail.com

محمدرضا خاکی قراملکی

عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی (مسئول علمی)، ایران، قم،

mrkhkai54@gmail.com

چکیده

اساساً مهندسی یک تمدن و توسعه اجتماعی بدون مجهز شدن به ابزار و علوم امکان‎پذیر نیست. شبکه هماهنگ علوم و دانش نیز ارزش‎های مکتبی را در عینیت اجتماعی در قالب تمدن تحقق می‌بخشد. در این میان علوم انسانی در شبکه دانش از جایگاه و منزلت ویژه‌ای برخوردار است و مبانی معرفت‎شناسی آن، مؤلفه کلیدی در تحول علوم می‌باشد. بنابراین دستگاه‎های معرفت‎شناختی نیز نسبت به واقعیت فهم و محتوای دانش اختلاف دارند، و این اختلاف، منشأ اختلاف در چگونگی و چیستی تحول علوم و مهندسی تمدن می‌گردد؛ یعنی اختلاف پارادایم‌های معرفتی، در معیار صحت دانش، تحلیل دانش به مثابه امر مادی یا امری انتزاعی، یا به مثابه ابزار تصرف، روش تحقیق و نقش اراده در فهم، منجر به اختلاف در تحلیل الگوی فهم و تبعاً محتوای علم می‌گردد. در این مجال به تحلیل و مقایسه دو پارادایم معرفت‎شناختی می‌پردازیم که یکی در برخورد با واقع با رویکرد انتزاعی و ذات‎گرایانه، رابطه انکشافی و تطابقی با واقعیت را منشأ علم می‌داند و دیگری با رویکرد اراده‎محور و روش کل‎گرایانه، رابطه و تناسب فاعلیتی با واقعیت را مبدأ علم می‌داند که به تکامل کمّی و کیفی در دانش باور دارد و دانش را ابزار تصرف و تغییر واقع به شمار می‎آورد. لذا این دو پارادایم معرفتی، نقش‎آفرینی متفاوتی در تحول علوم انسانی، و به دنبال آن، در مهندسی تمدن اسلامی خواهند داشت.

کلیدواژگان: ذات‎انگاری، تکامل‎پذیری، مهندسی تمدن، فاعل شناسا، واقع‎گرایی، معیار صحت، کل‎گرایی، نظام‎سازی.

