مدیریت اسلامی، مدیریت مبتنی بر سنتهای الهی مورد مطالعه: سنت رزق
علیرضا افضلی
دانشجوی دکتری تخصصی آیندهپژوهی دانشگاه تهران، ایران، تهران
a_afzali313@yahoo.com
چکیده
سنتهای الهی، قوانینی هستند که خداوند بر عالم خلقت حاکم فرموده است و از طریق آنها، تدبیر خود را در عالم تکوین، جاری میسازد. با کشف و استخراج سنن الهی از قرآن کریم و روایات اهلبیت: و تبیین نظام حاکم بر آنها، میتوان به یک چارچوب شناختی هنجاری ویژه از عالم خلقت و نظام تدبیر خداوند رسید. شناخت این سنن و احتساب آنها در حوزههای مختلف علمی، از جمله در مدیریت اسلامی، میتواند مفید واقع شود. با احتساب سنن الهی در مدیریت اسلامی و هماهنگ ساختن نظام تدبیر بشری با نظام تدبیر خداوند و طراحی حرکت مبتنی بر آنها، میتوان گفت که مدیریت اسلامی از جایگاه ممتاز و ویژهای نسبت به علم مدیریت رایج برخوردار خواهد شد. در این مقاله در ابتدا به تبیین سنن الهی و ضرورت لحاظ آن در تدوین علوم انسانی اسلامی، بهویژه مدیریت اسلامی پرداخته شده است. در ادامه به طور خاص به سنت رزق به عنوان یکی از سنن الهی حاکم بر خلقت و به تأثیرات لحاظ این سنت در علم مدیریت اسلامی اشاره میشود. سنت رزق از جمله سننی است که خداوند بر عالم خلقت حاکم ساخته است و از طریق آن رزق و روزی بندگان خود را تدبیر میفرماید. روش تحقیق در این مقاله بر اساس مطالعات کتابخانهای منابع موجود و تحقیق بر روی آیات قرآن کریم با استفاده از روشهای تفسیری است.
کلیدواژگان: سنتهای الهی، سنت رزق، نظام حاکم بر سنن، مدیریت اسلامی، علوم انسانی اسلامی.
منابع
- قرآن کریم.
- نهجالبلاغه.
- صحیفه سجادیه.
- ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۶۲). الخصال. قم: جامعه مدرسین.
- ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۷۶). الأمالی (للصدوق). تهران: کتابچی.
- ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۸۵). علل الشرایع. قم: کتابفروشی داوری.
- ابن بابویه، محمد بن علی (۱۴۰۶ق). ثواب الأعمال وعقاب الأعمال. قم: دارالشریف الرضی للنشر.
- ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۹۸ ق). التوحید (للصدوق). قم: جامعه مدرسین.
- ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (۱۴۰۴ق). تحف العقول. قم: جامعه مدرسین.
- ابن فارس، احمد بن فارس، (۱۴۰۴ق). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- ابن قولویه، جعفر بن محمد (۳۶۷ ق). کامل الزیارات. تهران: دارالمرتضویه.
- ابن بابویه، محمد بن علی (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- آل رسول، سوسن، و بردابرد، پروین (۱۳۹۲). توسعه و قبض رزق و روزی از منظر قرآن کریم، کوثر. ۴۷: ۵۹-۷۲٫
- امیری طهرانی، سیدمحمدرضا (۱۳۸۹). حق معاش، اصل موضوعه اقتصاد اسلامی، اقتصاد تطبیقی. ۱(۱): ص۱-۲۲٫
- ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی (۱۳۸۵ق). دعائم الاسلام. قم: مؤسسه آلبیت:.
- باقری، مصباح الهدی، و همکاران (۱۳۹۲). تبیین جایگاه سنت رزق و اعتقاد به آن در کسب و کار از دیدگاه قرآن کریم، مدیریت اسلامی. ۶: ۲۵۵-۲۸۷٫
- بحرانی، ه . (۱۴۲۸ق). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسه دارالمجتبی للمطبوعات.
- برقی، احمدبن محمد بن خالد (۱۳۷۱ق). المحاسن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- پورطولمی، منیرالسادات (۱۳۸۹). رحمت اللهی و رزق بندگان در هستیشناسی قرآن، فدک. ۴۰: ۳۷-۵۶٫
- تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد (۱۴۱۰ق). غررالحکم ودررالکلم. قم: دارالکتاب الاسلامی.
- توکلی، عبدالله (۱۳۹۱). تحلیل جایگاه ارزشها در مدیریت؛ گامی در نظریهپردازی مدیریت اسلامی، روششناسی علوم انسانی. ۷۱: ۹۹-۱۱۸٫
- جدیدی، احمد (۱۳۹۰). رزق و روزی در قرآن و روایات، پژوهشنامه معارف قرآنی. ۵: ۲۵-۵۸٫
- جوهری، اسماعیل بن حماد (۱۳۷۶). صحاح اللغه. بیروت: دار العلم للملایین.
