فلسفۀ اخلاق سیاسی در اسلام (مفهوم، ماهیت و نظام مسائل)
سیدکاظم سیدباقری
دانشیار گروه علوم سیاسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران.
چکیده
این نوشته به بررسی فلسفۀ اخلاق سیاسی در اسلام به‌منزلۀ گرایشی بینارشتهای می‌‌پردازد و تلاش می‌‌کند تا به برخی از پرسش‌‌های اصلی آن پاسخ گوید. هرچند اخلاق سیاسی در فرهنگ و تمدن اسلامی دارای سابقه‌‌ای دیرین است و روش و منابع آن ذیل دانش اخلاق تعریف شده است، کمتر به وجه بینارشتهای آن توجه شده و بیشتر دستورهای اخلاقی اسلام مرتبط با سیاست بررسی شده است. تلاش شده تا به پرسش‌‌های بنیادین اخلاق سیاسی مانند مفهوم، پیشینه، موضوع، روش، فایده، اهداف و نظام مسائل آن پاسخ داده شود و نسبت اخلاق سیاسی با دانش‌ها و گرایش‌های دیگر کاویده گردد. نوآوری نوشته نیز آن است که تلاش شده است تا وجوه بینارشتهای اخلاق سیاسی موردتوجه قرار گیرد. پاسخ پرسش‌‌های مطرح‌شده حکایت از آن دارد که اخلاق سیاسی، امکان و ظرفیت بالایی برای رشد و تعالی و تبدیل‌شدن به دانشی مستقل در اندیشۀ سیاسی اسلامی را دارد. این مهم، با بهره از چارچوب فلسفه علم و نگره درجه دوم، با روش توصیفی‌تحلیلی به انجام رسیده است.
کلیدواژه‌ها:
فلسفه اخلاق سیاسی، اسلام، جایگاه اخلاق سیاسی.
کتابنامه
قرآن کریم.
ابن ترکه اصفهانی، محمدبن حبیب‌الله. ۱۳۸۱٫ تمهید القواعد. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب. چاپ ششم.
ابن منظور، محمدبن مکرم. ۱۹۹۸٫ لسان العرب. بیروت: دارالجیل.
امام خمینی، سید روح‌الله. ۱۳۹۴٫چهل حدیث. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۷۲٫ تحریر تمهید القواعد. تهران: انتشارات الزهرا. چاپ اول.
صادقی، جعفر؛ کاظم قاضی‌زاده. ۱۳۸۸٫ «پژوهشی در ضرورت توسعه فقه به حریم اخلاق». فصلنامه علمی‌پژوهشی قبسات. شماره ۵۳٫ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. سال چهاردهم.
حقیقت، سید صادق. ۱۳۹۱٫ روش‌‌شناسی علوم سیاسی. قم: انتشارات دانشگاه مفید قم. چاپ سوم.
الراغب الاصفهانى. ۱۳۷۳ق. المفردات فى غریب القرآن. تهران: المکتبه المرتضویه.
الزبیدی، محمد مرتضی. ۱۴۱۴٫ تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر.
ژکس. ۱۳۶۲٫ فلسفۀ اخلاق، حکمت عملی. ترجمه سید ابوالقاسم پورحسینی. تهران: امیرکبیر. چاپ دوم.
سروش دباغ، حسین. ۱۳۸۹٫ سیرى در سپهر اخلاق. قم: صحیفۀ خرد.
شریفی، احمد حسین.۱۳۹۰٫ «چیستی اخلاق کاربردی». فصلنامۀ علمی‌پژوهشی معرفت اخلاقی. قم. سال دوم. شمارۀ ۳٫ تابستان.
طباطبایی، سید محمدحسین. ۱۳۸۱٫ المیزان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
طوسی، محمدبن حسن. ۱۳۶۰٫ اخلاق ناصری. ترجمۀ مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. تهران: خوارزمی.
غزالى، محمدبن محمد. ۱۹۹۸٫ إحیاء علوم الدین. بیروت: دارالکتاب العربی. چاپ اول.
فرامرز قراملکی، احد. ۱۳۸۵٫ اخلاق حرفه‌ای. تهران: مجنون. چاپ سوم.
فیض کاشانى، محمدبن شاه مرتضى. ۱۴۲۳٫ الحقائق فی محاسن الأخلاق. قم: دارالکتاب الإسلامی.
قیصری. ۱۳۸۱٫ رسائل. تعلیق و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران، چاپ دوم.
الکلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق. ۱۳۸۵٫ الکافی. قم: دارالحدیث.
کعبی، عباس. ۱۴۲۴٫ القواعد الشرعیه و القانونیه و الأخلاقیه، دراسه مقارنه. فصلنامۀ فقه أهل البیت علیهم‌السلام(بالعربیه). سال هشتم. ش۳۰٫ قم: مؤسسه دائرهالمعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام).
مسکویه، احمدبن محمد. ۱۴۲۶٫ تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق. قم: طلیعه النور. چاپ اول.
مصباح یزدى، محمدتقى. ۱۳۹۱. فلسفۀ اخلاق. تحقیق و نگارش احمدحسین شریفی. قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
میرسپاه، علی اکبر؛ رضا حبیبی. ۱۳۸۷٫ درآمدی به فلسفه علم. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛ چاپ دوم.
مطهری، مرتضی. ۱۳۷۴٫ امامت و رهبری. تهران: صدرا. چاپ شانزدهم.
ــــــــــــــــ. ۱۳۸۲. آشنایی با علوم اسلامی. تهران: صدرا.
ــــــــــــــــ. ۱۳۸۳٫ یادداشتهاى استاد مطهرى. تهران: صدرا. چاپ اول.
مکارم شیرازی، ناصر. ۱۳۸۷٫ اخلاق در قرآن. قم. مدرسۀ الامام على‌بن ابى طالب (ع).
ــــــــــــــــ. ۱۳۸۸٫ دائره المعارف فقه مقارن. قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب (ع).
نراقى، احمد. ۱۳۸۷٫ معراج السعاده. قم: مؤسسۀ انتشارات هجرت. چاپ ششم.
نراقى، محمدمهدى. ۱۴۲۷٫ جامع السعادات. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات. چاپ چهارم.
یثربی، یحیی. ۱۳۷۴. فلسفۀ عرفان. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه.
www.businessdictionary.com/definition/professional-ethics.html