منابع

  1. پایا، علی و دیگران (۱۳۹۳). علم دینی؛ دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها (امتناع و عدم مطلوبیت علم دینی). قم: حکمت اسلامی.
  2. پیروزمند، علیرضا (۱۳۹۰). روش تولید تعاریف کاربردی (نشرداخلی). قم: فرهنگستان علوم اسلامی. چاپ سوم.
  3. جمعی از پژوهشگران (۱۳۸۶). بانک توسعه اسلامی اطلاعات (نشر داخلی). قم: فرهنگستان علوم اسلامی.
  4. حسینی الهاشمی، منیرالدین (۱۳۶۵). فلسفه اصول روش تنظیم (نشر داخلی). قم: فرهنگستان علوم اسلامی.
  5. حسینی الهاشمی، منیرالدین (۱۳۷۴). اسلامی شدن مهندسی توسعه نظام اجتماعی. کد پژوهش: ۲۵۳٫ جلد ۲۸٫ قم: فرهنگستان علوم اسلامی.
  6. حسینی الهاشمی، منیرالدین (۱۳۷۹). اسلامی شدن مهندسی توسعه نظام اجتماعی. کد پژوهش: ۴۵۷٫ جلسه ۱۴٫ قم: فرهنگستان علوم اسلامی.
  7. حسینی الهاشمی، منیرالدین (۱۳۸۵). روش تولید معادلات کاربردی (نشر داخلی). جلد ۱٫ قم: فرهنگستان علوم اسلامی. چاپ چهارم.
  8. حسینی الهاشمی، منیرالدین (۱۳۸۷). فلسفه اصول نظام ولایت (نشر داخلی). قم: فرهنگستان علوم اسلامی، چاپ چهارم.
  9. حسینی الهاشمی، منیرالدین (۱۳۸۷الف). موضوعشناسی (نشر داخلی). قم: فرهنگستان علوم اسلامی، چاپ چهارم.
  10. حسینی الهاشمی، منیرالدین (۱۳۸۷ب). معرفی فرهنگستان از زبان استاد (نشر داخلی). قم: فرهنگستان علوم اسلامی، چاپ سوم.
  11. حسینی خامنه‌ای، سیدعلی،.بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى‌ (۸/۱۰/۱۳۹۴). سایت رسمی حضرت آیت‎الله خامنه‌ای. به آدرس: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=31770
  12. حسینی خامنه‌ای، سیدعلی،بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی (۱۹/۹/۱۳۹۲).سایت رسمی حضرت آیت‎الله خامنه‌ای. به آدرس: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=24721
  13. حقیقت، صادق (۱۳۸۶). از ساختارگرایی تا پساساختارگرایی، روششناسی علوم اسلامی. ۵۱: ۹۱-۱۱۰٫
  14. خاکی قراملکی، محمدرضا (۱۳۸۹). تحلیل هویت علم دینی و علم مدرن. قم: نشر فردا.
  15. خسروپناه، عبدالحسین (۱۳۹۲). تحول در علوم انسانی، مجموعه مصاحبه‌ها و دیدارها. قم: دفتر فرهنگستان علوم اسلامی.
  16. خسروپناه، عبدالحسین و همکاران (۱۳۹۲). تحول در علوم انسانی. جلد ‎اول (مجموعه مصاحبه و دیدارها). قم: کتاب فردا.
  17. رضایی، عبدالعلی (۱۳۸۹). الگوی طراحی سازمان مدیریت شبکه‌ای تحقیقات (نشر داخلی). قم: دفتر فرهنگستان علوم اسلامی.
  18. رضایی، عبدالعلی (۱۳۹۲). تبیین و ترسیم چرخه مدیریت تولید علوم انسانی اسلامی با رویکرد الگوی مدیریت شبکه‌ای، دومین کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی صدرا.
  19. رضوی، مهدی (۱۳۹۲). درآمدی بر مفهوم تحقیق (نشر داخلی). قم: فرهنگستان علوم اسلامی.
  20. زیباکلام، سعید (۱۳۸۹). معرفتشناسی اجتماعی، تهران: انتشارات سمت. چاپ دوم.
  21. شیرازی،‌ صدرالدین محمد (۱۳۶۰).‌الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. با حواشی حاج ملاهادی سبزواری. تعلیق و تصحیح و مقدمه سیدجلال‌الدین آشتیانی. مشهد: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم.
  22. طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۳۸۵). اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد دوم، قم: انتشارات صدرا.
  23. عسگری سلیمانی، امیری (۱۳۹۳). منطق و شناختشناسی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
  24. علم‌الهدی، علی (۱۳۹۱). نسبیت‎گرایی در فلسفه ملاصدرا، پژوهشهای فلسفی کلامی. ۵۱: ۱۴۱-۱۶۶٫
  25. کورنفورت، م. (۱۳۵۷). نظریه شناخت. ترجمه فرهاد نعمانی و منوچهر سناجیان، تهران: شرکت سهامی، چاپ سوم.
  26. مرعشی، جعفر (۱۳۸۸). تفکر سیستمی و ارزیابی کارآمدی آن در مدیریت جامعه. تهران: انتشارات سازمان مدیریت صنعتی. چاپ دوم.
  27. منصوری، علیرضا (۱۳۹۴). مشکل رئالیست با معرفت‎شناسی تکاملی، روششناسی علوم انسانی. ۸۱: ۱۷۱-۱۹۳٫
  28. مهدی‎زاده، حسین (۱۳۸۸). کلیاتی پیرامون فلسفه روش (نشر داخلی). قم: فرهنگستان علوم اسلامی. چاپ دوم.
  29. میرباقری، محمدمهدی (۱۳۹۳). بینش تمدنی. قم: نشر تمدن نوین اسلامی.
  30. میرباقری، محمدمهدی (۱۳۹۴). اندیشه تمدن نوین اسلامی. قم: نشر تمدن نوین اسلامی.

 

برچسب‌ها:, , , , , , , , ,

Comments are closed.

تصویر ثابت