رامین خورسند

پژوهشگر دوره دکتری شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران.

Raminkhorsand70@gmail.com ، Ramin_Khorsand@arch.iust.ac.ir

رضا خیرالدین

دانشیار شهرسازی، عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران.

kheyroddin2000@yahoo.com ، reza_kheyroddin@iust.ac.ir

مهران علی­الحسابی

دانشیار شهرسازی، عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران.

alalhesabi@iust.ac.ir

چکیده

تحقق مفهوم شهر ۲۴ ساعته و زندگی شبانه شهری از همان ابتدای مطرح شدن حتی در خاستگاه اولیه یعنی شهرهای غربی با مناقشاتی مواجه بوده است. طرفداران شهر ۲۴ ساعته، زندگی شبانه را به معنی افزایش رونق اقتصادی، حضورپذیری فضاهای شهری، ارتقای امنیت، برندسازی فضایی و غیره تلقی می­کنند. در مقابل، مخالفان به دلایلی نظیر هدررفت انرژی، بروز رفتارهای ناهنجار اجتماعی، آسیب­های زیست محیطی، افزایش فردگرایی و تنزل انسجام اجتماعی و غیره، زندگی شبانه در شهرها را توصیه نمی‌کنند.

بررسی نمونه­های تجربی زندگی شبانه در شهرهای مختلف حاکی از آن است که نمی­توان الگویی واحد را برای زندگی شبانه متصور بود. در هر جامعه­ای متناسب با اقتضائات و امکانات، فرهنگ عمومی و مناسبات اجتماعی و حتی سیاست­های دولت­ها و مدیران شهری، نمونه­ای متفاوت محقق شده است.

ورود این مفهوم به جوامع اسلامی -از جمله کشور ایران- نیز مدیریت شهری و شهروندان را با چالش­هایی در این زمینه مواجه ساخته است؛ از جمله این­که آیا همان مفهوم غربی شهر ۲۴ ساعته و زندگی شبانه امکان تحقق در ایران را دارد؟ چه میزان آن مفاهیم و اهداف با فرهنگ و سبک زندگی ایرانی- اسلامی تطابق می­یابد؟ و اساساً نسبت بین مفهوم شهر ۲۴ ساعته و زندگی شبانه با آموزه­های اسلامی چیست؟ و لذا زندگی شبانه شهری موافقان و مخالفان جدی را در ایران درپی داشته است.

بازخوانی ادبیات نظری در زمینه شهر ۲۴ ساعته با نگاه به آموزه­های اسلامی و ظرفیت­های بومی و درون فرهنگی، احتمالاً می­تواند استنباطی از مفهوم شهر۲۴ ساعته و زندگی شبانه شهری ارائه کند و الگویی بومی از آن را متناسب با شهرهای کشورهای اسلامی از جمله ایران ارائه دهد. پژوهش حاضر با روشی کیفی به دنبال پاسخ­گویی به سؤالات فوق و ارائه الگویی از شهرهای ۲۴ ساعته و زندگی شبانه مبتنی بر فرهنگ اسلامی و ظرفیت‌های سرزمینی- اعتقادی است.

واژه‏ های کلیدی:

شهر ۲۴ ساعته، زندگی شبانه، سبک زندگی اسلامی، شهراسلامی، شهرهای زیارتی.

