زمینه‌ها و بسترهای اجتماعی شکل‌گیری علم بومی
علی حسین حسین زاده[۱]
محمدعلی مومبینی[۲]
ایرج موبینی[۳]
عباس تقی پور[۴]
[۱]. دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران اهواز. اهواز. ایران.
[۲]. کارشناس ارشد جامعهشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز. اهواز. ایران.
[۳]. کارشناس ارشد الهیات فقه و حقوق دانشگاه پیام نور قم. قم. ایران.
[۴]. دانشجوی کارشناسی ارشد جامعهشناسی دانشگاه تهران. تهران. ایران.
چکیده
گفتمان بومی‌سازی‌سازی علم جامعهشناسی تاکنون به‌صورت مجرد و دور از توجه به ارتباط نهاد علم جامعهشناسی با نهادهای اجتماعی مطرح شده است. تحقیق حاضر درپی آن است تا با گذر از دوآلیسم معرفت‌شناختی حاکم بر حوزه جامعهشناسی علم به بررسی زمینه‌ها و بسترهای اجتماعی لازم بومی‌سازی علم جامعهشناسی در ایران بپردازد و در پایان مدل مناسب «استقرار نهاد علم جامعهشناسی درون‌ساختارهای اجتماعی جامعه» را ارائه کند. این تحقیق در تلاش است براساس روش کیفی‌ـ‌اسنادی با بررسی چگونگی شکل‌گیری مناسب «زیست‌جهان نهاد علم جامعهشناسی و تعامل آن با نهادهای اجتماعی»، گفتمان بومی‌سازی علوم انسانی ـ با تأکید بر علم جامعهشناسی ـ در جامعه ایران را آسیب‌شناسی کند. گفتمان بومی‌سازی علم جامعهشناسی ورای هر تعریف و توصیفی از «بومی‌سازی» باید راهکارها و راه حل‌های بهبود استقرار نهاد علم جامعهشناسی در جامعه ایران را در دستور کار خود قرار دهد؛ به‌عبارت‌دیگر، ازآنجاکه بومی‌سازی علم جامعهشناسی ـ برمبنای تعاریف گوناگون ـ باید در جامعه ایران تحقق پیدا کند، نمی‌تواند به رابطه و تعامل نهاد علم و ساختارها و نهاد اجتماعی و همچنین شکل‌گیری زیست‌جهان نهاد علم بی‌تفاوت باشد.
کلیدواژه‌ها: بومی‌سازی، زیست‌جهان نهاد علم، تعامل نهاد علم با نهادهای اجتماعی، نهاد علم جامعهشناسی.
کتابنامه
ابراهام، جی.اچ. ۱۳۶۸٫ خاستگاه‌های جامعهشناسی. ترجمه احمد کریمی. تهران. پاپیروی‌ـ‌پیشبرد.
آزاد ارمکی، تقی. ۱۳۷۸٫ جامعهشناسی جامعهشناسی در ایران. تهران. نشر کلمه.
ــــــــــــــ. زمستان ۱۳۸۶٫ «جامعهشناسی در ایران». رشد علوم اجتماعی. شمارۀ ۲: ۱۱٫
ــــــــــــــ.۱۳۸۷٫ «آموزش جامعهشناسی در ایران مشکلات و فرصت‌ها». مجله آموزش عالی ایران. شماره ۱: ۲۶٫
ــــــــــــــ. ۱۳۸۹٫ جامعهشناسی علم مناقشه‌برانگیز در ایران. تهران. نشر علم.
آزاد ارمکی، تقی؛ غفاری، غلامرضا. ۱۳۸۳٫ جامعهشناسی نسلی در ایران. تهران. پژوهشکده علوم انسانی جهاد دانشگاهی.
آزاد ارمکی، تقی؛ غیاثوند، احمد. ۱۳۸۳٫ جامعهشناسی تغییرات فرهنگی در ایران. تهران. پژوهشکده علوم انسانی جهاد دانشگاهی.
آگ‌برن، ویلیام فیلدینگ؛ کوف، نیم. ۱۳۸۰٫ زمینه جامعهشناسی. اقتباس ا. ح. آریان پور. تهران. نگاه.