- حاجی اسماعیلی، محمدرضا، و ساجدی، فاطمه (۱۳۹۰). مفهومشناسی رزق معنوی در قرآن با محوریت حضرت موسی و نوع۸، کوثر. ۳۹: ۱۵۷-۱۷۶٫
- حجازیفر، سعید (۱۳۹۶). رویکردها و منظومه پژوهشی مطالعات مدیریت اسلامی، مجله مدیریت اسلامی. ۱۷: ۵۷-۸۹٫
- حجتی، سیدمحمدباقر، و رضایی، علی (۱۳۸۶). جمع میان مفهوم مقدر بودن رزق با تأثیر تلاش و تدبیر در جلب رزق، پژوهشنامه قرآن و حدیث، ۳: ۷-۳۲٫
- حمیری، عبدالله بن جعفر (۱۴۱۳ق). قرب الاسناد. قم: مؤسسه آلبیت:.
- خسروی حسین، (۱۳۹۴). وسعت رزق و روزی. قم: طوبای محبت.
- دهدست، محمدرضا (۱۳۹۱). رزق را روزیرسان پر میدهد؛ رزق و روزی از دیدگاه آیات و روایات، رشد آموزش معارف اسلامی. ۸۴: ۲۰-۲۴٫
- دهقانی، روشن، و هادوی، اصغر (۱۳۹۵). آثار طبیعی رزق حلال با تأکید بر آیات و روایات، پژوهشنامه معارف قرآنی. ۲۴: ۸۳-۱۰۳٫
- دیلمی، حسن بن محمد (۱۳۷۱). إرشادُ القُلوب. قم: الشریف الرضی.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲ق). المفردات. بیروت: دارالقلم.
- رحیمی، مرتضی (۱۳۹۲). نقش رزق حلال در استحکام نهاد خانواده در سیره و سخن امام رضا۷، فرهنگ رضوی. ۱ (۲): ۱۲۵-۱۵۴٫
- صدر، محمدباقر (۱۳۹۳). سنتهای تاریخ در قرآن. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- طباطبائی سیدمحمد حسین (۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۳۷۴). تفسیر المیزان. ترجمه ع. موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- طبرسی فضل بن حسن، (۱۳۷۲). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
- طبرسی، فضل بن حسن (۱۴۱۲ق). مکارم الأخلاق. قم: الشریف الرضی.
- طریحی فخرالدین (۱۳۷۵). مجمع البحرین. تهران: مرتضوی.
- عاملی، حر (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آلالبیت:.
- عبداللهیپور، مهدی (۱۳۹۱). فلسفه تکفّل روزیها از جانب خداوند در قرآن، قبسات. ۶۳: ۱۵۷-۱۷۴٫
- عبداللهیپور، مهدی، و مهدویراد، محمدعلی (۱۳۹۱). حکمت گونهگونی روزیها از دیدگاه قرآن، اندیشه نوین دینی. ۸ (۲۹): ۵۳-۶۸٫
- عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه (۱۴۱۵ق). تفسیر نور الثقلین. قم: انتشارات اسماعیلیان.
- فروزنده دهکردی، لطفالله، و ملائی، الهه (۱۳۸۸). بررسی نظام ارزشی در مدیریت اسلامی و دیگر مکاتب، راهبرد توسعه. ۱۷: ۱۶۶-۱۸۷٫
- فولادگر، محمد (۱۳۸۲). رزق و رزاق از دیدگاه قرآن، کوثر. ۱۰: ۲۵-۳۵٫
- فولادگر، محمد، و خاری آرانی، سمیه (۱۳۹۴). بازکاوی عوامل توسعه رزق در اسلام، معرفت. ۲۱۲: ۴۱-۵۶٫
- کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق). الکافی. تحقیق علیاکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مجلسی، محمدباقر (۱۱۱۰ ق). بحارالانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- محدث نوری، حسین (۱۴۰۸ق). مستدرک الوسائل. قم: مؤسسه آل البیت:.
- محمدی ریشهری، محمد (۱۳۸۴). میزان الحکمه. قم: دارالحدیث.
- مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۶۸). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. قم: سازمان تبلیغات اسلامی.
- مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۷۵). تبیین مفهوم مدیریت اسلامی، مجله معرفت. ۱۷: ۱۳-۱۶٫
- مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۷۶). پیشنیازهای مدیریت اسلامی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
- مصطفوی، حسن (۱۴۳۰ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- نجاری، رضا (۱۳۸۷). مبانی مدیریت اسلامی. تهران: دانشگاه پیام نور.