منابع

1. نهج‌البلاغه. ترجمه‌ی علی شیروانی. دفتر نشر معارف وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها
2. قرآن کریم. ترجمه‌ی ناصر مکارم شیرازی. تهران و قم: دارالقرآن کریم دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
3. البرقی، ابوجعفر. ۱۳۷۱ق. المحاسن، جلد ۱. قم: دارالکتاب الاسلامیه.
4. الکلینى، محمد بن یعقوب. ۱۴۰۷ق. الکافی، جلد ۲. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
5. ___________________. ۱۳۶۵٫ الکافی، جلد ۶٫ تهران: دارالکتب الاسلامیه.
6. بصیری مژدهی، ر.، و ح. محملی ابیانه. ۱۳۹۱٫ منظر شبانه در تهران، ارزیابی ظرفیت‌ها و ضرورت‌ها. منظر (۲۱): ۳۶- ۳۹٫
7. جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۹۱٫ مفاتیح الحیاه. قم: مرکز نشر اسراء.
8. سعیدی رضوانی، نوید، و پیروز سین‌چی. ۱۳۸۵٫ راهبردهایی برای تحقق مفهوم شهرهای ۲۴ ساعته. در اولین همایش بین المللی شهر برتر، طرح برتر، سازمان عمران شهرداری همدان.
9. شجاعی‌مهر، س. ۱۳۹۱٫ برنامه‌ریزی فضاهای تفریحی- فراغتی شبانه با تأکید بر مفهوم شهر ۲۴ ساعته (مطالعه موردی: محدوده فرهنگی- تفریحی ارم شهر همدان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، دانشکده هنر و معماری.
10. شیخ صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه. ۱۳۷۷٫ الخصال، جلد ۱٫ ترجمه‌ی آیت اله کمره­ای. تهران: کتابچی.
11. طباطبایى، سید محمدحسین. ۱۴۱۷ق. المیزان فى تفسیر القرآن، ج ۱۳٫ قم: جامعه‌ مدرسین حوزه علمیه قم.
12. طبرسی، فضل بن حسن. ۱۳۷۲٫ مجمع‌البیان فى تفسیر‌القرآن، جلد ۷٫ تهران: ناصر خسرو.
13. غفوری، عطیه. ۱۳۹۱٫ امتداد منظر روز در شب، برنامه‌ریزی منظر شبانه در پاریس. منظر (۲۱): ۴۰- ۴۳٫
14. فراهیدى، خلیل بن احمد. ۱۴۱۰ق. کتاب العین، جلد ۸. قم: هجرت.
15. فیض کاشانی، ملامحسن، ۱۴۱۵ق. تفسیر الصافی، جلد تهران: صدر.
16. قمی، شیخ عباس.۱۳۸۱٫ مفاتیح الجنان. ترجمه‌ی الهی قمشه­ای. قم: انتشارات مشرقین.
17. کرمونا، متیو، و همکاران. ۱۳۸۸٫ مکان‌های عمومی فضاهای شهری، ابعاد گوناگون طراحی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
18. کلیدری، نفیسه. ۱۳۹۵٫ راهنمای طراحی شهری فضای مذهبی با تأکید بر آداب زیارت. پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد طراحی­شهری، دانشگاه علم و صنعت ایران.
19. گل، یان. ۱۳۹۲٫ شهر انسانی. ترجمه‌ی علی غفاری و لیلا غفاری. تهران: علم معمار.
20. مجلسی، محمدباقر. ۱۳۹۱٫ حلیه المتقین. ترجمه‌ی آیت اله ناصر مکارم شیرازی. قم: انتشارات امام علی بن ابیطالب^(ع).
21. مجلسی، محمدباقر. بی­تا. بحارالأنوار، جلد ۹۷٫ چاپ بیروت.
22. مردانی، ف. ۱۳۸۹٫ بررسی شهرهای شانگهای، پکن و هانگزو در چین: هویت شهر و کیفیت منظر شبانه. مرکز پژوهشی نظر، ۱۲/۰۲/۱۳۹۱، ساعت: ۰۹:۵۸، سایت اینترنتی: http://zibasazi.ir/fa/commentarticle/item/1925.
23. مصطفوى، حسن. ۱۳۶۰٫ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‌، جلد ۱۰. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
24. مکارم‌شیرازی، ناصر. ۱۳۸۷٫ تفسیر نمونه، جلد ۱۱٫ تهران: دارالکتب الإسلامیه.
25. _______________. ۱۳۸۷٫ تفسیر نمونه، جلد ۱۵٫ تهران: دارالکتب الإسلامیه.
26. ______________. ۱۳۸۷٫ تفسیر نمونه، جلد ۲۶٫ تهران: دارالکتب الإسلامیه.