بستان، حسین. ۱۳۸۴٫ گامی به‌سوی علم دینی. تهران. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بهکش، محمدمهدی. ۱۳۸۱٫ اقتصاد ایران در بستر جهانی‌شدن. تهران. نشر نی.
ترنر و بیگلی، جاناتان و ال، ۱۳۸۴٫ پیدایش نظریه‌های جامعهشناسی. ترجمه عبدالعلی لهسایی‌زاده. شیراز. انتشارات نوید شیراز.
تشکر، زهرا؛ علی بابایی، یحیی. بهار ۱۳۷۸٫ «وضعیت تحقیقات اجتماعی خانواده و ازدواج در ایران». در: وضعیت تحقیقات فرهنگی اجتماعی در ایران. منوچهر محسنی و مسعود کوثری. تهران. نشر رسش. صص ۷۱-۳۳٫
تهرانیان، مجید. ۱۳۸۰٫ جهانی‌شدن (چالش‌ها و ناامنی‌ها). تهران. راهبرد.
جعفری، احمد؛ کرم، صمیمی‌نیا. ۱۳۸۵٫ جهانی‌شدن، شاخص‌ها و جایگاه اقتصاد ایران. تهران. مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
حائر شیرازی، محی الدین. ۱۳۷۰٫ بحثی درباره جامعهشناسی اسلامی. شیراز. انتشارات دانشگاه شیراز.
حسین‌زاده و نواح و مومبینی، علی حسین و عبدالرضا و محمدعلی. ۱۳۹۲٫ «بررسی ناسازگاری فرهنگی علوم انسانی جدید و ساختارهای اجتماعی در جامعه ایران». فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی. شماره ۴٫
حسینیان، محمدرضا. ۱۳۸۳٫ علل ناکارآمدی نهادهای علمی کشور. قم. دبیرخانه نهضت آزاداندیشی و تولید علم.
خلیلی، اسماعیل. ۱۳۸۸٫ علوم انسانی در ایران، در درآمدی بر علوم انسانی در ایران. تهران. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
خوش اندام، بهزاد. ۱۳۸۷٫ رویکرد قدرت‌های بزرگ به موضوع هسته‌ای ایران. تهران. مرکز تحقیقات استراتژیک.
دفتر همکاری حوزه و دانشگاه. ۱۳۷۳٫ درآمدی به جامعهشناسی اسلامی (۲): مبانی جامعهشناسی اسلامی. تهران. سمت.
رجایی، فرهنگ. بهار ۱۳۷۲٫ «میزگرد بررسی وضعیت جامعهشناسی در ایران». دانشگاه انقلاب. دوره جدید شماره ۹۷: ۲۰٫
ریتزر، جورج. ۱۳۷۴٫ نظریه‌های جامعهشناسی در دوران معاصر. ترجمه هادی جلیلی. تهران. نشر نی
سجادپور، محمدکاظم. ۱۳۸۱٫ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران. دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
سروش، عبدالکریم. پاییز ۱۳۷۶٫ «نکاتی چند در‌مورد تحقیقات علوم اجتماعی در ایران». نامه انجمن جامعهشناسی ایران. مجموعه مقالات شمارۀ ۲: ۱۱٫
شریعتی، سارا. بهار ۱۳۸۸٫ «یک جامعهشناسی برای یک جهان؟». مطالعات اجتماعی ایران. شمارۀ ۱: ۲۱٫
شورچی، حافظ. ۱۳۸۶٫ جهانی‌شدن غرب و ایران. تهران. اختر.
طباطبایی، جواد. ۱۳۷۹٫ ابن خلدون و علوم اجتماعی. تهران. طرح نو.
عبداللهی، محمد. پاییز ۱۳۷۵٫ «جامعهشناسی در ایران». رهیافت. شمارۀ ۱۳: ۷٫
ــــــــــــــ. پاییز ۱۳۷۶٫ «روش‌شناسی در تحقیقات اجتماعی». نامه انجمن‌شناسی در ایران، مجموعه مقالات شماره ۲: ۷٫
عبدی، عباس؛ گودرزی، محسن. ۱۳۷۸٫ تحولات فرهنگی در ایران. تهران. سروش.
عبدی، عباس. ۱۳۷۲٫ «جامعهشناسی تحقیقات اجتماعی در ایران». مجموعه مقالات سمینار جامعهشناسی. تهران. سمت.
