سید محمود میرخلیلی[۱]

.[۱] دانشیار دانشکده حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران. ایران.

چکیده

بررسی بزهکاری به‌عنوان رفتار موجودی به نام «انسان»، نیازمند شناخت انسان، ماهیت و جایگاه او است. این مقاله به مباحث انسان‌شناختی از دیدگاه مکاتب جرم‌شناسی و همچنین، از نگاه سیاست جنایی اسلام می‌پردازد. مکاتب جرم‌شناسی درباره اینکه انسان موجودی مختار است یا مجبور، مجرم یک عضو جامعه است یا عضویت از او سلب شده، یک میکروب یا انگل به‌حساب می‌آید که باید برای صیانت از جامعه نابود شود یا یک عضو شرافتمند جامعه است که با جامعه سر ناسازگاری گذاشته و باید به او در جهت جامعه‌پذیری کمک کرد، نظریات متفاوتی دارند. نگاه علت‌شناسانه اسلام به رفتار جنایی انسان نگاهی خاص و قابل توجه است. تحلیل اینکه اسلام ازسویی، انسان را خلیفه و جانشین خداوند در زمین و کسی که با دمیده‌شدن روح الهی تکوین یافته و مورد تکریم خداوند قرار گرفته‌، می‌شمرد و از‌سوی دیگر، انسان‌های منحرف را «کَالأنعام بَل هُم أضَلّ» یا کور و امثال آن می‌شمرد نیز جای بررسی و پژوهش دارد. تحلیل این نگرش‌ها می‌تواند در ارائه نظریات جدید جرم‌شناسی‌ و راهکارهای نوین کاربردی در پیشگیری از بزهکاری مفید و مؤثر افتد.

کلیدواژه‌ها: انسان، رفتار، سیاست جنایی‌، اسلام، مکاتب جرم‌شناسی‌، مجرم.

کتابنامه

قرآن کریم.

نهج‌البلاغه. ۱۳۹۸ق. تحقیق شیخ محمد عبده. بیروت. دارالمعرفه.

ابن ابی الحدید- محمد ابوالفضل ابراهیم، شرح نهج البلا غه، دار احیاء الکتب العربیه، ۱۳۷۸ق.

ابن‌شهر آشوب. ۱۳۷۶ق. مناقب آل ابیطالب. نجف. چاپخانه حیدریه.

آنسل‌، ‌‌مارک. ۱۳۷۵٫ دفاع اجتماعی. ترجمه محمد آشوری و علی حسین نجفی ابرندآبادی. بی‌جا. انتشارات دانشگاه تهران.

بحرانی، سید هاشم. ۱۳۹۳ق. تفسیر برهان. قم. دارالکتب العلمیه.

بخاری، محمدبن السماعیل. ۱۴۱۴ ق. صحیح البخاری. ج ۱٫ بیروت. دار ابن الکثیر.

تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد. ۱۴۱۱ ق. غررالحکم و دررالکلم. قم. مکتب الأعلام الاسلامی.

تیلور، کلر؛ پیلو، مویرا؛ کیت، سوتیل. ۱۳۸۳٫ شناخت جرم‌شناسی. ترجمه میر روح الله صدیق. بی‌جا. نشر دادگستر.

حر عاملی، محمد بن الحسن. ۱۴۱۴ ق. وسایل الشیعه. بیروت. انتشارات مؤسسسه آل البیت لاحیاءالتراث.

حسینی، سید محمد. ۱۳۸۳٫ سیاست جنایی در اسلام و جمهوری اسلامی ایران. تهران. انتشارات دانشگاه تهران و سمت.

زیبایی نژاد، محمدرضا؛ سبحانی، محمدتقی. ۱۳۸۱٫ در‌آمدی بر نظام شخصیتی زن در اسلام. قم. انتشارات دارالثقلین.

سوتیل، کیت؛ پیلو، مویرا؛ تیلور، کلر. ۱۳۸۸٫ شناخت جرم‌شناسی. ترجمه میر روح الله صدیق بطحایی اصل. تهران. نشر دادگستر. چاپ دوم.

سیوطی، عبد الرحمن بن ابی‌بکر، تفسیر دارالمنثور، انتشارات دارلکتب العراقیه، چاپ سنگی، ج ۶،

شهید مطهری، مرتضی. ۱۳۸۹٫ مجموعه آثار. ج ۲۳٫ تهران. صدرا.

شیخ طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن. ۱۴۱۷ ق. الخلاف. قم. مؤسسه النشرالاسلامی.

علامه حلی، حسن بن یوسف. ۱۴۱۰ ق. الرساله السعدیه. قم. انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.

علی آبادی، عبدالحسین. ۱۳۶۷٫ حقوق جنایی. ج ۲٫ تهران، انتشارات فردوسی.

کلینی، محمّدبن یعقوب. ۱۳۶۰٫ اصول کافی. ترجمه سیّدجواد مصطفوی. تهران. دفتر نشر فرهنگ اهل بیت. ـــــــــــــــــــــــ. ۱۴۰۱ ق. فروع کافی. بیروت. چاپ سوم. انتشارات دارصعب.

کی نیا، مهدی. ۱۳۷۳٫ جرم‌شناسی. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.

گلدوزیان، ایرج. ۱۳۸۴٫ بایسته‌های حقوق جزای عمومی. تهران. نشر میزان.

مارتین، آبرین و یار ، مجید. ۱۳۹۴٫ مفاهیم کلیدی جرم‌شناسی. ترجمه سید محمود میرخلیلی و جلال الدین حسانی. تهران. انتشارات بهنامی.

مجلسی، محمدباقر. ۱۴۰۳ ق. بحار الانوار. بیروت. انتشارات مؤسسه الوفا.

محسنی، مرتضی. ۱۳۷۵٫ کلیات حقوق جزا. تهران. انتشارات گنج دانش.

محمدی ری شهری، محمد. ۱۳۷۵٫ میزان الحکمه. قم. انتشارات دارالحدیث.

نجفی توانا، علی. ۱۳۷۷٫ جرم‌شناسی. تهران. انتشارات خیام.

نوربها، رضا. ۱۳۸۰٫ زمینه جرم‌شناسی. تهران. انتشارات گنج دانش. چاپ دوم.

ـــــــــــ ۱۳۸۷٫ زمینه حقوق جزای عمومی. تهران. نشر دادآفرین. چاپ بیست و چهارم.

ـــــــــــ ۱۳۸۷٫ زمینه‌ حقوق‌ جزای‌ عمومی. تهران. انتشارات گنج دانش. چاپ بیست و چهارم.

هاشم بیگی، حمید؛ نجفی ابرند آبادی، علی حسین. ۱۳۷۷٫ دانشنامه جرم‌شناسی. تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.