References

1. Holy Quran. Translated by Naser Makarem Shirazi. Tehran and Qom: Dar-o-Alquran-e-Karim, Historical Studies and Islamic Researches Office.
2. Nahj al-Balaghah, 2011. Translated by Ali Shirvani. Tehran, Ma’aref.
3. Al-Barqi, A. 1952. Al-Mahasen, Vol.1. Qom: Islamic Scientific Bookstore.
4. Al-Kulayni, M. 1987. The Sufficient Book (Kitab al-Kafi), Vol.2. 6. Tehran: Islamic Scientific Bookstore.
5. Al-Shaykh al-Saduq, M. 1998. Al-Khisal, Translated by Ayatollah Kamarah’i, Vol.1, Tehran, Ketabchi Publications.
6. Basiri MoZhdehi, R, and H. Mahmeli Abyaneh. Nightscape of Tehran, Assessing Capacities and Necessities. Manzar (21): 36-39.
7. Bianchini, F. 1994. Night Cultures, Night Economies. Town and Country Planning )63:( 10-308.
8. Body-gendrot, Sophie. 2011. Nights in the Global City; The New Blackwell Companion to the City, Chapter 53.
9. Carmona, M. Et al. 2003. Public Places, Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design. Architectural Press.
10. Paul, and Robert Hollands. 2003. Urban Nightscapes, Youth Cultures, Pleasure Spaces and Corporate Power. Routledge.
11. Farahidi, Kh. 1989. Al-Ain Book, Vol.8. Qom:
12. Fayz Kashani, M. 1995. Tafsir Safi, Vol.2. Tehran, Sadr.
13. Gehl, j. 2013. Human City. Translated by Ali Ghafari and Leila Ghafari, Tehran: Elme-Memar.
14. Ghafouri, A. 2013. The Continuance of Day Landscape in Night: Nightscape Planning in Paris. Manzar (21): 40-43.
15. Ghomi, A. 2002. Mafatih al-Jana Translated by Elahi Ghomshei. Qom: Mashreqin.
16. Heath, T. 1997. The Twenty-Four Hour City Concept- A Review of Initiatives in British Cities. Urban Design: 103-292.
17. Javadi Amoli, A. 2012. Mufatih Al-Hayat. Qom: Asra.
18. Keleydari, N. 2016. Urban Design Guideline of Religious Space with Emphasis on Pilgrimage Customs, M.S. Thesis in Urban Designing, Iran University of sience and technology.
19. Kreitzman, L. 1999. The 24 Hour Society. London: Profile Books.
20. Majlesi, M. 2012. Hilyat al-Muttaqin. Qom: Emam Ali ibn Abu Talib Publisher.
21. Majlesi, M. Bihar al-Anwar, Vol .97. Beirut Printing.
22. Makarem Shirazi, N. 2008. Tafsir Nemooneh, Vol.11, 15, 26. Tehran: Islamic Scientific Bookstore.
23. Mardani, F. 2010. Survey of the Cities of Shanghai, Beijing and Hangzhou in China: the identity of the city and the quality of the nightscape, Nazar Research Center, 05/01/2012, website addresses: http://zibasazi.ir/fa/commentarticle/item/1925.
24. Montgomery, J. 1994. The Evening Economy of Cities. Town and Country Planning (63): 7-302.
25. Mostafavi, H. 1981. Inquiry into the words of the Holy Quran, Vol.10, Tehran, Translation and publishing company.
26. Rowe, David. Et al. 2008. The City after Dark, Cultural Planning and Governance of the Night-Time Economy in Parramatta, University of Western Sydney.
27. Saeedi Rezvani, N., and P. Sin Qi. 2006. Strategies for Realizing the Concept of 24-Hour Cities, In 1^st International conference on Superior City, Superior Design, Iran: Hamedan.
28. Shojaei Mehr, S. 2012. Planning of Nightlife Recreation Spaces with an Emphasis on the Concept of a 24-Hour City, M.S. Thesis in Architect, Islamic Azad University (Tehran Branch).
29. Tabarsei, F. 1993. Majma’ Al-Bayan,7. Edited by AbolHasan sha’rani. Tehran: Naser Khosrow.
30. Tabataba’I, M. 1996. Al-Mizan,13. Society of Teachers of Qom Seminary.