علیخانی، علی اکبر. ۱۳۸۳٫ نگاهی به پدیده گسست نسل‌ها. تهران. پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
قانعی‌راد، محمدامین. بهار۱۳۸۱٫ «شیوه جدید تولید دانش: ایدئولوژی و واقعیت». مجله انجمن جامعهشناسی ایران. دوره چهارم. شماره ۳٫
ـــــــــــــــــــ. ۱۳۸۲٫ ناهم‌زمانی دانش: روابط علم و نظام‌های اجتماعی‌ـ‌اقتصادی در ایران. تهران. مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
ـــــــــــــــــــ. ۱۳۸۳٫ «گفت‌وگوی پیش الگویی در جامعهشناسی ایران». انجمن جامعهشناسی ایران. دوره پنجم شمارۀ ۱: ۳۵٫
ــــــــــــــــــــ. بهار ۱۳۸۵٫ «وضعیت اجتماع علمی در رشته علوم اجتماعی». نامه علوم اجتماعی. شماره ۲۷: ۲۹٫
ــــــــــــــــــــ و جوکار، محمدامین و مریم. ۱۳۸۸٫ «علم اجتماعی مستقل/ دگرواره و عینیت چندگانه». مطالعات اجتماعی ایران. شماره ۱: ۳۰٫
کچویان و کریمی، حسین و جلیل. پاییز ۱۳۸۵٫ «پوزیتیویسم و جامعهشناسی در ایران». رهیافت. شمارۀ ۲۸: ۲۷٫
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۷۳٫ «اقتراح». کلمه. شماره ۱۲٫
گلچین، مسعود. ۱۳۸۳٫ مفهوم جامعهشناسی اسلامی در دین و علوم اجتماعی. قم. مؤسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه.
گلوور و استرابریج و توکل، دیوید و شیلاف و محمد. ۱۳۸۳٫ جامعهشناسی معرفت و علم. ترجمه شاپور بهیان و جمال محمدی، حامد حاجی حیدری، محمدرضا مهدی زاده، حسن ملک. تهران. سمت.
لهسایی‌زاده، عبدالعلی. زمستان ۱۳۷۵٫ «موانع پژوهش علوم اجتماعی در ایران». رهیافت. شماره ۱۴: ۸٫
ـــــــــــــــــــ. پاییز ۱۳۷۶٫ «مشکلات آموزشی رشته جامعهشناسی در ایران». نامه انجمن جامعهشناسی در ایران. مجموعه مقالات شماره ۱۹: ۲٫
لهسایی‌زاده، عبدالعلی؛ مهدی، علی اکبر. ۱۳۷۴٫ جامعهشناسی در ایران. ترجمه نوشین احمدی خراسانی. تهران. نشر توسعه.
محمدی، منوچهر. ۱۳۶۶٫ اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران. امیرکبیر.
مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی. ۱۳۸۲٫ مجموعه مقالات همایش جهانی‌شدن اقتصاد. تهران. مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
مؤمنی، فرشاد. ۱۳۸۸٫ «ایران و چالش‌های مواجهه با علم بومی و علم جهانی». مطالعات اجتماعی. شماره ۱: ۲۲٫
نصر، سید حسین. ۱۳۸۹٫ دین و نظم طبیعت. ترجمه ان‌شاءالله رحمتی. تهران. نی.
نواح و حسین زاده و مومبینی، عبدالرضا و علی حسین و محمدعلی. ۱۳۹۲٫ علم بومی و ساختارهای اجتماعی‌ـ‌اقتصادی. فصلنامه رهیافت. شماره ۵۴٫
نیک‌گهر، عبدالحسین. بهار ۱۳۷۲٫ «میزگرد بررسی وضعیت جامعهشناسی در ایران». دانشگاه انقلاب. دوره جدید شماره ۹۷: ۲۰٫
هودشتیان، عطا. ۱۳۸۱٫ جهانی‌شدن و ایران. تهران. چاپخش.
وبر، ماکس. ۱۳۷۳٫ اخلاق پروتستانی و روح سرمایه‌داری. ترجمه عبدالکریم رشیدیان و پریسا منوچهری کاشانی. تهران. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ۱۳۸۰٫ ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان. تهران. دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۲٫ ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان. تهران. دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
یوسف، نریمان. ۱۳۸۳٫ شکاف بین نسل‌ها: بررسی نظری و تجربی. تهران. پژوهشکده علوم انسانی جهاد دانشگاهی.
