دوست‌علی سنچولی

استادیار گروه تاریخ دانشگاه زابل، ایران، زابل

doostalisanchooli@yahoo.com

ملیحه ابویسانی

مربی گروه تاریخ دانشگاه زابل، ایران، زابل

malihe.abavisani@yahoo.com

چکیده

متفکران و مصلحان اسلامی در طول دو قرن اخیر، تلاش فراوانی کرده‌اند تا تمدن اسلامی را از ضعف و رکودی که به دلیل سلطه استعمار و سیطره حاکمان نالایق گرفتار آن شده، رها سازند و عظمت افتخارآفرین آن را مجدداً به امت اسلامی بازگردانند. آنان بر این باورند که رسیدن به پیشرفت و تعالی، تنها در سایه دلبستگی به فرهنگ اسلامی و جلوگیری از تسلط بیگانان میسر است. شناخت و معرفی عوامل شکوفایی تمدن اسلامی، که چندین سال به عنوان پیشرفته‌ترین تمدن در جهان معرفی شده، برای اعتلای تمدن نوین اسلامی از اهمیت و ضرورت بسیار جدی برخوردار است. در این مقاله، با روش توصیفی ـ  تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه‌ای، نقش قدرت و اقتدار سیاسی حاکمان اسلامی، در شکوفایی تمدن نوین اسلامی بررسی و تحلیل می‌شود. عصر طلایی تمدن اسلامی مرهون اقتدار سیاسی جهان اسلام بوده است و این اقتدار برخاسته از مؤلفه‌هایی همچون دین‌محوری و معنویت‌گرایی، امامت و رهبری، اتحاد و همبستگی، علم و دانایی، عزت و استقلال‌خواهی، توان مالی و اقتصادی و توانمندی‌های نظامی بوده است. بدیهی است که به‌کارگیری این مؤلفه‌ها در ارتقای اقتدار سیاسی جهان اسلام و به تبع آن، در شکوفایی و پیشرفت تمدن نوین اسلامی، نقشی بسیار مهم دارد.

کلیدواژگان: قدرت سیاسی، اقتدار سیاسی، مؤلفه‌های قدرت سیاسی، حکومت‎های اسلامی، تمدن نوین اسلامی.

منابع

قرآن کریم

نهج‌البلاغه (۱۳۸۰). ترجمه محمد دشتی. قم: الهادی.

اخوان کاظمی، بهرام (۱۳۷۸). راهبردهای اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی و تضمین امنیت فرهنگی، فصلنامه مطالعات راهبردی، ش۳، (۱۰۴-۷۵).

اداره کل پژوهش معاونت سیاسی صدا و سیما (۱۳۸۲). ارکان تمدن و نقش انقلاب اسلامی در اعتلای مجدد تمدن اسلامی، فصلنامه مدیریت فردا. ۱ (۲)، (۳۳-۱۹).

اسلامی‌فرد، زهرا (۱۳۸۹). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام. قم: معارف.

افشاری، مینو، و آقابخشی، علی‌اکبر (۱۳۸۹). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: چاپار.

الیاده، میرچا (۱۳۷۵). دین‌پژوهی. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. تهران: پژوهشگاه علوم اسلامی و مطالعات فرهنگی.

بابایی، محمدباقر (۱۳۸۹). نقش فرهنگ در اقتدار ملی از دیدگاه امام علی۷، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، ۳ (۹)، (۷۷-۳۹).

جان‌احمدی، فاطمه (۱۳۸۶). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. قم: معارف.

جمشیدی، مهدی (۱۳۹۳). تمدن اسلامی باید انسان‌گرا باشد/ تلازم اقتداریابی با تمدن‌پردازی، علوم انسانی اسلامی صدرا. ۱۱ و ۱۲٫

جمعی از نویسندگان (۱۳۹۰). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران. قم: معارف. چاپ دوم.

حجازی، فخرالدین. (۱۳۵۲). نقش پیامبران در تمدن انسان. تهران: بعثت. چاپ دوم.

