بسم الله الرحمن الرحیم
خدای بزرگ را شاکریم که توفیق داد تا دومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی از جهت کمی و کیفی در سطحی بالاتر از کنگره اول برگزار گردد.
از اساتید، اندیشمندان و پژوهشگران ارجمند و بیش از سی مرکز دانشگاهی و حوزوی که با همراهی‌های گوناگون و کم‌نظیر خود از جمله حضور پرثمر و پرشمار در نشست اصلی کنگره و نیز نشست پر ارزش امروز این کار ارزشمند را به انجام رساندند، سپاسگذاریم.
بر حسب مسئولیتی که بر عهده‌ام بوده است نکاتی را ذیلا عرض می‌کنم:
یکم ـ به صورت منطقی ما نباید کارویژه مراکز سیاست‌گذار و برنامه‌ریز در حوزه علوم انسانی و نیز مراکز تولید دانش درحوزه و دانشگاه را از یک کنگره علمی انتظار داشته باشیم. هدف نخست کنگره جریان سازی علمی به منظور ایجاد ظرفیت‌های جدید و برانگیزاندن ظرفیت‌های موجود علمی کشور برای تلاش علمی در موضوع کنگره است. هدف دوم ایجاد فرصت لازم برای تضارب و تعارف آرا است. هدف سوم ارائه نوآوری‌های علمی انباشته شده در مراکز علمی در یک نمایشگاه عظیم علمی به صورت یک جا و در یک زمان محدود است. هدف چهارم ایجاد فرصت مناسب برای ارزیابی انتقادی و صادقانه گذشته علوم انسانی اسلامی است. نهایتا ارائه اطلاعات لازم به نهادهای سیاست‌گذار و برنامه ریز برای بهره‌برداری در مسئولیتی است که بر عهده دارند.
دوم ـ برای نیل به این اهداف در طول سال گذشته اقدامات زیر صورت گرفته است:
۱- تشکیل دبیرخانه دائمی کنگره و شورای سیاست‌گذاری و کمیته علمی کنگره و دریافت درجه علمی پژوهشی برای مقالات کنگره.
۲- ارتباط موثر با دانشگاه‌های کشور به ویژه دانشگاه‌های مراکز استان‌ها.
لازم است به استحضار برسانم یکی از اشکالات صحیح وارده بر کنگره نخست، حضور و نقش کم‌رنگ دانشگاه‌های کشور در آن بود. امسال توفیق داشتیم این مشارکت را در سطحی مطلوب‌تر از گذشته داشته باشیم.
از منظر ساختاری وظایف کنگره در قالب ۱۰ کمیسیون تخصصی با محوریت مراکز علمی و دانشگاهی به شرح ذیل تفکیک شد:
۱٫ فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی، با محوریت مرکز پژوهش‌های علوم انسانیِ اسلامی صدرا
۲٫ مدیریت تحول علوم انسانی، با محوریت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
۳٫ روان‌شناسی اسلامی، با محوریت دانشگاه اصفهان
۴٫ تعلیم و تربیت اسلامی، با محوریت موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
۵٫ ارتباطات و جامعه‌شناسی اسلامی، با محوریت دانشگاه شیراز
۶٫ اقتصاد اسلامی، با محوریت دانشگاه تبریز
۷٫ مدیریت اسلامی، با محوریت دانشگاه امام صادق(ع) و دانشگاه دفاع ملی
۸٫ علوم سیاسی اسلامی، با محوریت مرکز هم‌اندیشی استادان و نخبگان دانشگاهی
۹٫ فقه و حقوق اسلامی، با محوریت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
۱۰٫ هنر و معماری اسلامی، با محوریت دانشگاه تربیت مدرس
مسئولیت کمیسیون‌ها، تشکیل کمیته علمی تخصصی، جلب نظر پژوهشگران برای تدوین مقاله، ارزیابی مقالات و برگزاری نشست‌های علمی و نهایتا اداره کمیسیون در روز کنگره بود. که از منظر همه این وظایف با توفیقات خوبی روبرو بودیم که طبیعی است با بررسی آسیب‌شناسانه انشاالله برای کنگره سوم بهبود خواهد یافت. بنابراین، کنگره دوم نسبت به کنگره اول دارای دو وجه تمایز جدی بود. وجه نخست، نقش برجسته دانشگاه‌ها در این دوره است. وجه دوم طراحی کنگره در قالب رشته‌های علمی است.
سوم ـ محصول مجموعه این تلاش‌ها دریافت ۵۰۸ چکیده مقاله و ۴۱۶ مقاله بوده که حدود ۷۰ مقاله آن دیروز در قالب کمیسیون‌های تخصصی ارائه شد.
چهارم ـ در کنار مجموعه این تلاش‌ها انتشار فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا و تولید و پخش برنامه‌های تلویزیونی به عنوان فعالیت رسانه‌ای از مکمل‌های پرتاثیر برای کسب توفیقات دبیرخانه بوده است.