یوناس، فریدریش. ۱۳۸۷٫ تاریخ جامعهشناسی. ترجمه عبدالرضا نواح. اهواز. رسش.
Anderson, M. S., Ronning, E. A., Martinson, B. C., & De Vries, R. (2010). Extending the Mertonian norms: Scientists’ subscription to norms of research. Journal of Higher Education.
Fuller, S. 2000. Governance of Science. Buckingham: Open University Press. p 25.
Gibbons, M., Nowotny, H., Limoges, C., Schwartzman, S., Scott, P., and Trow, M. 1994. The new production of knowledge: The dynamics of science and research in contemporary societies. London: Sage.
Gray, MEI. 2008. Knowledge production in social work: The ‘gold standard’ of mode 2, Paper presented at the 34th Biannual Congress of the International Association of Schools of Social Work (IASSW) Transcending Global-Local Divides, Durban. South Africa. 20-24th July 2008.
HELGA NOWOTNY, PETER SCOTT and MICHAEL GIBBONS. 2003. ‘Mode 2’ Revisited: The New Production of Knowledge, Minerva 41: p 179–۱۹۴, ۲۰۰۳٫© ۲۰۰۳ Kluwer Academic Publishers. Printed in the Netherlands.
Hessen, B. 1971. The Social and Economic Roots of Nawtons Principa ؛New York, Howard Fertig.
Krishna, V.V. Waast R. and Gailard J. 2000. The Changing Structure of Science Developing Countries, Science Technology a Society 5: 2(2000). New Delhi/Thousand Oaks/ London Sage Publication.
Kuutti, Kari. 2007. DESIGN RESEARCH, DISCIPLINES, AND NEW PRODUCTION OF KNOWLEDGE. Proceedings of IASDR 2007: Emerging Trends, Hong Kong Polytechnic University. Hong Kong, November 12-15.
Marx, k. 1904. A Contribution to the Critique of Political Economy. Chicago.
Melissa S. “Anderson. Emily A. Ronning. Raymond De Vries. Brian C. Martinson. 2010“. The Journal of Higher Education, Vol. 81, No. 3 (May/June 2010), Copyright © ۲۰۱۰ by The Ohio State University
Merton, R. K. 1973a. “The Sociology of Science“. Chicago and London: University of Chicago Press, ed. With an introduction by N.W. Storer.
Merton, R.K. 1970. Science, Technology and Society in Seventeenth-Century England. New York: Howard Fertig. (Ph.D. dissertation completed in 1935; orig. pub. P 1938).
Mitroff, Ian I. 1974. “Norms and Counter-Norms in a Select Group of the Apollo Moon Scientists: A Case Study of the Ambivalence of Scientists“, American Sociological Review, Volume 39, Issue4 (Aug.,1974). p 574-595
Mulkay M. J. 1991. Sociology of Science: a Socieological Pilgrimage. Open University Press.
Pester Dominique. 2000. The Production of Knowledge Between Academies and Markets: a Historical Reading of The Book The New Production of Knowledge, Science, Technology a Society. 5: 2, New Delhi/Thousand Oaks/ London Sage Publication.
Ramasuban, R. 1977. Towards a Relevant Sociology of Science for India (in: Perspectives in The Sociology of Science. S. S. Blume (ed), John Wiley a Sons).
Rawetz j. R. 1971. Scientific Knowledge and Its Social Peoblam. London: Oxford University Press.
Rose, H. and S. Rose. 1969. Science and Society. Allen Lane: The Penguin Press.
ـــــــــــــــــــــــــــــ ۱۹۷۹٫ The Political Economy of Science Ideology of/in The Natural Science. The Macmillan Press LTD.
Salamon, J. J. 2000. Recent Trends in Science and Technology Policy, Science, Technology a Society. 5: 2 (2000) New Delhi/Thousand Oaks/ London Sage Publication.
Sztompka, Piotr. 2007. Trust in Science: Robert K. Merton’s Inspiration. Journal of Classical Sociology. 2007 7: 211, DOI: 10.1177/1468795X07078038.
