سید محمد تقی موحد ابطحی[۱]

[۱] . دانشجوی دکتری فلسفه علم و فناوری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

چکیده:

دیدگاه آیه‌الله جوادی آملی درباره علم دینی، در مقایسه با برخی نظریات مطرح شده در این زمینه، عمدتا درصدد منحل کردن مسئله علم دینی است. بسیاری از کسانی که در موافقت یا مخالفت با علم دینی اظهار نظر کرده­اند، علم و دین را دو مقوله جدا از هم دانسته­اند و از امکان یا امتناع تاثیرگذاری دین بر علم سخن گفته­اند. اما آیه‌الله جوادی آملی دستاوردهای معتبر روش عقلی و تجربی را در کنار دستاوردهای معتبر روش نقلی جزء دین جامع قرار می‌دهند. در این مقاله نشان داده خواهد شد که آیهالله جوادی آملی

1. رابطه علم و دین را چگونه ترسیم می­کنند؟
2. تعارض احتمالی بین علم و دین را چگونه برطرف می­سازند؟
3. برای رفع نقصان علوم، چه پیشنهادی دارند؟
4. برای حل مشکلات اخلاقی و زیست محیطی و … چه راه­کاری ارائه می­کنند؟

واژه­های کلیدی: علم دینی، یقیین منطقی، حجیت شرعی، تعارض علم و دین، پاسداشت علم و دین، نقصان علوم جد

*این مقاله با هماهنگی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در شماره پنجاهم فصلنامه ذهن منتشر شده است.

فهرست منابع

• . باقری، خسرو، هویت علم دینی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۷٫
• باقری، خسرو، ۱۸ مهر ۱۳۹۰ ،سهم ما در علوم انسانی، سلسله نشستهای ما و علوم انسانی، http://snn.ir/news-13900719016.aspx
• . پایا، علی، ملاحظاتی نقادانه درباره دو مفهومی علم دینی و علم بومی، فصلنامه حکمت و فلسفه، سال سوم، شماره ۱۱، تابستان و پائیز الف ۱۳۸۶٫ این مقاله همچنین با مشخصات دشواری‌های سخن گفتن از مفهوم علم دینی، اخبار ادیان، ش ۲۴ و ۲۵، اسفند ۱۳۸۶۳ منتشر شده است.
• جوادی آملی عبدالله، ۱۳۸۶ ب، سرچشمه اندیشه ج ۴، تنظیم عباس رحیمیان، قم، مرکز نشر اسراء،چاپ دوم.
• جوادی آملی عبدالله، ۱۳۷۹، معرفت شناسی در قرآن، تنظیم حمید پارسانیا، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ چهارم .
• جوادی آملی، عبدالله، ۱۳۸۵، حق و تکلیف، تنظیم مصطفی خلیلی، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ دوم،
• جوادی آملی، عبدالله،۱۳۸۰، دین شناسی، تنظیم محمد رضا مصطفی پور، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ چهارم.
• جوادی آملی، عبدالله،۱۳۸۹، گفتگو درباره فلسفه اسلامی، در درآمدی در چیستی فلسفه اسلامی، ص ۶۳ –.
• جوادی آملی، عبدالله،۱۳۸۶ . منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، تنظیم احمد واعظی، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ دوم.
• حسنی، سید حمیدرضا و علیپور، مهدی،۱۳۸۹٫ پارادایم اجتهادی دانش دینی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه،
• صابری، حسین،، پائیز و زمستان ۱۳۷۷، تحقیقی در حجیت مطلق ظن، فصلنامه مشکوه، شماره ۶۰ و ۶۱، ص ۱۲۰ –
• علی­تبار فیروزجایی، رمضان، بهمن ۱۳۸۳، امکان شناخت و فهم یقینی از دین، رواق اندیشه، ، شماره ۳۸، ص ۷۶ – ۱۰۲
• فی، برایان، ۱۳۸۱، فلسفه امروزین علوم اجتماعی، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، انتشارات طرح نو.
• گلدمن، آلوین،، بهار ۱۳۸۱، چیستی باور موجه، ترجمه مسعود الوند، ذهن، شماره ۹، ص ۹۷ –
• گلشنی، مهدی،۱۳۸۵، از علم سکولار تا علم دینی، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم.
• ملکیان، مصطفی، تابستان و پائیز ۱۳۷۸، تاملاتی چند درباب امکان و ضرورت اسلامی شدن دانشگاه، نقد و نظر، ش ۱۹-۲۰، ص ۲۱۶-۲۳۳، باز نشر در راهی به رهایی، ص ۵۲-۸۱ .
• ملکیان، مصطفی ، فروردین ۱۳۷۹، داده‌های وحیانی و یافته‌های انسانی، رویکردی گونه گون به آموزه‌های دینی، کیان، س ۱۰، ش ۵۱، ، ص ۲۰-۲۵٫ باز نشر در: راهی به رهایی، ص ۳۶-۵۲٫
• ملکیان، مصطفی،۱۳۸۷ راهی به رهایی، جستارهایی در عقلانیت و معنویت، تهران، نگاه معاصر، ، چ۳٫
• ملکیان، مصطفی، بهار ۱۳۷۹، علم دینی، فصلنامه حوزه و دانشگاه، شماره ۲۲، ص ۱۰-۱۸، بازنشر در راهی به رهایی، ص ۸۱-۹۲٫
• میرباقری، سید محمد مهدی، ۱۳۸۷،جهت‌داری علوم از منظر معرفت‌شناسی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
• میرباقری، سید محمد مهدی،۱۳۹۰، علم دینی، ابزار تحقق اسلام در عمل اجتماعی، در مجموعه مقالات علم دینی، دیدگاه ها و ملاحظات، به کوشش حمید رضا حسنی و …، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ پنجم.
• نصر، سید حسین. تابستان ۱۳۷۷ «جهان‌بینی اسلامی و علم جدید» در فصلنامه فرهنگ، ش ۳۰، منتشر شده در: حسنی و دیگران، علم دینی؛ دیدگاه‌ها و ملاحظات ، ص‌۹ ـ ۳۲٫
• واعظی، احمد، بهار ۱۳۸۷، علم دینی از منظر آیهالله جوادی آملی، روش شناسی علوم انسانی، س ۱۴، ش ۵۴، ، ص ۹-۲۴٫
• وحید بهبهانی، محمدباقر،۱۴۱۶ ه ق، الرسائل الاصولیه، قم، مؤسسه العلامه، المجرد الوحید البهبهانی، ، ص ۱۶ –