بازشناسی ویژگیهای کالبدی فضاهای مذهبی غیرمسلمانان در بافت تاریخی بوشهر در جهت بررسی تأثیرپذیری آنها از الگوهای طراحی معماری اسلامی بوشهر
هژبر دباغ
عضو هیئتعلمی دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه خلیجفارس. بوشهر. ایران.
hozhabr.dabbagh@pgu.ac.ir
ندا ناصری
دانشآموختۀ کارشناسیارشد رشتۀ معماری. دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندیشاپور. دزفول. ایران.
nedanaseri90@yahoo.com
محمد امیر کاکیزاده
عضو هیئتعلمی دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه خلیجفارس. بوشهر. ایران.
m.amir.kakizadeh@pgu.ac.ir
چکیده
فضاهای مذهبی، که از مهمترین و شاخصترین فضاهای یک شهر هستند، همیشه از اهمیت ویژهای برخوردار بودهاند؛ بهطوریکه طراحی و ساخت آنها بهگونهای صورت میگرفت که این بناها، بهعنوان نمادها و نشانههای شهری محسوب میشدند. فضاهای مذهبی تاریخی بندر بوشهر، که متشکل از مسجد، حسینیه، کلیسا و کنیسه است، بهگونهای مسالمتآمیز در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند و تفاوت و تمایز شاخصی در ساختار کلی این بناها نسبتبه هم دیده نمیشود. کلیساها و کنیسههای بوشهر نیز از این قاعده مستثنا نیستند و هماهنگی و یکدستی خاصی بین این بناها با بافت تاریخی بندر بوشهر وجود دارد. این بناها با ساختاری ساده، بدون تزیینات پرکار، بدون وجود نماد و یا شاخصهای متفاوت و بهگونهای هنرمندانه با بافت تاریخی بندر بوشهر ترکیب شده و بافت تاریخی متمایز، یکدست و هماهنگی را تشکیل داده است؛ بنابراین، نگارندگان بر آن شدند تا ویژگیهای معماری این بناها را بازشناسی کنند و تأثیرپذیری این بناها از بافت تاریخی و اسلامی بوشهر را مورد بررسی قرار دهند. در این راستا این تحقیق با بهکارگیری روش توصیفی تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانهای و اسناد و تصاویر معتبر در جهت پاسخگویی به سؤالاتی انجام گرفت که عبارتاند از: فضاهای مذهبی تاریخی غیرمسلمانان بوشهر دارای چه ویژگیهای کالبدی و فضایی هستند و تشابه و وجه تمایز این فضاها نسبتبه بقیۀ بناهای بافت تاریخی بوشهر کداماند؟
کلیدواژهها:
معماری فضاهای مذهبی، کلیسا، کنیسه، معماری اسلامی، بافت تاریخی بندر بوشهر.
کتابنامه
باغدارسیان، ادیک. ۱۳۸۰. نگاهی به تاریخ ارمنیان ایران. تهران: چاپ احسان.
حمیدی، سید جعفر. ۱۳۸۰. فرهنگنامۀ بوشهر. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات.
ــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۵. فرهنگنامۀ بوشهر (جلد دوم). تهران: جامی. ویرایش دوم.
دباغ، هژبر. ۱۳۹۲. «مجموعۀ تجاری اداری برای بوشهر، معماری گذشته و نیازهای امروز». به راهنمایی محمد فرضیان. پایاننامۀ کارشناسی ارشد مهندسی معماری. تهران: دانشگاه تهران.
دفتر فنی معاونت حفظ و احیا. ۱۳۵۴. مطالعه و بررسی بافت قدیمی بوشهر. بوشهر: دفتر فنی معاونت حفظ و احیا.
دولابی، پویا؛ شاعری، زهره. ۱۳۹۳. «تأثیرپذیری تزیینات کلیسای گریگوری از معماری بافت تاریخی بوشهر». کنفرانس بینالمللی مهندسی هنر و محیط زیست.
رسایی کشوک، سام. ۱۳۸۴. شکوه ابوشهر. بوشهر: شروع.
عباسی، محمد باقر و همکاران. ۱۳۸۱. کلیسای گریگوری. بوشهر: سازمان میراث فرهنگی. شورای ثبت آثار ملی. شمارۀ ۵۶۱۴.
علیزاده مقدم، بدرالسادات؛ هاشمیپور، ظهراب. ۱۳۹۴. «وضعیت فرهنگی ارامنۀ بوشهر در دورۀ قاجار براساس اسناد این دوره». فصلنامۀ گنجینۀ اسناد. سال بیستوپنجم. دفتر چهارم. صص ۵۸ـ۷۶٫
غلامزاده، فراز. ۱۳۹۲. معماری بوشهر در دوران زند و قاجار. تهران: انتشارات آباد بوم. چاپ اول.
کاکیزاده، محمد امیر. ۱۳۹۳. «طراحی دهکدۀ مسکونی مهندسان بوشهر با رویکرد بومگرایی؛ در راستای بازشناسی زبان اصیل معماری بومی بوشهر». به راهنمایی حمیدرضا شایان. پایاننامۀ کارشناسیارشد معماری. دزفول: دانشگاه صنعتی جندیشاپور.
مرباغی، بهروز. ۱۳۹۲. بنمایههای نوین در معماری بوشهر. تهران: پیام.
مشایخی، عبدالکریم. ۱۳۸۲٫ عیسویان در بوشهر. بوشهر: انتشارات بوشهر با همکاری بنیاد ایرانشناسی شعبۀ بوشهر. چاپ اول.
ــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۵. «شهبندری عثمانیها در بوشهر». زمانه. شمارۀ ۵۰.
مهندسین مشاور پدیدۀ صامت. ۱۳۸۹. طرح مرمت و حفاظت از بافت تاریخی بوشهر. بوشهر: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر.