جعفر هوشیاری[۱]

محمد مهدی صفورایی پاریزی[۲]

.[۱] دانشجوی دکترای قرآن و روان‌شناسی جامعه المصطفی العالمیه، عضو گروه علوم تربیتی مؤسسه آموزش عالی بنت الهدی.

.[۲] دانشیار روان‌شناسی تربیتی، عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه. قم. ایران.

چکیده

خانواده متعالی بستر تکامل فردی و اصلاح جامعه می‌باشد. اسلامی بودن شرط تعالی خانواده، و بهزیستی روانی یکی از معیارهای سنجش سلامت آن است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه کارآمدی خانواده اسلامی با بهزیستی روانی دانشجویان و طلاب سامان گرفت. جامعه آماری دانشجویان و طلاب کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه شهر قم بود که ۳۹۱ نفر از آنان به‌صورت نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شد. برای انجام این پژوهش از دو پرسش‌نامه «کارآمدی خانواده اسلامی» و «بهزیستی روانی ریف» استفاده شد. داده‌ها توسط شاخص‌های مرکزی، شاخص‌های پراکندگی، ضریب هم‌بستگی پیرسون، رگرسیون، و با کمک نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش حاضر نشان داد بین کارآمدی خانواده اسلامی با بهزیستی روانی هم‌بستگی مثبت معنا‌دار ۴۸۴/۰= r وجود دارد. میانگین نمره طلاب در هر دو متغیر بالاتر از دانشجویان بود. کارآمدی خانواده طلاب ۴۹/۱۰، دانشجویان ۸۹/۹ و بهزیستی روانی طلاب ۵۱/۲۶، دانشجویان ۹۳/۲۴ بود. پیش‌بینی کارآمدی خانواده آزمودنی‌ها براساس مؤلفه‌های بهزیستی روانی زیرمقیاس‌های تسلط بر محیط و روابط مثبت با دیگران معنادار است (۰۰۰۱/۰p≤ ، ۰۴۳/۶۳F=). بر اساس خروجی تحلیل رگرسیون، این دو متغیر درمجموع ۹/۲۴ درصد از کارآمدی خانواده آزمودنی‌ها را پیش‌بینی می‏‏ُ‏کنند.

کلیدواژه‌ها: خانواده اسلامی، کارآمدی خانواده، بهزیستی روانی، دانشجویان، طلاب.

کتابنامه

بیانی، علی اصغر؛ کوچکی، عاشور محمد؛ بیانی، علی. ۱۳۸۷٫ «روایی و پایایی مقیاس بهزیستی روان‌شناختی ریف». مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران. سال چهاردهم. شماره ۲٫ صص ۱۴۶-۱۴۱٫

پولادی، طاهره. ۱۳۹۱٫ «رابطه بین ابعاد پرخاشگری با بهزیستی روان‌شناختی و سازگاری اجتماعی نوجوانان شهر خرم آباد». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران. دانشکده روان‌شناسی. دانشگاه علامه طباطبایی.

پویانفر، آزیتا. ۱۳۸۱. «بررسی رابطه بین کارایی خانواده با سلامت عمومی زوجین دانشجو در شهر تهران». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.

جدیری، جعفر. ۱۳۸۷٫ رابطه رضامندی زناشویی (براساس معیارهای دینی) با ثبات هیجانی در دانش‌پژوهان مؤسسه امام خمینی (و ساخت مقیاس رضامندی زناشویی بر‌اساس معیارهای دینی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی. قم. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

حقیقتیان، منصور؛ حقیقت، فرشته؛ قریشی، سید رسول؛ محسنی‌پور، پروانه. ۱۳۹۰٫ «تأثیر روابط خانوادگی بر بهداشت روانی فرزندان در شهر اصفهان». مجله تحقیقات نظام سلامت. سال هفتم. شماره سوم. صص ۳۶۳-۳۵۲٫

رجبی، غلامرضا. ۱۳۹۱٫ «روایی و اعتباریابی نسخه فارسی مقیاس بهزیستی ذهنی در بیماران سرطانی». فصل‌نامه روان‌شناسی سلامت. شماره چهار. صص ۴۱-۳۰٫

رضایی دهنوی، صدیقه. ۱۳۹۰٫ «بهزیستی روان‌شناختی کودکان مبتلا به اوتیسم و مادران آنها و عوامل مؤثر بر آن و ارائه الگوی علّی مبتنی‌بر رابطه ویژگی‌های مادر و کودک». رساله دکتری. اصفهان. دانشگاه اصفهان.

سازمان ثبت احوال کل کشور، ۱۳۹۱، «نرخ ازدواج و طلاق در ایران و سایر کشورها، محزون، علی اکبر. مدیر کل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال». http://www.sabteahval.ir (دسترسی در ۱۵/۰۴/۱۳۹۳).

