. تعلیم و تربیت از منظر نظریه اسلامی عمل در چالش با رویکرد رفتارگرایانه | کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی
| امروز شنبه, ۲۴ آذر , ۱۴۰۳ | Saturday, 14 December , 2024 |
فارسی English

تعلیم و تربیت از منظر نظریه اسلامی عمل در چالش با رویکرد رفتارگرایانه

زهرا اشعری

کارشناس ارشد فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران

هاجرالسادات قاسمی

کارشناس ارشد فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران

چکیده

رفتارگرایی به عنوان یکی از قدیمی‎ترین نظریات آموزشی، اگرچه توسط رویکردهای پس از خود همواره مورد نقد قرار گرفته است، امروزه همچنان جایگاه خود را در حیطه عملی آموزش و تربیت داراست. نظریه اسلامی عمل با تأکید بر عاملیت انسان، فاصله قابل توجهی با این نظریه دارد. در این مقاله، مبانی رفتارگرایی و دلالت‎های آن در تربیت، از زاویه نظریه اسلامی عمل نقد شده است. در این راستا، قانونمندی، عینیت گرایی، انفعال انسان و تحویل گرایی در دو بعد روشی و هستی شناختی آن به عنوان مبانی رفتارگرایی معرفی شده و سپس دلالت‎های تربیتی آنها بررسی شده است. قلمرو آموزش و یادگیری دارای فاکتورهای متعددی همچون تعیین هدف، ارزشیابی، انگیزش، روش‎ها، محتوای آموزشی، مربی و متربی است. اما با توجه به عامل بودن انسان، چنانکه در نظریه اسلامی عمل مطرح است، فرایند پیچیده یادگیری در دیدگاه رفتارگرا دچار توهم ساده‎انگاری است. به طوری که این نظریه، تقویت را تنها عامل ایجاد و ادامه رفتار نمی داند، بلکه مهار درونی و نیز عوامل بازدارنده درونی از جمله فاکتورهای محدود کننده آن هستند. همچنین در نظریه اسلامی عمل، انسان دارای هویتی جمعی است و یکی از عرصه‎های بروز و ظهور عاملیت آدمی، جامعه است. بنابراین یکی از جنبه‎های عاملیت انسان، تعامل اجتماعی است. در واقع یادگیری، آنطور که در نظریه رفتارگرایی مطرح است، مسیری خطی نیست؛ بلکه این فرایند از برهم کنش میل، معرفت و اراده دانش‎آموز در تعامل فعال با عوامل محیطی حاصل می‎شود.

کلمات کلیدی: رفتارگرایی، نظریه اسلامی عمل، تعلیم و تربیت، تقویت، عاملیت

منابع:

  • قران کریم
  • نهج البلاغه
  1. باقری، خسرو ، مبانی شیوههای تربیت اخلاقی، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷
  2. باقری، خسرو ، هویت علم دینی ، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۲
  3. باقری، خسرو، نظریههای روانشناسی معاصر، تهران، نشر علم، ۱۳۸۷
  4. باقری، خسرو، الگوی مطلوب آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران ، تهران، مدرسه،  ۱۳۸۹
  5.  باقری، خسرو، نوآوری: تعلیم و تربیت اسلامی، چهارچوب تئوریک و کاربرد آن، تهران، هیأت حمایت از کرسی‎های نظریه‎پردازی، نقد و مناظره، سازمان انتشارات، ۱۳۹۱
  6. باقری، خسرو، انسان به منزله عامل، فصلنامه حوزه و دانشگاه، شماره ۹، ۱۳۷۵
  7. باقری، خسرو، بررسی تطبیقی طرحواره اسلامی عمل با انسان شناسی (پسا)ساختارگرا، فصلنامه تعلیم و تربیت، ۱۳۸۸
  8. سیف، علی اکبر، روانشناسی پرورشی، تهران، نشر دوران، ۱۳۸۰
  9. حیدری قزلجه، رضا، رفتارگرایی و طرح درس در بوته نقد، مجله رشد آموزش ریاضی، شماره ۷۸ ،  ۱۳۸۳
  10. میلر، جی. پی، نظریههای برنامه درسی، ترجمه محمود مهرمحمدی، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۹
  11. یوسفی، ناصر، رویکردهای آموزشی در کار با کودکان خردسال، تهران، انتشارات کارگاه کودک،   ۱۳۸۹
  12. Skinner, B. F. (1955-56). Freedom and the Control of Men, The American Scholar, 25, (1). Reprinted in Paul Nash (ed.), Models of Man, New York: Joun Wilery and sons, Inc. 1968
برچسب‌ها:, , , , , , ,

Comments are closed.

تصویر ثابت