عبدالحمید نقره‌کار

دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران.

noghrekar@iust.ac.ir

ریحانه سادات طباطبایی یگانه

دانشجوی دکتری معماری اسلامی دانشگاه هنر اصفهان، مدرس دانشگاه علم و صنعت ایران و دانشگاه آزاد اسلامی (نویسنده‏ی مسئول).

rsty86@yahoo.com

 چکیده

یکی از مهم‌ترین دلایل انحرافات مکاتب بشری در شرق و غرب عالم، به خصوص جریان‌های نوگرایی (مُدرنیستی) و فرانوگرایی (پست‌مُدرنیستی) -که بعد از قرون وسطی و دوران رنسانس در فرهنگ غربی ایجاد شد؛ و تا زمان معاصر در جهان گسترش یافته است- انحرافاتی است که در ادیان الهی به خصوص دین یهود و دین مسیح توسط معتقدان به این ادیان اتفاق افتاده است. منابع معتبر اسلامی (کلام الهی و سنت معصومین^(س))، این انحرافات را تبیین، تشریح و تحلیل نموده است. نمونه‌ای از آن تحریفات، اعتقادات مسیحیان به مفاهیم (خدا، پیامبر، رابطه انسان با خداوند، پیامبر، علما، جامعه و طبیعت) است. در این مقاله، تأثیر این انحرافات بر یکی از مهم‌ترین عناصر تمدن بشری یعنی (نیایشگاه‌های انسانی) و به‌عنوان نمونه خاص (کلیساهای صلیبی) از منظر اسلامی، مبتنی بر نظریه (سلام) مورد تفسیر و تحلیل قرار گرفته است. نظریه (سلام) فرآیندهای انسانی نظیر ساختمان یک نیایشگاه را به‌طور کلی مبتنی بر پنج مرحله (ایده‌ها، انگیزه‌ها و روش‌های هنرمند معمار، تا خلق کالبد اثر و تأثیرات اثر بر مخاطبین) تقسیم نموده است؛ و تأثیر انحرافات هر مرحله را به مراحل بعدی تا خلق اثر معماری و تأثیرات آن مورد تفسیر و تحلیل قرار می‌دهد. در این نظریه اعلام می‌شود که پیامبران و مکاتب الهی منابع و مبانی معصومانه‌ای را برای سه مرحله اوّل از فرآیندهای انسانی با عناوین (اعتقادات، احکام و اخلاق) ارائه نموده‌اند؛ و مرحله چهارم احتیاج به اجتهاد تخصصی و خلق اثر توسط انسان‌ها در عالم طبیعت دارد. بنابراین اشکالات موجود در کالبد آثار تمدنی و از جمله (کلیساهای صلیبی) نتیجه انحرافات در (اعتقادات، احکام و اخلاق) ایجاد شده در فرهنگ مسیحی است. پژوهش حاضر بنیادی است؛ و روش تحقیق این پژوهش اسنادی و مبتنی بر منابع اولیه و ثانویه معتبر و مبانی مستدل اسلامی (تحیلی وتفسیری) و نیز اناجیل چهارگانه و متون متقدم مسیحی است. در نتیجه‌گیری، تأثیرات انحرافات (اعتقادی، رفتاری و روشی) مسیحیان بر کالبد کلیساهای صلیبی از ابعاد (ایده‌های هندسی- فضایی، آرایه ها و نمادها) مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است.

واژه‏ های کلیدی:

نیایش، نیایشگاه، عبادت، عبادتگاه، کلیساهای صلیبی، مسجد.