سالاری‌فر، محمدرضا. ۱۳۸۵٫ خانواده در اسلام و روان‌شناسی. تهران. سمت.

شریفی، کبیر. (۱۳۹۰). رابطه بین بهزیستی روان‌شناختی با کیفیت زندگی معلمان متأهل مقطع متوسطه شهر لردگان. پایان­نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی. دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد مرودشت- دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی.

صفورایی پاریزی، محمد مهدی. ۱۳۸۸٫ «شاخص‌های خانواده کارآمد از دیدگاه اسلام و ساخت پرسش‌نامه آن». رساله دکتری. قم. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

فرزانه، شاهین. ۱۳۹۱٫ رابطه میزان سرسختی روان‌شناختی و بهزیستی روان‌شناختی با کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی استان فارس. بی‌جا. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی.

کرمی نوری، رضا؛ مکری، آذرخش؛ محمدی‌فر، محمد؛ یزدانس، اسماعیل. ۱۳۸۱٫ «بررسی عوامل مؤثر بر شادی و بهزیستی دانشجویان». مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی. سال ۳۲٫ شماره ۱٫ ص۴۴-۳٫

کسرایی، مریم. ۱۳۹۱٫ مقایسه کیفیت زندگی و بهزیستی روان‌شناختی در همسران شاهد، جانباز و عادی. بی‌جا. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی.

کشاورز، صدیقه. ۱۳۹۱٫ رابطه سبک زندگی و امید به زندگی با بهزیستی روان‌شناختی سالمندان آموزش و پروش شهرستان داراب. بی‌جا. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی.

مجموعه مقالات نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی، ۱۳۹۱، جلد چهارم، کمیسیون تخصصی نقد علوم انسانی متداول، مقاله «کنکاشی پیرامون برخی سوء برداشت‍‌ها در خصوص تحول در علوم انسانی؛ تبیین مواضع حضرت آیت الله خامنه‌ای (مدظله العالی) در خصوص اسلامی سازی علوم انسانی»، ص ۳۷۱٫

معلمی، صدیقه. ۱۳۸۹. «رابطه سلامت روان، هوش معنوی و افکار ناکارآمد در دانشجویان». مجله اصول بهداشت روان. دوره ۱۲٫ شماره ۴۸٫ صص ۷۰۹-۷۰۲٫

ملتفت، قوام. ۱۳۹۰٫ «ارائه مدلی برای بهزستی روان‌شناختی با توجه به ادراک دانش‌آموزان از والدین، همسالان و معلمان با نقش واسطه‌گری باورهای انگیزشی». پایان‌نامه دکتری. شیراز. دانشکده علوم تربیتی دانشگاه شیراز.

نجفی، محمود. ۱۳۸۹٫ «ارائه الگوی پیش‌بین رضامندی زندگی بر‌اساس روابط ساختاری سازه‌های روان‌شناسی مثبت‌گرا در کارکنان جوان و میان‌سال دانشگاه‌های تهران». رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.

نوابی‌نژاد، شکوه. ۱۳۷۸٫ روان‌شناسی زن. تهران. جامعه ایرانیان.

هوشیاری، جعفر. ۱۳۹۳٫ «رابطه کارآمدی خانواده با بهزیستی روان‌شناختی و معنوی در دانشجویان و طلاب متأهل دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه شهر قم». پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی. ساوه. دانشگاه آزاد اسلامی.

Albert, Bandura. Gian Vittorio Caprara, and Claudio Barbaranelli, Camillo Regalia and Eugenia Scabini. 2011. “Impact of Family efficacy Beliefs on Quality of Family Functioning and Satisfaction with Family Life”. applied psychology: an international review. 60 (3). P 421–۴۴۸٫

Funnel R, Koutoukidis G, Lawrence K. 2005. Tabbners nursing care: theory and practice. Sydney: Churchill Livingstone; 4th ed. P 83-134.

Rebecca Joyce. Clampet – Lundquist, Susan. 2012. “Social Ties, Social Support, and Collective Efficacy among Families from Public Housing in Chicago and Baltimore“. Journal of Sociology & Social Welfare, Volume xxxix, Number 4.

Ryan, R. M. & Deci, E. l. 2008. “A self-determination Theory approach to psychotherapy: The motivational basis for effective change”. Canadian Psychology. 49(3). P 186-193.

Ryff, C.D. & Keyes, C.L. 1995. “The Structure of Psychological Well-being Revisited”. Journal of Personality and Social Psychology. 69. P 719-727.

Ryff, C.D. 1995. “Psychological Well-being in Adult Life”. Current Directions in Psychological Science. 4. P 99-104.

Ryff, C.D. Keyes, C.L. m. Shomtkin, D. 2002. “Optimal well-being :Empirical Encounter of two traditional“. Journal of Personality and social psychology. 62 (6). P 1007-1022.