خامنه‌ای، سیدعلی (بی‌تا). برنامه‌ها و میعارهای توسعه و پیشرفت تمدن‌سازی نوین اسلامی، کوثر، ۴۴٫

خامنه‌ای، سیدعلی (۱۳۷۹). بیانات. ۹/۱۲/۷۹٫

خامنه‌ای، سیدعلی (۱۳۹۰). بیانات. ۲۶/۶/.۱۳۹۰.

دهقانی، مهدی و دیگران (بی‌تا). ارتباط تمدن‌سازی دینی با نهضت تولید علم با نگاهی راهبردی، مجموعه مقالات همایش تولید علم و جنبش نرم‌افزاری در حوزه معارف اسلامی. قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری اسلامی.

دورانت، ویلیام جمیز (۱۳۶۵). تاریخ تمدن (مشرق‌زمین، گهواره تمدن). ترجمه احمد آرام و دیگران. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

دورانت، ویلیام جیمز (۱۳۷۱). تاریخ تمدن (عصر ایمان). ترجمه ابوالقاسم پاینده و دیگران. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. چاپ سوم.

زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۶۹). کارنامه اسلام. تهران: امیرکبیر. چاپ چهارم.

زمانی محجوب، حبیب (۱۳۹۰). نوسازی تمدن اسلامی، تاریخ اسلام در آینه پژوهش. ۸ (۱)، (۱۳۵-۱۱۷).

زیدان، ج‍رجی (۱۳۷۲). تاری‍خ تم‍دن اس‍لام. ت‍رجم‍ه ع‍ل‍ی ج‍واه‍رک‍لام. ت‍ه‍ران: امی‍رک‍بی‍ر. چاپ هفتم.

سیدباقری، سیدکاظم (۱۳۹۰). ماهیت و مؤلفه‌های قدرت سیاسی از منظر قرآن کریم، کتاب نقد. ۱۳ (۵۹-۶۰).

عمرانی، اسعد (۱۳۶۹). مالک بن نبی اندیشمند مصلح. ترجمه صادق آیینه‌وند. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

عمید، حسن (۱۳۸۹). فرهنگ فارسی عمید. تهران: راه رشد.

عیوضی، محمدرحیم، و هراتی، محمدجواد (۱۳۹۲). درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی. قم: دفتر نشر معارف.

فوزی، یحیی، و صنم‌زاده، محمدرضا (۱۳۹۱). تمدن اسلامی از دیدگاه امام خمینی;، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. ۳ (۹)، (۴۰-۷).

فیرحی، داوود (بی‌تا). دولت اسلامی و تولیدات فکر دینی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.

کربلایی‌نظر، محسن، پارسانیا، حمید (۱۳۹۲). بررسی ماهیت بیداری اسلامی از منظر رهبر معظم انقلاب، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی. ۱۰ (۳۳)، (۸۲-۶۷).

لاریجانی، علی، و غلامی ابرستان، غلامرضا (۱۳۹۰). رابطه اقتدار و مشروعیت در نظام سیاسی، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل. ۴ (۱۶)، (۹۲-۶۵).

لوکاس، هنری استیون (۱۳۶۶). تاریخ تمدن. ترجمه عبدالحسین آذرنگ. تهران: کیهان.

م‍ت‍ز، آدام‌ (۱۳۶۴). تمدن اس‍لام‍ی در ق‍رن چ‍ه‍ارم ه‍ج‍ری. ت‍رجم‍ه ع‍ل‍ی‍رض‍ا ذک‍اوت‍ی‌ ق‍راگ‍زل‍و. ت‍ه‍ران: امی‍رک‍بی‍ر. چاپ دوم.

مطهری، مرتضی (۱۳۵۷). خدمات متقابل اسلام و ایران. تهران: بنیاد علمی و فرهنگی استاد شهید مطهری.

مظفری، آیت (۱۳۸۵). فرهنگ سیاسی در نگاه مقام معظم رهبری، حصون. ۷٫

ولایتی، علی‌اکبر (۱۳۸۰). پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران. تهران: وزارت امور خارجه.

ولایتی، علی‌اکبر (۱۳۸۳). فرهنگ و تمدن اسلامی. قم: معارف.