نشست خبری فراخوان چهارمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی ـ اسلامی با حضور عطاالله رفیعی آتانی، دبیر علمی و فرزاد جهان‌بین، دبیر شورای سیاستگذاری این کنگره بعدازظهر روز دوشنبه ۱۳ اردیبهشت ماه برگزار شد.

رفیعی آتانی گفت: واقعیت این است که ما در دوران جدیدی از دانش و عقلانیت اسلامی به سر می‌بریم. تجربه تاریخی اسلامی ما نشان می‌دهد که از همان صدر اسلام یک رابطه دوسویه و یک به یک و متناظر بین سطح و ویژگی‌های تمدن اسلامی و عقلانیت موجود در آن، وجود داشته است. نقاط اوج و حضیض تمدن اسلامی هر دو از این خصوصیت برخوردار بوده‌اند. برای نمونه قرن ۴ اسلامی متناظر است با ظهور ابن‌سینای بزرگ در فلسفه اسلامی و در ادامه آن شیخ مفید و سید مرتضی در فقه اصول.

وی افزود: تا قرن ۹ و ۱۰ که شاهکار اندیشه اسلامی به وسیله ملاصدرا رقم می‌خورد و این اتفاق عظیم سبب می‌شود عقل محض و فلسفه اسلامی با عرفان و معنویت اسلامی عجین شود و این دانش بزرگی که بوجود می‌آید، این دستاورد اثر تمدنی خود را بر جامعه می‌گذارد. اما برای اینکه از محدودیت فقه برخوردار بود، نتوانست به رویکرد تمدن اسلامی منجر شود تا اینکه در دوران معاصر علامه طباطبایی این فرصت را ایجاد کردند تا فقه، عرفان و فلسفه هر سه با هم عجین شوند. اما آنچه که در دوره رهبری فعلی انقلاب در آن قرار گرفته‌ایم، گام جدید و جدی دیگری برای تولید علوم انسانی اسلامی برداشته شده است. این نسل جدید ضمن اینکه از همه دستاوردهای گذشته استفاده می‌کند در متن نظام‌سازی در جامعه است. آنچه که امروز در متن آن قرار داریم، شکل دادن به تمدن نوین اسلامی است که متناظر است با تولید علم جدید اسلامی. اندیشه اسلامی در همه ابعاد آن مبتنی بر عقلانیت اصیل اسلامی است که از گذشتگان به ارث رسیده است.

رئیس دبیرخانه دائمی کنگره ادامه داد: همچنان که به میراث گذشتگان تکیه داده‌ایم با ریشه دواندن این میراث، در حال تغییرات نوینی در حال حاضر هستیم. کنگره‌های بین‌المللی علوم انسانی ـ اسلامی یک ظرفیت نهادی برای انجام چنین رسالت بزرگ است. باز تولید عقلانیت به ارث گرفته شده از دوران گذشته را داریم تا با بازخوانی آن، روح و تمدن بزرگ اسلامی را رقم بزنیم.

وی با بیان اینکه علوم انسانی ـ اسلامی نرم‌افزار تولید تمدن نوین اسلامی است، گفت: هر اندازه این تمدن شکل بگیرد، خودش هم به تولید علوم انسانی ـ اسلامی کمک می‌کند. هدف ما گفتمان‌سازی و تجربه‌اندوزی در تولید دانش نوین اسلامی است. شناسایی و تربیت نیروی انسانی جدید دیگر اهداف ماست و همچنین فراهم نمودن بستر و یک فرصت و ویترینی برای سیاست‌گذاران و مدیران کشور که از دستاوردهای این کنگره در برنامه‌ریزی‌ها از آن استفاده کنند.

