مبانی فقهی رابطه با امریکا با محوریت اندیشه امام خمینی (رحمت‌الله علیه)
محمدعلی همدانی[۱]
[۱]. مربی دانشگاه آزاد اسلامی، دانش‌پژوه دکتری (سطح چهار) «فقه سیاسی» مؤسسه آموزش عالی امام رضا (علیه‌السلام). قم. ایران.
چکیده
شناخت عناصر تأثیرگذار بر سیاست خارجی یک کشور، نخستین قدم برای هرگونه تعامل با آن است. مبانی اصلی جهت‌گیری‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مبتنی‌بر منافع ملی و مصالح اسلامی است؛ به‌بیان‌دیگر، در این نوع از استراتژی‌ها علاوه‌بر عناصر مادی قدرت از عناصر معنوی نیز بهره می‌جویند.
یکی از اساسی‌ترین عناصر معنوی در نظام اسلامی ایران، جایگاه آموزه‌های فقهی است. نگارنده بر این باور است که این مهم، نقش محوری در تدوین راهبردهای کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد. با توجه به جایگاه کلیدی حاکم شرع در جامعه اسلامی، تلاش شده است تا با روش تحلیلی و بررسی ادله فقهی، با محوریت اندیشه امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه)، یکی از مهم‌ترین چالش‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی از بدو تأسیس تاکنون ارزیابی شود.
درباره جواز و منع رابطه با کشور مستکبر، هر‌یک از طرفین جواز و منع، به ادله فقهی محکمی استدلال کرده‌اند. اما آنچه در تعارض ادله مهم است، چگونگی جمع بین دو دلیل است. بر‌اساس یافته‌های پژوهش حاضر، نگارنده عدم جواز را به‌عنوان شِقّ بدوی مسئله بیان می‌دارد و در ادامه، قاعده مصلحت را شِقّ دوم و قاعده محوری در نحوه تعامل با کشور مستکبر معرفی می‌کند؛ همچنین، حاکم شرع را نیز به‌عنوان مجری قاعده من بیده المصلحه در نظر می‌گیرد که با نظر کارشناس امر اقدام به صدور حکم می‌کند.
کلیدواژه‌ها: فقه سیاسی، فقه روابط بین‌الملل، اندیشه فقهی امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، رابطه با امریکا، مسائل استراتژیک.
کتابنامه
قرآن کریم.
ابن منظور. ۱۴۰۸ق. لسان العرب. بیروت. دار احیاء التراث العربی.
انصاری، شیخ مرتضی. ۱۳۷۵ق. کتاب المکاسب. تبریز. مطبعه اطلاعات. چ ۲ قدیم.
بهزادی، حمید. ۱۳۶۸٫ اصول روابط و سیاست خارجه. تهران. انتشارات دهخدا. چ ۲٫
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. ۱۳۷۸٫ مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران. کتابخانه گنج دانش.
جلیلی، سعید. ۱۳۷۴٫ سیاست خارجی پیامبر (ص). بی‌جا. مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
دفتر همکاری حوزه و دانشگاه. ۱۳۷۷٫ اسلام و حقوق بین‌الملل عمومی. ج ۲٫ تهران. سمت.
دهخدا، علی‌اکبر. بهار ۱۳۷۳٫ لغت‌نامه دهخدا. تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. چاپ اول از دور جدید.
الدیک، محمود ابراهیم. ۱۴۱۸ق. المعاهدات فی الرشریعه السلامیه و القانون الدولی العام. بی‌جا. المکتبه الوطنیه. چ ۲٫
راست، بروس و استار، هاروی. ۱۳۸۱٫ سیاست جهانی؛ محدودیت‌ها و فرصت‌های انتخاب. ترجمه علی امیدی. تهران. مرکز چاپ و انتشار وزارت امور خارجه.
شبان‌نیا، قاسم. ۱۳۸۵٫ آثار جهاد در روابط بین‌الملل. قم. مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
شریعتی، روح‌الله. ۱۳۸۷٫ قواعد فقه سیاسی. قم. پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی.
شمس‌الدین، محمدمهدی. ۱۴۱۲ق. نظام الحکم و والاداره فی الاسلام. قم. دارالثقافه.
صدوق، محمد بن علی. ۱۳۶۲٫ کتاب الخصال. قم. جامعه مدرسین.
عاملی، محمد بن علی. ۱۳۹۸ق. وسائل الشیعه. تهران. مکتبه الاسلامیه.
عمید زنجانی، عباسعلی. بهمن ۱۳۶۶٫ «گوشه‌ای از دیپلماسی پیامبر اسلام، مذاکره با سفرا و نمایندگان قبائل و گروه‌های مذهبی و دولت‌ها». نشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسی. شماره ۲۳٫ تهران. دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
فاضل لنکرانی. محمد. ۱۴۱۶ق. القواعد الفقهیه. قم. مهر.
کلینی، محمدبن یعقوب. ۱۴۰۱ ق. الکافی. بیروت. دارصعب و دارالتعارف. چ ۳٫
محمدی ری‌شهری، محمد. ۱۴۱۶ق. میزان الحکمه. قم. دارالحدیث. چاپ جدید پنج‌جلدی.
مطهری، مرتضی. ۱۳۶۸٫ مجموعه آثار. قم. انتشارات صدرا.
منتظری، حسینعلی. ۱۴۰۸ق. دراسات فی ولایه الفقیه. قم. مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه. دفتر تبلیغات اسلامی.
موسوی بجنوردی، سید حسن. ۱۳۸۹ق. القواعد الفقهیه. نجف. مطبعه الآداب.
نائینی، میرزا محمدحسین. ۱۳۶۱٫ تنبیه الامه و تنزیه المله. پانوشت سید محمود طالقانی. تهران. شرکت سهامی انتشار. چ ۸٫
نجفی، محمدحسن. ۱۳۹۲ق. جواهرالکلام. طهران. دار الکتب الاسلامیه. چ ۷٫
همدانی، محمدعلی. ۱۳۹۳٫ نقد و ارزیابی استراتژی اصلاح‌طلبان در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران. اندیشه عصر.
ی. سو، آروین. ۱۳۹۲٫ تغییرات اجتماعی و توسعه. ترجمه محمود حبیبی مظاهری. تهران. پژوهشکده مطالعات راهبردی.
نرم‌افزارها
تحریرالوسیله. مجموعه آثار امام خمینی (ره). از سری نرم‌افزار‌های مجموعه نور. تهران. مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. بی‌تا.
ترجمه تفسیر المیزان. از سری نرم‌افزار‌های مجموعه نور. تهران. مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. بی‌تا.
جعفری، محمدتقی. ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه. از سری نرم‌افزار‌های مجموعه نور. تهران. مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. بی‌تا.
حکومت اسلامی. مجموعه آثار امام خمینی (ره). از سری نرم‌افزار‌های مجموعه نور. تهران. مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. بی‌تا.
صحیفه امام. مجموعه آثار امام خمینی (ره). از سری نرم‌افزار‌های مجموعه نور. تهران. مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. بی‌تا.
مجلسى، محمدباقر. بحارالانوار. از سری نرم‌افزار‌های مجموعه نور. تهران. مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. بی‌تا.
