مهدی حمزه‌نژاد

استادیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت. تهران. ایران.

hamzenejad@iust.ac.ir

فاطمه زارعی حاجی‌آبادی

نویسنده مسئول و دانشجوی دکتری معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت. تهران. ایران.

fatemehzarei67@gmail.com

مرضیه اصلانی

دانشجوی دکتری معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت. تهران. ایران.

hamzenejad@iust.ac.ir

 چکیده

نحوۀ توزیع قدرت در سلسله‌‌‌‌‌مراتب تصمیم‌‌‌‌‌گیری از اصلی‌ترین عوامل مؤثر در مدیریت شهری است. مدل‌‌‌‌‌های گوناگونی در دنیا برای ادارۀ امور شهر‌‌‌‌‌ها برمبنای نحوۀ تنظیم اختیارات و وظایف نهادهای مدیریت شهری شکل گرفته‌‌‌‌‌اند که در اغلب موارد موفق با توزیع منطقه‌‌‌‌‌ای قدرت همراه بوده‌‌‌‌‌اند. در ایران با توجه به اینکه توزیع قدرت به گونۀ متفاوتی تعریف شده است، لزوم ترسیم مدل مدیریت شهری در امتداد سلسله‌‌‌‌‌مراتب قدرت در نظام سیاست‌‌‌‌‌گذاری احساس می‌‌‌‌‌شود. هدف این مقاله ترسیم مدلی از رابطۀ نهادهای قدرت در نظام جمهوری اسلامی و مدیریت شهری و شناخت آسیب‌‌‌‌‌های موجود در این روابط است. این مدل ازطریق تحلیل اختیارات و وظایف ‌‌‌‌‌نهادها از منظر قانون اساسی ترسیم شده و با تحلیل و جمع‌‌‌‌‌بندی مطالعات انجام‌شده در زمینۀ مدیریت شهری و پرسش از صاحب‌نظران ارزیابی شده است. نتایج حاکی است که تداخل اختیارات و مسئولیت‌‌‌‌‌های نهادهای مدیریت شهری و نهادهای بالادستی حکومتی‌ـ‌دولتی، ضعیف‌بودن ارتباط میان مدیریت شهر و نهادهای علمی، دینی و مردمی و نیز نحوۀ تعاملات درون‌نهادی شهرداری و شورای شهر و شهرداران مناطق شهر از عمده آسیب‌‌‌‌‌های این مدل به‌شمار می‌‌‌‌‌روند.

کلیدواژه‌‌‌‌‌ها:

مدیریت شهری، نهادهای قدرت، نظام جمهوری اسلامی، آسیب‌‌‌‌‌شناسی.

کتابنامه

آخوندی، ع؛ برک‌پور، ن. ۱۳۸۹٫ «راهبردهای استقرار نظام حکمروایی در منطقۀ کلان‌شهری تهران». راهبرد. شمارۀ ۵۷٫ صص ۳۲۴ـ۲۹۷٫

آخوندی، ع؛ برک‌پور، ن؛ اسدی، ا؛ بصیرت، م؛ طاهرخانی، ح. ۱۳۸۷٫ «آسیب‌شناسی مدل ادارۀ امور شهر در ایران». پژوهش‌های جغرافیایی. شمارۀ ۶۳٫ صص ۱۵۶ـ۱۳۵٫

ابوالحسنی، س. ۱۳۸۷٫ «ثبات و تحول در جامعه‌شناسی سیاسی فارابی». سیاست. دورۀ ۳۸٫ شمارۀ ۲٫ صص ۴۳ـ۱۷٫

ایمانی جاجرمی، ح؛ نوذرپور، ع؛ ایازی، س؛ صالحی، ا؛ سعیدی رضوانی، ن؛ عبداللهی، م؛ کاظمیان؛ غ. ۱۳۹۲٫ مدیریت شهری در ایران. تهران: تیسا.

