فریبا شایگان[۱]

حیدر سهرابی[۲]

[۱]. دانشیار دانشگاه علوم انتظامی امین. تهران. ایران .

[۲]. استادیار دانشگاه علوم انتظامی امین. تهران. ایران.

چکیده

اجتماعی‌کردن اعضای جامعه و نهادینه‌کردن ارزش‌ها و فرهنگ جامعه در افراد یکی از مباحث مهم جامعه‌شناسی است که بسیاری از اندیشمندان این حوزه به‌نحوی به آن پرداخته‌اند و اکثر آنچه در این زمینه در متون علمی و دانشگاهی ما تدریس می‌شود‌، ترجمان دیدگاه صاحب‌نظران غیر بومی و غیر‌اسلامی است که متأثر از شرایط محیطی و اجتماعی جامعه آنها است؛ ازاین‌رو، استفاده از نظرات آنان بدون هیچ‌گونه دخل و تصرف و بومی‌سازی در سایر جوامع نتیجه مطلوبی نخواهد داشت.

برای حرکت در جهت بومی و اسلامی‌سازی این علوم، مقاله حاضر با هدف شناخت شیوه‌های نهادینه‌کردن رفتار در اسلام از روش کیفی و مراجعه به متون دینی به‌ویژه قرآن کریم و نهج‌البلاغه استفاده کرده است.

‌‌شیوه‌های دینی چون تغییر ظاهر‌، تحول باطن، مداومت و محافظت بر عمل‌، ارائه الگوی مناسب رفتاری، حسن خلق، عمل به وعده‌های داده‌شده، نظم در کار و تعیین مکان و زمان مشخص و ثابت برای انجام کار، نیز ارائه استدلال‌های منطقی برای انجام‌ رفتار می‌توانند به نهادینه‌کردن رفتار در اعضای جامعه منجر شوند.

کلید‌واژه‌ها: اسلام، نهادینه‌سازی، ملکه‌شدن، درونی‌شدن رفتار، جامعه.

کتابنامه

قرآن کریم.

ن‍ه‍ج‌‌ال‍ب‍لاغ‍ه. ۱۳۸۱. ت‍رج‍م‍ه‌ و ش‍رح‌ ع‍ل‍ی‍ن‍ق‍ی‌ ف‍ی‍ض ‌الاس‍لام‌. ت‍ه‍ران. نشر ف‍ق‍ی‍ه.

آم‍دی، ع‍ب‍دال‍واح‍د ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د ت‍م‍ی‍م‍ی‌. ۱۳۸۱. غ‍ررال‍ح‍ک‍م‌ و دررال‍ک‍ل‍م‌. ت‍رج‍م‍ه‌ و ت‍ص‍ن‍ی‍ف‌ م‍ص‍طف‍ی‌ درای‍ت‍ی‌. م‍ش‍ه‍د. ض‍ری‍ح‌ آف‍ت‍اب‌.

اب‍ن‌ اب‍ی‌ ال‍ح‍دی‍د، ع‍ب‍د ال‍ح‍م‍ی‍د ب‍ن‌ ه‍ب‍ه ال‍ل‍ه المعتزلی. ۱۳۸۸.‌ شرح نهج‌البلاغه. ت‍رج‍مه غلامرضا لایقی. تهران. نیستان‏‫. چاپ دوم.

اب‍ن‌ ب‍اب‍وی‍ه‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌‏‫. ۱۳۸۹. معانی ‌الاخبار. تصحیح و تحقیق علی‌اکبر غفاری. مؤسسه انتشارات اسلامی.

اب‍ن‌ ب‍اب‍وی‍ه‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌. ۱۴۱۳ق. من لایحضره الفقیه. قم. انتشارات اسلامی. چاپ سوم.

اهرنجانی، حسن؛ سلطان تیرانی، فلورا. ۱۳۷۴٫ سازمان‌ها؛ سیستم‌های عقلایی، طبیعی و باز. تهران. انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.

باقری، خسرو. ۱۳۹۱٫ نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران. انتشارات مدرسه. چاپ بیست و هفتم.

برگر، پترول؛ لوکمان، توماس. ۱۳۷۵٫ ساخت اجتماعی واقعیت. ت‍رج‍م‍ه فریبرز مجیدی. تهران. نشر علمی فرهنگی.

ب‍ودون‌، ری‍م‍ون؛‌ ب‍وری‍ک‍و، ف‍ران‍س‍وا. ۱۳۸۵٫ ف‍ره‍ن‍گ‌ ان‍ت‍ق‍ادی‌ ج‍ام‍ع‍ه‌ش‍ن‍اس‍ی‌. ت‍رج‍م‍ه‌ ع‍ب‍دال‍ح‍س‍ی‍ن‌ ن‍ی‍ک‌ گ‍ه‍ر. ت‍ه‍ران‌. انتشارات ف‍ره‍ن‍گ‌ م‍ع‍اص‍ر.