منابع

1. قرآن مجید.
2. فیض الاسلام، سید علی نقی. ۱۳۷۵٫ نهج‌البلاغه.
3. ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین. ۹۰۱ ق. عوالى اللآلى. ج ۴.
4. ابن شهر آشوب. ۱۳۶۴٫ متشابه القرآن. ج
5. التعلیم المسیحی للکنیسه الکاتولیکیه. ۱۹۹۹م. لبنان: المکتوبه البوسیه.
6. انجیل پطرس.
7. انجیل متی.
8. انجیل مرقس.
9. انجیل یوحنا.
10. بمانیان، محمدرضا. هانیه اخوت، و مجتبی انصاری. ۱۳۸۷٫ تجلی حکمت اسلامی و حکمت مسیحی بر هندسه مساجد و کلیساها. کتاب ماه هنر (۱۲۴).
11. بورکهارت، تیتوس. ۱۳۶۹٫ هنر مقدس، اصول‌ و روش‌ها. ترجمه‌ی جلال ستاری. تهران: سروش.
12. بوش، ریچارد. ۱۳۷۸٫ جهان مذهبی ادیان در جوامع امروز. ترجمه‌ی عبدالرحیم گواهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
13. توماس، میشل. ۱۳۷۷٫ کلام مسیحی. مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
14. حاجی فتحعلی، مهسا. مهگام مرتضی‌پور، و مرسا بیدلی. ۱۳۹۱٫ بررسی تاثیر حکمت و دین بر دو نماد برجسته معماری، کلیسا و مسجد. در همایش بین المللی دین در آیینه هنر.
15. حسن‌زاده آملی، حسن. هزار و یک نکته، ج ۱و ۲.
16. خسروپناه، عبد الحسین. اسرا ۳ (۲).
17. دورانت، ویل. ۱۳۷۸٫ تاریخ تمدن: عصر ایمان. انتشارات علمی و فرهنگی.
18. رسائل قرنتیان.
19. زیبایی‌نژاد، محمدرضا. ۱۳۸۲٫ مسیحیت‌شناسی مقایسه‌ای. تهران: سروش.
20. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن. وسائل‏الشیعه، جلد ۴٫
21. طالب، حسن. «نجات‌شناسی» از دیدگاه مسیحیت و اسلام. طلوع (۱۰- ۱۱).
22. عجلونی، اسماعیل. کشف الخفاء. ج ۲٫
23. علامه مجلسی، محمد تقی. بحارالأنوار، ج ۲، ج ۷۰، و ج ۷۵٫
24. کربن، هانری. ۱۳۷۳٫ تاریخ فلسفه اسلامی. ترجمه‌ی جواد طباطبایی. تهران: کویر.
25. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق. ۳۲۹ ه. الکافی، ج ۱٫
26. گاردنر، هلن. ۱۳۷۹٫ هنر در گذر زمان. ترجمه‌ی محمدتقی فرامرزی. تهران: نگاه و آگاه.
27. لینگز، مارتین. زمستان ۱۳۷۵ و بهار ۱۳۷۶٫ مراتب حکمت در معماری مسجد و کلیسای جامع. هنر (۳۲).
28. محدث نوری، حسین. ۱۴۰۸٫ مستدرک الوسائل، ج ۵ و ج
29. محمد رضایی، محمد. ۱۳۸۶٫ الاهیات تطبیقی بین اسلام و مسیحیت (توحید و تثلیث). قبسات (۴۳).
30. محمدی ری شهری، محمد. ۱۳۸۴٫ میزان الحکمه، جلد ۳٫
31. مطهری، مرتضی. ۱۳۵۷٫ حقوق زن در اسلام. انتشارات صدرا.
32. ____________. ۱۳۷۸٫ مجموعه آثار، جلد ‏۲۰٫
33. نامه‌های رومیان.
34. نصر، سید حسین. ۱۳۷۵٫ هنر و معنویت اسلامی. ترجمه‌ی رحیم قاسمیان. تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
35. نقره‌کار، عبدالحمید. ۱۳۹۵ شهریور. خانه کعبه سلول بنیادی در طراحی نیایشگاه‌های مطلوب. کرسی‌های نظریه پردازی.
36. __________. ۱۳۹۵ پاییز. نسبت اسلام با فرایندهای انسانی، فرانظریه سلام. پژوهش‌های معماری اسلامی ۴ (۳): ۴-۲۴٫

References

1. Holy Quran.
2. Faiz al-Islam, Sayyid Ali Naqi. 2006. Nahj- ol-Balagha.
3. Ajeluni, Ismail. Kashf al Kahfa, Vol 2.
4. Allama Majlesi, Mohammad Taqi. Behar al Anwar, Vol 2, 70 and C75.
5. Bemanian, Mohammad Reza, Haniyeh Okhovat, and Mojtaba Ansari. 2008. Manifestation of Islamic Wisdom and Christian Wisdom on the Geometry of Mosques and Churches. Ketab-e Mah-e Honar (124).
6. Berliner, R. The Origins of the Creche. Gazzete des Beaux-Art 30(1940): (251).
7. Burkhart, Titus. 1990. The Sacred Art, Principles and Methods. Translated by Jalal Sattari. Tehran: Soroush.
8. Bush, Richard. 1999. The Religious World, Religions in Today’s Societies. Translated by Abdul Rahim Gawahi. Tehran: Islamic Culture Publishing Office.
9. Carbon, Henry. 1994. History of Islamic Philosophy. Translated by Javad Tabatabai.Tehram: Kavir.
10. Christian Instruction for Catholic Church. 1999. Lebanon: Busia.
11. Corinthians.
12. Durant, Will. 1999. History of Civilization: The Age of Faith. Elmi Farhangi.
13. Gardner, Helen. 2000. Art Over Time. Translated by Mohammad Taghi Faramarzi. Tehran: Negah o Agah.
14. Haji Fath Ali, Mahsa, Mahgam Morteza Pour, and Morsa Bideley. 2012. Study On the Effect of Wisdom and Religion on Two Prominent Symbols of Architecture, Church and Mosque, In International Conference on Religion in Mirror of Art.
15. Hassanzadeh Amoli, Hassan. One Thousand and One Tips, Vol 1 and 2.
16. Ibn Abi Jumhur, Muhammad ibn Zayn al-Din. 901AH. Avali Allali, Vol4.
17. Ibn Shahr Ashub. 1985. Mushabeh Olquran, Vol 1.
18. Khosrow Panah, Abdul Hussein. Asra 3 (2).
19. Koleini, Muhammad ibn Ya’qub ibn Ishaq. 329. Al-kafi, Vol 1.
20. Lings, Martin. Winter 1996 and Spring 1997. Levels of Wisdom in the Architecture of Mosques and Cathedrals. Art (32(.
21. Michael D Coogah. The Illustrated Guid to World Religions. Oxford University Press.
22. Mohammadi Rey Shahri, Mohammad. 2005. Mizan al-Hikma, Volume 3.
23. Mohammad Rezaei, Mohammad. 2007. Comparative Theology between Islam and Christianity (Monotheism and Trinity). Qabsat (43(
24. Motahari, Morteza. 1979. Women’s Rights in Islam. Sadra.
25. ۱۹۹۹٫ Collection of Works, Volume 20.
26. Muhaddith Nouri, Hussein. 1408. Mustadrak al-Wasa’il., Vol 5 and 11.
27. Nasr, Sayyid Hussein. 1996. Islamic Art and Spirituality. Translated by Rahim Ghasemiyan. Tehran: Office of Religious Art Studies.
28. Noghrekar, Abdul Hamid. 2016 September. Kaaba House, The Stem Cell in Desirable Shrines Design. Theorizing Chairs.