علی‌ اکبر جعفری ندوشن

استادیار گروه حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه یزد، ایران، یزد

 ^{Nadoushan@yazd.ac.ir}

چکیده

 در نظام فقهی و حقوقی ایران، ضمانت اجراهای نقض تعهد در عقد بیع در مواردی همچون حق حبس، الزام به پرداخت، حق فسخ به استناد خیار تأخیر ثمن یا خیار تفلیس و وجه التزام، پیش‌بینی حق فسخ و مواردی از این دست خلاصه می‌شود؛ حال آنکه کنوانسیون بیع بین‎المللی کالا علاوه بر ضمانت اجراهای معمول با پیش‎بینی حق بازفروش کالا، این اختیار را به هر یک از طرفین می‌دهد که در برابر نقض تعهد دیگری که موجب می‌شود تا مبیع در اختیار طرف دیگر باقی بماند، با فروش آن به ثالث در صدد جلوگیری از خسارات ناشی از نقض تعهد برآید. بررسی این نهاد حقوقی در کنوانسیون مزبور و امکان‎سنجی تأسیس آن در نظام حقوقی ایران به استناد مبانی فقهی قاعده لاضرر، قاعده احسان، تقاص، قاعده ضرورت و اضطرار و قاعده شروط می‌تواند امکان ایجاد حق بازفروش را در موارد لزوم در مقررات مدنی و تجاری ایران فراهم کند.

کلیدواژگان: بازفروش کالا، تأخیر غیرمتعارف، لاضرر، احسان، تقاص.

منابع

1. قرآن کریم.
2. ارسطا، محمدجواد (۱۳۸۱). بازفروش کالا، نشریه طلوع. ۳ و ۴: ۹۲-۱۱۶٫
3. اصغری آقمشهدی، فخرالدین، و زارعی، رضا (۱۳۸۹). حق بازفروش کالا مطالعه تطبیقی، پژوهشنامه بازرگانی. ۵۷: ۱۸۳-۲۰۷٫
4. ابن‎منظور، محمدبن مکرم (۱۳۶۲). لسان العرب. جلد ‎ قم: ادب الحوزه.
5. آل بحرالعلوم، سیدمحمد (۱۴۰۳ق). بلغه الفقیه. جلد ‎ تهران: مکتبه الصادق.
6. امامی، سیدحسن (۱۳۷۷). حقوق مدنی. جلد اول. تهران: انتشارات اسلامیه.
7. انصاری، مرتضی (۱۳۸۳)، فرائد الاصول، تهران:انتشاراتآرموس.
8. انصاری، مرتضی (۱۳۷۷). کتاب المکاسب. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
9. بلخی، نظام الدین(۱۳۱۰).الفتاوى الهندیه . بیروت:دار الفکر.
10. بجنوردی، میرزاحسن (۱۳۷۱). القواعد الفقهیه. جلد ‎ قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
11. بهرامی، حمید (۱۳۷۷). سوء استفاده از حق. تهران: انتشارات اطلاعات.
12. توحیدی، محمدعلی (۱۴۱۲ق). مصباح الفقاهه (تقریرات درس آیت‎الله خویی). جلد ‎ قم: انتشارات وجدانی.
13. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۷۸). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد ‎ تهران: انتشارات گنج دانش.
14. حر عاملی، محمد بن حسن (۱۴۱۴ ق). وسائل الشیعه. جلد ‎۱۹ و ۲۹٫ قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
15. حسینی مراغی، میرعبدالفتاح (۱۴۱۷ق). العناوین. جلد ‎ قم: جامعه المدرسین.
16. حیدری، سیدکمال (۱۴۲۰ق). لا ضرر ولا ضرار. تقریرات آیت‎الله شهید سیدمحمد باقر صدر. تهران: دارالصادقین.
17. خراسانی، محمد کاظم (۱۳۶۶). کفایه الاصول. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
18. خوانساری، جمال‎الدین محمد (۱۳۴۷). شرح غررالحکم و دررالکلم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
19. زحیلی، وهبه (بی‎تا). نظریه الضروره الشرعیه. دمشق: دارالفکر.
20. شیخ الشریعه اصفهانی، فتح‎الله (۱۴۰۶ ق). رساله لا ضرر. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
21. صفایی، سیدحسین و دیگران (۱۳۸۴). حقوق بیع بین‎المللی با مطالعه تطبیقی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
22. صفایی، سیدحسین (۱۳۸۶). مجموعه مقالات حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، بازفروش کالای مورد معامله. تهران: نشر میزان.
23. فاضل لنکرانی، محمد (۱۴۱۶ق). القواعد الفقهیه. جلد ‎ قم: مکتبه مهر.
24. فاضل تونی، مولی عبدالله بن محمد بشری خراسانی (۱۴۱۲ق). الوافیه فی اصول الفقه. تحقیق محمد حسین رضوی کشمیری. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
25. کاتوزیان، ناصر (۱۳۷۸). حقوق مدنی، عقود معین. جلد ۱٫ تهران: نشر گنج دانش.
26. کاتوزیان، ناصر (۱۳۷۸). قواعد عمومی قراردادها. جلد ۱٫ تهران: شرکت سهامی انتشار.
27. کاتوزیان، ناصر (۱۳۹۰). الزام‌های خارج از قرارداد، جلد ۲٫ تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
28. محقق داماد، سیدمصطفی (۱۳۷۰). قواعد فقه. تهران: مرکز نشرعلوم اسلامی.
29. محقق داماد، سیدمصطفی (۱۳۸۸). نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
30. مکارم شیرازی، ناصر (۱۴۱۱ق). القواعد الفقهیه. قم: مدرسه الامام امیرالمؤمنین۷٫
31. موسوی خمینی، سیدروح‎الله (بی تا). تحریر الوسیله. قم: دارالکتب العلمیه اسماعیلیان.
32. موسوی خمینی، سیدروح‎الله (۱۳۸۲). تهذیب الاصول. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
33. هیجده نفر از دانشمندان حقوق دانشگاه‎های معتبر جهان (۱۳۷۴). تفسیری بر حقوق بیع بین‎المللی، کنوانسیون ۱۹۸۰ وین. جلد ‎ ترجمه مهراب داراب‎پور. تهران: گنج دانش.
34. نجفی، محمد حسن (۱۳۶۷ق). جواهر الکلام. جلد ‎ تهران: دار الکتب الاسلامیه.
35. وطنی، امیر (۱۳۸۱). بررسی فقهی اضطرار و ضرورت، مقالات و بررسی‌ها. ۷۱: ۱۸۷-۲۰۷٫
36. ۱٫ Honnold, John (1991). Uniform Law for International Sale. Boston, Kluwer.
37. ۲٫ Enderlien, Fritz and Maskow, Dietrich (1992). International Sales Law. United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Convention on the Limitation Period in the International Sale of Goods. New York: Oceana Pub.
38. ۳٫ Schlechtriem,Peter et Witz,Claude(2008). Convention de Vienne sur les contracts de vente international de marchandises, Paris: Dalloz.
39. Schwenzer, I. & Fountoulakis, C. (2007). International Sales Law. Routledge –Cavendish: newyork.