پنجم ـ در سال گذشته توفیق داشتیم تا هم در نشست اصلی کنگره در تهران و هم در نشست بین‌المللی کنگره در قم از وجود پر ثمر علمی و معنوی حضرت علامه آیت الله مصباح یزدی بهره‌مند باشیم. گوئی خدای متعال به واسطه شکر همه نعمت‌هایش امسال ما را به مهمانی ویژه خویش به میزبانی حضرت علامه آیت الله جوادی آملی دعوت نمود. امروز ما همگان افتخار داریم تا در موسسه و بنیاد بین‌المللی اسرا یعنی در بیت حقیقی حضرت استاد توفیق برخورداری از مائده‌های آسمانی که از کلام ایشان بر جانمان خواهد نشست را داشته باشیم. همه‌ی شما و همه‌ی جامعه علمی به خوبی می‌دانند که این دو عزیز سر سلسله قافله تولید دانش دینی با توجه به اقتضائات روزگار ما هستند. حضرت علامه جوادی آملی در مورد ماهیت و مبانی علم دارای یک نظریه روشن و اثرگذارند که با امتداد آن در قلمرو علوم انسانی می‌تواند ثمرات گران‌بهایی را در مزرعه تولید دانش برآمده از منابع معرفتی اسلام داشته باشد. پیداست که از نگاه تیزبینان پنهان نیست که علم حقیقی و کامل برابر با علم اسلامی خواهد بود. اما قید اسلامی برای علم در روزگار ما یک قید توضیحی در شرایط فعلی برای نشان دادن و معرفی کردن این جریان و رویکرد علمی برای بازشناسی با جریان منکر و نافی آن است. بنابراین پیداست که در آینده انشاالله نه چندان دور و با شکل‌گیری علم حقیقی و کامل نیازی به آوردن چنین قیدی نخواهد بود. چنان‌که استاد شهید مطهری هم که فقه، اصول، کلام و فلسفه را در یک مجموعه به عنوان علوم اسلامی منتشر کردند منظورشان حتما این نبوده است که این علوم، علوم کاملی بوده‌اند. پیداست که این علوم با رویکرد اسلامی و در یک فرایند تکامل تدریجی و در یک دوره طولانی تولید و گسترش یافته‌اند. آن چه مهم است ان است که مبنای معرفت‌شناسانه اسلامی که از سوی حضرت استاد جوادی آملی تقریر شده است با برابر انگاری علم کامل و حقیقی با دین فرصت و زمینه این تکامل تدریجی را برای تاریخ اندیشه اسلامی به نحو روشنی تبیین می‌کند.
ما در این مدت توفیق داشته‌ایم که علاوه بر یک جلسه گفت و شنود مستقیم با تقدیم سوالات به محضرشان زمینه بهره‌مندی از معظم له را در جلسه امروز فراهم آوریم. امیدواریم که کنگره سوم با بهره‌مندی از این سرمایه‌های معنوی با همراهی‌های بیشتر شما با توفیقات بیشتری همراه باشد.
ششم ـ موضوع مهم دیگر این دوره اعطای اولین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی است. براساس نظر کمیته اعطای جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی؛ آیت ‌الله علیرضا اعرافی به خاطر تلاش علمی طولانی و پرثمر در عرصه تعلیم و تربیت اسلامی و ارایه نظریه جامع در این زمینه در ابعاد گوناگون، پروفسور مسعود العالم چودری به خاطر تألیف ده‌ها اثر مهم و پر مراجعه در موضوع اقتصاد اسلامی و همچنین روش‌شناسی علوم انسانیِ اسلامی و ارایه نظریات مطرح در این دو عرصه و همچنین حجت ‌الاسلام والمسلمین سید عباس موسویان به خاطر تلاش گسترده در جهت بسط و عمق بخشی به نظریه بانکداری اسلامی و تحقق عملی آن در نظام بانکی و ارایه نظریات مهم در این عرصه شایسته دریافت جایزه دانست که اطلاعات و استدلالات این تصمیم در بیانیه تفصیلی کمیته اعطاء جایزه آمده است.
این کمیته همچنین از یک عمر تلاش علمی موثر و خستگی‌ناپذیر دو تن از چهره‌های علمی برجسته جهان اسلام آیت‌ الله عبدالله جوادی آملی و آیت ‌الله محمد تقی مصباح یزدی به خاطر سهم تعیین‌کننده‌ای که برای نظریه‌پردازی در قلمرو مبانی علم دینی و علوم انسانی ایفا کرده‌اند تقدیر و تشکر می‌کند.
در پایان وظیفه خود می‌دانم تا ضمن تشکر مجدد از همراهی‌های علمی و به ویژه حضور پرشکوه دیروز همه اساتید و پژوهشگران و نیز سخنرانی عالمانه دانشمند گرانمایه جناب آقای دکتر لاریجانی رئیس محترم مجلس شورای اسلامی سپاس‌گذاری نماییم.