ایمان سهرابی

کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه مفید، ایران، قم

im.sohrabi@gmail.com

چکیده

اندیشه حقوق طبیعی در گذر تاریخ، تحولات شگرفی به خود دیده است. حلقه آخر‎ این تفاسیر و تحولات شگرف به اکنون می‌رسد؛ زمانی که جان فینیس آخرین نفر از سلسله فیلسوفان حقوق طبیعی، کتاب قانون طبیعی و حق‌های طبیعی را به رشته تحریر درآورده است. در این بین پرتوهایی از تئوری حقوق طبیعی در مبانی نظام حقوق اسلامی به چشم می‌خورد. مرتضی مطهری از معدود نظریه‌پردازان شیعی نظام حقوق اسلامی است که به تفصیل حقوق طبیعی را کنکاش کرده است. با این حال از تطبیق مبانی حقوق طبیعی مدرن با حقوق طبیعی در نظام حقوق اسلامی دانسته می‌شود که این دو شباهت‌های چشمگیری دارند؛ هرچند نمی‌توان هر دوی آنها را به یک دیده نگریست. امروز فایده مطالعه تطبیقی بر هیچ پژوهشگری پوشیده نیست و روش این پژوهش نیز بر حقوق تطبیقی استوار است؛ حقوقی که در پژوهش‎های راجع به تاریخ، فلسفه یا نظریه کلی حقوق به کار می‌رود. ابزار تطبیق برای این پژوهش نیز استفاده از منابع نوشته شامل کتاب و مقاله بوده است. دستاورد تطبیق نمایندگان این دو نظام حقوقی می‌تواند منشأ و مبنای حقیقی برای پاسداری از حقوق بنیادین انسانی را قدری روشن کند.

کلیدواژگان:  حقوق طبیعی، اسلام، فینیس، مطهری، عقل، عدالت

منابع

1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. علی بن الحسین (۱۳۹۳). رساله حقوق. ترجمه داوود روحانی معین. قم: طاووس بهشت
4. پترسن، دنیس (۱۳۹۵). مکاتب معاصر فلسفه حقوق (بخش دوم کتاب راهنمایی بلک ول برای فلسفه حقوق). ترجمه محمد مهدی ذوالقدری، تهران: ترجمان علوم انسانی.
5. جعفری‎تبار، حسن (۱۳۸۸). فلسفه تفسیری حقوق. با دیباچه ناصر کاتوزیان. تهران: شرکت سهامی‌انتشار.
6. چینهنگو، آستین (۱۳۹۴). مبانی فلسفه حقوق. ترجمه هیبت‎الله نژدی‎منش. تهران: خرسندی.
7. داوید، رنه (۱۳۷۶). درآمدی بر حقوق تطبیقی و دو نظام بزرگ حقوقی معاصر. ترجمه کامی‌ژوفره اسپینوزی. تهران: دادگستر.
8. سرداری، رضا (۱۳۴۳). تاریخ حقوق. به اهتمام رضا محسنی (یثربی‎نژاد). تهران: اتحاد.
9. طالبی، محمدحسین (بی‎تا). جدیدترین نظریه قانون طبیعی در بوته نقد، فصلنامه دانشگاه قم. ۱۰ (۳).
10. طالبی، محمدحسین (۱۳۹۳). درآمدی بر فلسفه حق. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. تهران: سمت.
11. قاری‌سیدفاطمی، سیدمحمد (۱۳۹۳). حقوق بشر در جهان معاصر، دفتر یکم، درآمدی بر مباحث نظری، مفاهیم، مبانی، قلمرو و منابع. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‎های حقوقی شهر دانش. چاپ چهارم.
12. قاری‌سیدفاطمی، سیدمحمد (۱۳۹۳). حقوق بشر در جهان معاصر، دفتر دوم، جستارهایی تحلیلی از حق‌ها و آزادی‌ها. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‎های حقوقی شهر دانش. چاپ سوم.
13. قربان‎نیا، ناصر (۱۳۹۴). در جست‎و‎جوی حق و عدالت: گفتارهایی در فلسفه حقوق، حقوق بشر و حقوق بین‎الملل عام. تهران: مجد.
14. کلی، جان (۱۳۸۸). تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، محمد راسخ، تهران: طرح نو. چاپ دوم.
15. مطهری، مرتضی (۱۳۷۸). مجموعه آثار. جلد ۱۹٫ تهران: صدرا.
16. مطهری، مرتضی (۱۳۷۹). یادداشت‌های استاد مطهری. جلد ۱٫ تهران: صدرا. چاپ دوم.
17. مطهری، مرتضی (۱۳۸۰). یادداشت‌های استاد مطهری. جلد ۵٫ تهران: صدرا.
18. مطهری، مرتضی (۱۳۸۱). یادداشت‌های استاد مطهری. جلد ۳٫ تهران: صدرا. چاپ دوم.
19. مطهری، مرتضی (۱۳۸۹). نظری به نظام اقتصادی اسلام. تهران: صدرا. چاپ هفدهم.
20. ویکس، ریموند (۱۳۸۹). فلسفه حقوق: از حقوق طبیعی تا پسامدرنیسم. ترجمه فاطمه آبیار. تهران: رخداد نو.
21. ویکس، ریموند (۱۳۸۹). فلسفه حقوق. ترجمه محمدباقر انصاری. تهران: جاودانه جنگل.
22. Finnis, John (1998). Aquinas: Moral, Political and Legal Theory. New York University press.
23. Finnis, John (1983). Fundementals of Ethics. Washington D.C: Georgetown University press.
24. Finnis, John (2011). Natural Law and Nutural Law. New York: Oxford University Press, Second Edition.