رفیعی آتانی تصریح کرد: کنگره چهارم بین‌المللی علوم انسانی ـ اسلامی در پاییز ۹۶ با استفاده از تجربیات گذشته ما برگزار می‌شود. امروز در آستانه شکل‌دهی به ششمین کنگره هستیم. از سال ۸۶ دو همایش الگوی اسلامی پیشرفت را برگزار کردیم. بعد از آن بود که به این نتیجه رسیدیم بایدبه بحث پایه‌ای‌تری توجه کنیم. تا امروز سه کنگره علوم انسانی ـ اسلامی برگزار کرده‌ایم. دستاورد این کنگره‌ها در همایش اول الگوی اسلامی پیشرفت ۲۰۱ مقاله به دبیرخانه رسید. ۷۸ مقاله نهایی شد. در همایش دوم ۱۰۱ مقاله به دستمان رسید، ۶۰ مقاله نهایی شد، در کنگره اول علوم انسانی ـ اسلامی ۱۶۰ مقاله به دستمان رسید، ۹۰ مورد نهایی شد. در کنگره دوم ۴۰۰ مقاله به دستمان رسید، ۱۶۰ مورد نهایی شد و ۲۲ جلد کتاب منتشر کردیم. در کنگره سوم ۵۰۸ مقاله به دستمان رسید که ۱۱۰ مورد آن نهایی شد و به زودی منتشر می‌شود. از مجموع پنج کنگره و همایش قبلی، ۳۱ جلد کتاب منتشر کردیم.

وی ادامه داد: در صدد هستیم در قلمرو هر رشته علمی، یک کتاب پایه و متن مبنا تولید کنیم. منظور از متن مبنا این است که تا آنجا که ممکن است دستاوردهای علمی در قالب کتاب ارائه شود تا پژوهشگران در جریان علمی کارها تا اینجای کار قرار بگیرند و آستانه نوآوری‌ها معرفی شود. بنابراین با توجه به این سرمایه‌های انباشته شده و ارتباطات گسترده ما حدود دو هزار نفر پژوهشگر با ما همراه شدند و این ظرفیت گفتمانی را داریم و در آینده پیش‌رو در برنامه‌ریزی‌ها، رشد فزاینده ای خواهیم داشت. کار کنگره چهارم را از امروز آغاز کرده‌ایم. محورها و اهداف و جزئیات این کنگره در سایت ما موجود است و هر کدام از این رشته‌ها را در حوزه تخصصی در اختیار یک مرکز علمی و دانشگاه قرار داده‌ایم.

در ادامه فرزاد جهان‌بین، دبیر شورای سیاستگذاری چهارمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی ـ اسلامی گفت: بعضی نشانه‌ها نشان می‌دهند چه میزان فرهنگ مولد و یا غیرمولد و ناسالم است. یکی از این شاخص‌ها، شاخص اهمیت علم و دیگری کار است که می‌توانیم وضعیتمان را رصد کنیم. در تمدن اسلامی عالم و علم جایگاه ویژه‌ای دارد. بیش از ۷۰۰ بار علم و مشتقات آن در قرآن تکرار شده است. در جامعه‌ای که در آن کار و بهره‌وری چه علمی و چه سایر کارها قوی باشد، معلم و استاد در آن اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند. در مورد کنگره چهارم دستاوردهایی داشتیم. انتشار ۳۱ جلد کتاب دستاورد ملموس آن است که آقای دکتر آتانی اشاره کردند. دستاوردهای غیرملموس، ایجاد شبکه بزرگی از اساتید و دانشجو با مرکز ما است. گفتمان‌سازی، نکته بعدی این کنگره است. بحث علوم انسانی ـ اسلامی را چهار سال پیش نمی‌شد مطرح کرد. به عنوان بومی‌سازی مطرح می‌شد اما امروز این کار در یک شرایط فرآیندی به فرجام می‌رسد. در این دوره تغییراتی داشته‌ایم که در کمیسیون‌ها بوده است. امسال دو مجموعه به مجموعه مراکز علمی ما اضافه شده و یک جابجایی صورت گرفته است.

وی ادامه داد: اکنون تحلیل محتوای سه کنگره قبلی را در دست داریم که چند ماه دیگر ارائه می‌شود. ارزیابی دقیقی از کارهای قبلی خودمان داشته‌ایم تا بتوانیم نقایص دوره‌های پیشین را برطرف کنیم. در کنگره چهارم دو مسئله برای ما بیشتر اهمیت دارد؛ یکی، مسئله‌محور بودن است یعنی ما از این انباشت سرمایه که در اختیار داریم انتظار داریم ادبیاتی که تولید می‌شود، بتواند گره‌های موجود جامعه را باز کند و مقالات ناظر به حل مشکلات کشور باشد و دوم، بحث کیفی‌تر شدن مقالات است.