حر عاملی، محمد بن ‌حسن. ۱۴۰۹ق. تفصیل‌ وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه‌. قم. مؤسسه آل البیت (ع).

خامنه‌ای، سید علی. ۱۳۹۴٫ بیانات در دیدار اساتید دانشگاه. ۱۳/۴/۱۳۹۴٫ برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری به آدرس:

http://www.leader.ir/fa/speech/13387/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%8C-%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86

دلشاد تهرانی، مصطفی. ۱۳۷۶٫ سیری در تربیت اسلامی. تهران. انتشارت ذکر. چاپ چهارم.

دورکیم، امیل. ۱۳۷۸٫ نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی. ت‍رج‍م‍ه‌ فرهنگ ارشاد. تهران. نشر نی.

شایگان، فریبا؛ مصطفی‌نژاد، حسن. ۱۳۹۰٫ نهادینه‌سازی و انضباط اجتماعی. تهران. انتشارات دانشگاه علوم انتظامی.

شرفی، محمد رضا. ۱۳۷۹٫ تربیت اسلامی با تأکید بر دیدگاه‌های امام خمینی. تهران. نشر پنجره. چاپ سوم.

صداقتی فرد، مجتبی. ۱۳۸۶٫ جامعه‌شناسی. تهران. نشر ارسباران. چاپ دوم.

طباطبائی، محمد حسین.۱۳۹۰. المیزان فی تفسیر القرآن. تهران. مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

کافی، مجید. ۱۳۸۵٫ مبانی جامعه‌شناسی. تهران. انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی.

کریمی، یوسف. ۱۳۷۹٫ روان‌شناسی اجتماعی (نظریه‌ها، مفاهیم و کاربردها). تهران. ارسباران. چاپ هشتم.

ک‍ل‍ی‍ن‍ی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ی‍ع‍ق‍وب.‌ ۱۳۷۰٫ اصول کافی. ت‍رج‍م‍ه‌ و ش‍رح‌ ف‍ارس‍ی‌ م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر ک‍م‍ره‌ای‌. ت‍ه‍ران. اس‍وه‌. چاپ چهارم.

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۴۰۷ق. الکافی. تهران. دارالکتب الاسلامیه. چاپ چهارم.

کوزر، لوئیس؛ روزنبرگ، برنارد. ۱۳۷۸٫ نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی. ترجمه فرهنگ ارشاد. تهران. نشر نی.

کوهن، بروس ۱۳۸۵٫ درآمدی بر جامعه‌شناسی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران. توتیا. چاپ بیست و هفتم.

گیدنز، آنتونی. ۱۳۷۶٫ مبانی جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری. بی‌جا. نشر نی.

مارشال، کاترین؛ راسمن، گرچن. ۱۳۷۷٫ روش تحقیق کیفی. ترجمه علی پارسیان و محمد اعرابی. تهران. دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

مجلسى، محمدباقر بن‌ محمدتقى. ۱۴۰۳ق. بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار. بیروت. دار إحیاء التراث العربی. چاپ دوم.

مقدس‌نیا، محمد؛ محمدی، محمدمهدی. ۱۳۷۹٫ آداب معاشرت. قم، نشر افق فردا

مکارم‌ شیرازی، ناصر. ۱۳۸۸٫ قرآن عربی‌ـ‌فارسی. قم. انتشارات پژواک اندیشه‏‫.

م‍ک‍ارم‌ ش‍ی‍رازی‌، ن‍اص‍ر با همکاری جمعی از فضلا‌ و دانشمندان. ۱۳۹۲. تفسیر نمونه. تهران. دارالکتب ‌الاسلامیه.

ن‍وری‌ ال‍طب‍رس‍ی، ح‍س‍ی‍ن ‌ب‍ن‌ م‍ح‍م‍دت‍ق‍ی‌ . ۱۳۶۸٫ م‍س‍ت‍درک‌ ال‍وس‍ائ‍ل‌ و م‍س‍ت‍ن‍ب‍ط ال‍م‍س‍ائ‍ل‌. ق‍م‌. نشر م‍ؤس‍س‍ه‌ آل ‌ال‍ب‍ی‍ت ‌(ع‌). چ‍اپ‌ دوم‌.

نیک ‌گهر، عبدالحسین. ۱۳۶۹٫ مبانی جامعه‌شناسی. تهران. رایزن. چاپ دوم.

هانتیگتون، سموئل. ۱۳۷۵٫ سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران. نشر علم. چاپ دوم.

Scott, W.Richard. 1995. Institution and Organization. Sage Publications. Silverma.