بحرانی، م. ۱۳۹۴٫ «دوستی مدنی و نوع مدینۀ فاضله». دانش سیاسی. شمارۀ ۲۱٫ صص ۸۸ـ۶۹٫

بحرانی، م؛ شکوری، ا. ۱۳۸۷٫ «بررسی زبانی نسبت دوستی و ریاست در اندیشۀ سیاسی فارابی». تحقیقات فرهنگی. دورۀ ۱٫ شمارۀ ۴٫ صص ۱۹۱ـ۱۵۹٫

پیشگاهی فرد، ز؛ قالیباف، م؛ مرادی‌نیا، س؛مؤمنی، ح. ۱۳۹۲٫ «آسیب‌شناسی توزیع فضایی قدرت سیاسی در کلان‌شهر تهران با تأکید بر حکمروایی شهری». جغرافیا. شمارۀ ۳۸٫ صص ۱۱۲ـ۹۳٫

حافظ‌نیا، م؛ قالیباف، م. ۱۳۸۰٫ «راهبرد توزیع فضایی قدرت سیاسی در ایران ازطریق توسعۀ نهادهای محلی». تحقیقات جغرافیا. دوره ۱۶٫ شمارۀ ۲٫ پیاپی ۶۱٫ صص ۶۱ـ۳۹٫

حسنی‌فر، ع. ۱۳۹۴٫ «الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت براساس دیدگاه فارابی». جستارهای سیاسی معاصر. دورۀ ۶٫ شمارۀ ۱۵٫ صص ۷۳ـ۴۹٫

سعیدی رضوانی، ن؛ کاظمیان، غ. ۱۳۸۱٫ امکان‌سنجی واگذاری وظایف جدید به شهرداری‌ها (جلد ۲). تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها.

سلیمانی، م؛ وثوقی، م. ۱۳۹۵٫ «عوامل مؤثر بر استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد در نظارت بر عملکرد دولت در فرایند توسعۀ محلی». توسعۀ محلی (روستایی-شهری). دوره ۸، شماره ۲٫ صص ۲۲۰ـ۱۹۹٫

سورنسن، آ؛ اوکاتا، ج. ۱۳۹۳٫ ابرشهرها؛ فرم شهری، حکمروایی و پایداری. تهران: ‏‫مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.

فارابی، ا. ۱۳۷۶٫ السیاسه المدنیه. ترجمۀ ح. ملکشاهی. تهران: سروش.

فلامکی، م. ۱۳۹۶٫ شهر ایرانی در سنجش جهانی. تهران: فضا.

قدوی، ا؛ کدخدایی، ع؛ داوریار، م. ۱۳۹۶٫ «تحلیل فقهی قدرت نرم‌نهاد مرجعیت شیعی با تأکید بر شئون دوگانۀ فتوا و حکم». مطالعات قدرت نرم. شمارۀ ۱۶٫ صص ۱۳۰ـ۱۰۶٫

لاله‌پور، م؛ سرور، ه؛ سرور، ر. ۱۳۹۰٫ «ساختار مدیریت شهری ایران با تأکید بر تحولات کالبدی شهرها». آمایش محیط. شمارۀ ۱۸٫ صص ۵۸ـ۳۵٫

مزارعی، س؛ پاکزاد بناب، م؛ محسنی کیاسری، م. ۱۳۹۷٫ «نقش سازمان‌های مردم‌نهاد علمی در توسعۀ علم و فنّاوری». رهیافت. شمارۀ ۷۲٫ صص ۳۳ـ۱۹٫

مقیمی، س. ۱۳۸۶٫ ادارۀ امور حکومت‌های محلی: مدیریت شوراها و شهرداری‌ها. تهران: سمت.

نظریان، ا؛ رحیمی، م. ۱۳۹۰٫ «ضرورت بازبینی مدل مدیریت شهر تهران و انتخاب مدل برتر». مدیریت شهری. شمارۀ ۳۱٫ صص ۱۳۸ـ۱۲۵٫