دکتر سید محمدهادی ساعی[۱]

فتح‌الله عطاردی[۲]

.[۱]دانشیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره). قزوین. ایران.

.[۲] دانشجوی دکترای حقوق خصوصی دانشگاه مفید. قم. ایران.

چکیده

شروط تحمیلی از مسائل جدیدی است که تحت ‌تأثیر حقوق مصرف در حقوق قراردادها مطرح شده است. این شروط ازنظر ماهوی جزء شروط ضمن عقد هستند و ریشه در نابرابری موقعیت اقتصادی طرفین قرارداد دارند.

این شروط ازسوی تولیدکننده یا عرضه‌کنندگان کالا و خدمات با سوءاستفاده از موقعیت برتر اقتصادی به ضرر مصرف‌کننده انشا و در قرارداد درج می‌شوند و متضمن یک نابرابری معنادار بین حقوق و تکالیف طرفین به زیان مصرف‌کننده‌اند و چنان در قراردادهای میان این دو صنف شایع و رایج‌ هستند که حقوق مصرف‌کننده را به‌عنوان طرف ضعیف قرارداد به‌شدت تحت ‌تأثیر خود قرار می‌دهند.

از‌طرفی، در حقوق امروز شناسایی شروط تحمیلی در قراردادهای مصرف و بررسی راهکارهای مبارزه با آ نها مبنایی اساسی برای دخالت گسترده دولت‌ها در حقوق قراردادها شده است. در این خصوص نظام‌های حقوقی رویکردهای متفاوتی را برگزیده‌اند؛ از‌این‌رو، مؤلفه‌های این موضوع را در نظام‌های حقوقی ایران و مصر بررسی کرده در انتها راه حل و راهکارهای مبارزه با شروط تحمیلی در قراردادهای مصرف را در هردو نظام حقوقی بررسی کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها: قرارداد مصرف، شروط تحمیلی، آزادی قراردادی، راهکارهای مبارزه با شروط تحمیلی.

کتابنامه

احمد القیسی، عامر قاسم. ۲۰۰۲٫ الحمایه القانونیه للمستهلک دراسه فی القانون المدنی و المقارن. عمان. الدار العمیه الدوله و دار الثقافه للنشر و التوزیع.

امیرتیموری، سعیده. ۱۳۸۹٫ «حقوق مصرف‌کننده و شروط تحمیلی». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی.

امینی، منصور؛ عابدیان، میرحسین؛ کرمی،سکینه. ۱۳۹۱٫ «نحوه مقابله نظام‌های حقوقی با شروط ناعادلانه قراردادی و سکوت قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در ایران». مجله تحقیقات حقوقی. شماره ۵۹٫

بودالی، محمد. ۲۰۰۷٫ مکافحه الشروط التعسفیه فی العقود دراسه مقارنه. بی‌جا. دارالفجر للنشر و التوزیع.

تقی‌زاده، ابراهیم؛ احمدی، افشین. ۱۳۹۴٫ «جایگاه شروط غیرمنصفانه در حقوق ایران با نگاهی به ماده ۴۶ قانون تجارت الکترونیکی». فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی. سال ۳٫ شمارۀ ۱۰٫

جمیعی، عبدالباسط. ۱۹۹۶٫ اثر عدم التکافؤ بین المتعاقدین علی شروط العقد. القاهره. دارالنهضه العربیه.

زبیدی، بن قویدر. ۲۰۰۶٫ حمایه المستهلک من الممارسات التجاریه غیرالشرعیه فی ضوء قانون ۰۴-۰۲ المتعلق بالقواعد المطبقه علی الممارسات التجاریه. مذکره لنیل شهاده ماجستیر فی القانون الخاص. جامعه تلمسان. الجرائر.

سامی، بن حمل. ۲۰۱۴٫ حمایه المستهلک من الشروط التعسفیه فی عقود الاستهلاک. بی‌جا. بی‌نا.

عبدالعال، محمدحسین. ۲۰۰۷٫ مفهم الطرف الضعیف فی الرابطه العقدیه. مصر. دراسه تحلیلیه مقارنه دارالنهضه العربیه.

عبدالعزیز داود، ابراهیم. ۲۰۱۴٫ حمایه المستهلک فی مواجهه الشروط التعسفیه. (دراسه تحلیله مقارنه فی ضوء نظریتی عقود الاذعان و عقود الستهلاک). الاسکندریه. دارالجامعه الجدیده.

کتو، محمد شریف. ۲۰۰۲٫ «حمایه المستهلک من الممارسات المنافیه للمنافسه». مجله اداره. عدد ۲۳٫

کحوله، محمد. ۲۰۰۸٫ الشروط التعسفیه فی عقودالاستهلاک- دراسه مقارنه- مذکره لنیل شهاده الماجیستر فی القانون الخاص. جامعه ابوبکر بلقاید – تلمسان(الجزایر).

کریمی، عباس. ۱۳۸۱٫ «شروط تحمیلی از دیدگاه قواعد عمومی قراردادها». مجله پژوهش‌های حقوقی. شماره ۱٫

محمدالرفاعی، احمدمحمد. ۱۹۹۴٫ الحمایه المدنیه للمستهلک إزاء المضمون العقدی. بی‌جا. دار النهضه العربیه.

محمدحمدالله، حمدالله. ۱۹۹۷٫ حمایه المستهلک فی مواجهه الشروط التمسفیه فی عقود الاستهلاک. بی‌جا. دارلفکر الهربی.

قوانین

قانون مدنی الجزایر

قانون مدنی ایران

قانون مدنی فرانسه

قانون مدنی مصر